Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 28, 11 July 1868 — Ka Nupepa Kuokoa. KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.

Na S. M. Kamakai'. HKLU 7i>. No ka noiio Alu ana o Kauikf.aoijli ! MAUINAOKK AnPlīNl.A UA KA- j i'aia o Kamkiiamkha 1(1. | t r a knulunn ka nu»ku ninuiiun Yini-| Heni 110 ka oluola o koua Kupeun a kmia Kiihuunpnle, n un oluolu pu ini lioi* nn knunen mnluna mc ke nno Imipule.! Un Inuun kein Knpena i kn Moi Knuike-; nouli n me un'lii no a pnu. I ka rriHnn-j wa i lioiui na'lii o Mnui u me Ilawaii,! un hoihniin lakou maluna o un innnuwn' nui. O ka Moi no koknhi i liolo pu ma-! lun i o kein mnnuwn, oia n me konn p»»c| nlii mua n ine koknhi innu kalm. A noho o Nnhiennenii inn Mnui, hoihoi loa iio ka moku i nn'lii o (lawaii, n uoho o Kuiikiui ma nm Knilua, hoilioi lon uo ia Nailu; mn n hiki i Knnwaloa. Ua loihi iio kn noho ann o kein innnuwa um Ilnwaii nei nm ka oluolu i nn nlii, n me ke kukn nnn ;;m kuknhi mnu iuen pili nupuni. A pnu konn mnu ln nmnnei, hoi nku lu oia i Ainerika. No KA Hr»M> ANA O BoTI MA I KE KUA LAAU ALA. Maukn no o Boti uia o Nuuanu knhi i noho ai i kn muhiai, uka, lohe iu uku la un hele n;t Uulumanu o ku Moi Kuuikenouli i ke kun lanu nla maukn o Wnhin-! ua, Hnleauau a 1110 I.ihue. Un hoouoho| »a o Paki a m<! Aikannkn i mau Luna noi na Hulumnnu n me ku poe knlai Innu no| a pnu. j A no kein lohe, hoi nini la o Boli a mej Kuini Lilihn mn i ktti> a noho iho la ina j ko Inun pn ma Pelekane, i Honolulu. Aj hooinukaukau iho la o Boti no ka hele ij ke kun Inau ala i Wahiawa. Hni ne lnj oin i ku h»he i na knikaina nlii a pnu,a| me na ohua u pau o Kahinimoku, a me na nialo n pnu o kona mau hoahannu. Ohi nku la oia i ke koi o kela a me keia iiiio i kupono no ke kalai laau aua, u\ui loko mni o na halekuai o jia haole. Ohi pu aku lu no hoi oia i ua lole huluhulu a ine na kapa mehana o kela a me Kein nno, a hanwi aku la i kela a me kein (ii, u i kela knnaka keia knnaka. j I ka makauknu ana o na me* a pau ej hele ai i ke kua Inau ala, a mnkaukau pu j no hoi no ka hele, ia wa, ku mai la ke-| kahi moku no Beritanin, o Kapena Ma-j knpaa ke alii moku. (No ka makapan no| o kekahi mnka kona mea i kapu ia aku| ai pela). O keia Kapena no hoi ka mea ; nuna i luwe mui i na poo o na lii o Nu ; Zilani i kamaiho iu iho nei e kakou uia| na helu i hnla. I ka lolie ana o ua Kapeua nei e liele unn o Boti i ke kua laau ala ma na ku#hiwi o Hawaii nei, alaila, o kona olelo ae la no ia imua o na haole i kn nui o ka laau ala i loaa iaia ma kekahimau mokupuni ma ka hema aku o ka Poaiwaena. A lolie o Mr. Robeti a me Keaka Maknpaula, he mau wahi haole laua na Boii, a e nuho ana no ho» laua iloko o ka

(••ilekuai o »ti ; o k<> laua hel« nu la a Kamnilio Bn«T m Cr»ti. A no ke«a lohe an* o 80li t ua kauolw koke ia uh Ka(>cria nei e hele tnai imui 0 Boti, fc hoomaojjru)r> pnnr» nni no kana u»ea i ike ai, ma pnha he oiaio kan» inea 1 ike ni. A hiki mni la un Kapena nei. ninnu aku }a no o Botr, 4, Ua kni.i aku nei t»eje hele niai e olelo pono no na ninn laau nlu i lo.ia mni nei iu oe, a n knmnilio pono mai oe i ka oiaio u me ka ole. ,> ne inyi hoi o Kopena Makapaa, u O ka Pae Aina laou ala i loaa ia'u, oia no ka Pue Aina o Nanapun, n o Ainawahi nne ka nmn nui, nia ma ka aoao hen.a aku o ka Poaiwoenn. Ua ku makou malaila, a ua lele kuu poe kanaka e oki wahie no ka inoku o inukou ; ua lawe mai lokou a pmi a komo ka wuapa i ka wahie, he laau ala wale 110 nae. A o kn nui o ka lnau ala, ua ulu nu mai knhakni a hiki i kualnwi. (Hoike u-oi la no hoi ua Kapena nei i ka pauku laau i poke in ni i wahie.) Ina e holo i ka laau ala i kela aina, e koiuo ana na inoku !" Ninau hou no o Boti, "Pehea ke ano |o na kanuka o m mnu ninn ?" Pane mai j ua Kapena nei, 'O ke ano o na kanaka, ■ '»e poe hihiu. A o ka pono nae, e hele me ku maknuk.iu |oa i na me-a kaua." I ka lohe nna o Boti i keia mau olelo, 0 ka loli ae la no ia o ka manno «nua i hoomakaukau ui n lnko no ka hele ana ma na kuahiwi o Hawaii nei no ke kua laau ala, a o ka liuliu koke iho la no in no ka holo ana i Nanapua. Wae ia ae la na kanaka kupono, o na koa, kekahi poe koa o ka Ouaka, ka Aiohia, ke Uouo, ka Nukumoo n me na kf>a e ae. O ka haawi koke iho la no ia o ka pu, ke kahei paueia, ka el.iu, ka pahi, a me na lako kaua a pau. Haawi ia iho la no hoi na lole kaliiko knun. I ka nana maoli nku i ke ano, aole no ke kua laau ala ka hele aua, no ke kana no, a no ko Boti manao pnha kekahi e noho alii aku oia ma ke aupuni okoa, a malaila e huna ai i kona mau iwi, no ku iih'h, o na iwi 110 ka mea i makau loa ia 1 ka wa kahiko, o hoomaewaewa wale ia un iwi i ke ao. 1 ka lohe ann o nnMii kaikaina o Boti, 0 Iliiinu ke oho o Kekaulike, o Kaleohane» ka leo o Knnekili, o B«»ti ka lilo a Kr»hekili, o Knwahimoku ka hoahanau o Boti. O Munuia ke knikainu punahele o Boti, o Kahuhu ke alii kaua o nn koa, a o Kapokini ke nlii kaua o ka m iiniwa Kamehameha a me kekahi poe kauaka koikoi o ka uina. I ka kelu ana i ka huina o ka poe i holo pu ine Boti, naMii, nn koa a me na kannka a p.iu, o na ohua ponui o kela a ine keia alii. He umi kanaka ponoi no kela a me keia alii. [ie ehma hanen a keu kn huinn pau. E noho ana nae o Mnnui.i ia mnnnwa 1 ke kua laaau ala mn Puukuua, maukn aku o Honouliuli. A lohe oia e hohi ana o Boti i ke kua laau aia i na mokupuni o Nunapua, o ka hoi mai la no ia mamuli o ke kauoha ana aku a Boti e hoi inai. Uluku ne la ka manno o un kanaka. Olelo mai la o Bv>ti i ua knna a me nnMii knikaina a me ka poe koikoi, * 4 E holo kakou i kn Pae Aino o Nanapua i ke kua laau ala. v> Hooho like mai la na'lii a me na kanaku a pau, "Ae no hoi pnhn, heaha la hoi nuanei kn hewa, he hana o no ka hoi, nole paha e emo kaa ka nie a ke alii—ke ku ae la no ka hoi ka laau ala mai kahukai a hala i kuahiwi. M Pane ae la hoi kela kanaka keia kanaka, "E holo no hoi paha kakou i ke kua luau nla, e emo hei kaa ka aie a ke olii, a o ke koenn iho, kuni aku no hoi ka kakou lanu i ka h»le, a i ke dala, oia hoi e he nlii e, eia no ka hoi o ke alii lokomaikai. I aha no la hoi ka uku o ka ke alii hanni nna ?—-oia lioi o kana mai o ka laau ala o kela mau aina, o ke ku no ka hoi ia niai kahakai o hiki i kuuhiwi aku i ua kanaka iloko o ia mau la, ua liolio ka manao no ka hele *ale no, aohe wahi mea a ike wale iho, ua haualili loa ka mauao no ka hele ; aole n o hoi he kanaka koi ole ole i ke alii no ka hele, aka, na ke alii wnie no ka hoonoho mai, a no ka piha maoli no hoi ke« knhi o na moku i kanaka. Iloko oia inau puie elua, hoomakaukou iho la ke o o ka holo ana i ka nioana ; hoolako ia ka ao, ka aihe, hoopihai» na pahu i ka poi, iako i na pohu barena, ! nalaoa, raiki a ine ua «»ea aj.-a pa«< l*- \ ko no hol i ka puaa, ka bipi, M i-a «»«-

ka a ī-a maloo. a nie na ano a pau o na niea io, a lako no hoi i ka wai. i na la nae immua aku, ua ane oluolu iki ko Boti manao, aohe hoi he kuulala loa i ka lealea a nte ka ona rama. I ke awakea o ka la 2$ o \ovemaba. 1 hoopuka mua aku la ka moku manuwn > Knmehaniehn, me kona mau pu kuniahi. he 13, me kona mau alii, na koa, me na fo|iua ekolu hanen maiunn. He moku inui o Kamehameha, up haahan na kia o |na kinkolu malalo o knna. He auo haa-1 ;heo kona ano, aka, he hnnohano no nael ;i ka nana aku. Ao ua la nei nae, oka • I Poaono no ia, a he halawai nui ma ia la! ; \ imnloko o ka hale halawni, a ua akoakoni :iiui ae na'Lii, na honhanau a me na kn-j inaka, a malaila "pu no hoi o Boti. Ku| (mai la nae oia a olelo inai la imua o ke | ianaina, "Auhea oukou e na'lii, na kumu, ina hoahunau a me ka poe hooikaika, e ■hoolohe mai oukou i ko'u manao—Ua jike no oukoii i ko'u mnu hewa he nui, a |fia ku ko'u pilau mai Hawaii a Kauai. Un nui loa ko'u mau hewa, aole nae na hai mai, akn, na'u ponoi no. Ke hele |nei au no ka aie o ke 'Lii, aole nne he ihele kolohe ka'u—E pule hoi oukou ike | Akua no ka'u huakai." I ka lohe ana o ke anaina, n ilaila pu no hoi ka poe knikunhine, oia o Kinnu ma, Auhen ma, a ua lohe i ka olelo ana a Boti, "Ua ku ko'u pilau mai Hawaii a Kauai." Ano keia olelo, atihe kannka waimnka pan, e knhe nui aua me ka uwe ,'ann no ke nloha iaia. ! {Aole i pau.