Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 21, 21 May 1870 — Ka Nupepa Kuokoa. KA MOOLELO O KALELEALUAKA. KA IHU KAE-A-E-A O LIHUE, KAUAI, KA OLALI HOI O KONA MAU LA U-I. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO O KALELEALUAKA.

KA IHU KAE-A-E-A O LIHUE, KAUAI, KA OLALI HOI O KONA MAU LA U-I.

I ka wa nae o Kaleiealuaka i oili oku : [ h\ a ku ana iwaho, o ka manawa no ia i . ' puiwa ai ua wahi oopa nei, a pau ae ia ' kona noouoo kanaka, a lilo ae |a koua , » manao oia ka eehia a me ka weliweli no • keia mea kupaniha. A akakuu iki n»ai |y nae na manao poiuluhi, h ike aku la ia i u* keiki eueu nei, ua hele—a " Me he \ [ mei i lohia la ke alo o na pali, ka l«u»ialama ula o ke kino o ka laau." I A kona kiloin nna i ka oiwi oi ke» ; hikeii o ka iehua m«tka noe o Kuuai. ia ; manawa keia i pnne aku »i, " E, auhea | »>e, kau mai i ke ku>i, a iho ae kakf>»i." • Pane nku o Kalelealuuka, " Aule, na'u J , no au e ilio oku. Iho aku paii». Eia nae j , hoi, ia kakou e iho ana, pono no i ka ! hele iinua, mai nana in.ii hoi i muli nei, nuna inni no niake i ke kanawai ai popt>- ; ; lo o makou." j O ka hoomakn aku la no ia o lakou j nei e. iho—ke if»o io lakou nei, ke lele la j hoi o Kaieieaiuaka i Kuaikuo, aia ia \vn- , lu » ka ukn o Haiemano. Ke auau la ua j k;imaeu nei a pau, a hoi ae la keia mai 1 , iolio ae o ka wai a ku ana i kahonua, ia ; , mannwa keia i kap-iknpa ai i na aum.i- | i kua eum, ii)o ke kauoha pu aku, e o!»iia j j ka ouiiika o ua keiki nei. Ua hooloheia ] mai ia no ia kauoha, a mokuana ka oma- ' ka—kui iho ia ka hekiii, olapa mai la ka j uiia, hoonaueue ae la ke o|;ii i ka honu i, : a holu aku la ka nnkolo o keia m.ui inea \ a piu, n iohe o Koopeie i Kauai, uiaila, ; ■ huli ne la aia a nann ae la i nn ouii o ka f ; lani, a hoopuka ae la i kana oielo kaena, i j u A-ha-hii, moku aku la ku omaka o kuu • I mamo, ike iho ia no ou kupuna ia oe— i i A ! ka mamo a ke'kua ia, pii no a na'lii | : uimoku." I ; O ka wai nae hoi i hoomaemaeia ai ka | . omaka o Kaieleaiuaka, ua kahe holomo- : | ku akii la ia ma na kahawai. i i i A pau ae ia ua mea a pau, o ko Kale- \ leaiunka leie oku ia no ia, a ku ana ma- | hope o Kaluhe, me ko iakou tke ole mai j iaiu nei. A ke iho nei no iioi iakou nei } i ke kula o Puuiiiiiiawele, a o l»e kumu o ; ka iohi o keia iho ana, no ka lohi o Ma- { ; liuhnaino, oiai he wahi oopa in. A no I ka uluahua o Kaleiealuaka i ka iohi, oiai 1 : ' I ; o ka po waie aku no koe, no ka mea, ke ■ I kokoke aku la ka la i Puukuua, he wahi ' ■ kualono pali ia. O ka laiau aku la no ia > ! o ua niwaiwa nei i kahi oopa a paa ina j ; kahi limu, a o kona mnu hoa no lioi ma ' ; kekahi limn, aia no ka hookuuia ana i : ' kai o Puuloa. O kahi mea kupanaha ioa nae, o ka ike oie ae o keia poe i ko ia- j kou kaikaiia ana, aka, he malu una iiio ; t ka Inkou i ike, eia ka ke hnpniia nei, a i j j ike ia i ke kuu ana iho ilaio, mai loko !aku o ke kihei. | la hiki aua aku no hoi o lakou nei, ua i ; makaukau o kai, e nolio mai ana me ke ; ; kali ana no ka hiki aku—pae nna no ke ' : kahea,, u E»a kou Imle e Kemohoemana- ] wanui." Aohe no hoi Mna pnne aku, a j I ke kokoe waie la kela a komo ano iioko, i |e ahu aoa lauiau puhi, e kukuana hoi na I poi uwnia a nie na apu awa. Ku loha- i loha wale iho la no o Kaleleaiunku ma ; j mawaho, me ke kaii aku hoi o ka hea iu j j mai-e, 4i he ma—i " he oie loa no. A | no ke kahea ole mai o ko laua hon maka j i uwahi popolo a pulehu kukui inamona tio hot« noiaiia, kaha aku la no laun nei ; hele, a komo ana i ko iaua hale i hoomaI kaukauia. la laua nei no hoi a noho iho, o ka hoka koke mai la no ia o Kakuhi* ? hewa i ka awa a pau, a kikikoele, a ku ana i ka apu, a lawe mai ia no a hoohainu ia Kalelealuaka. Lawe mai la no hoi ■' oia i ka huewai pu o ka waha, a mu aku la i ka wai iwaho. Lalau aku la no ua Moi nei i ka haohana o ka puaa, a hahao aku h \ ka w»ha o Kaielealuaka, a pela uo i kela a me keia mea i iioomakaokau- ; ia. A t ka wa hoi i oki mai oi kn ona o ka awe, o ka miki mai la no ia o kahi oopa, a kaikai aku la ia Kaleleaiuaka, a » hoomoe iho la mawaena o na kamalei a ' Kakuhihewa, a o ka hoomaka ana no ia o ko liua lilo ana i mau wahine Itoao na'maiMu iku. d Oi noho aku no hr»t hkoii nei * haln

p~»ha he mau anahulu, hiki ana ka eieie a Kualii, i hele n»ai e hai, no ke kaua ma Kanalua, i Moanaiua. i kekahi fa ae. manavva i»o i (iuliu koke ei ko Kaku(nhewa 8090, o na koa a me kahi pu-ka-tia nopa ; a aia pu iloko o keia mau poe kaua o Keinohoomanawanui. I ka nap*>o nna aku no o ka la. n ko hele e iho la no ia o kahi oopa. A mai ia po hoi a ao ae f oia ka la e kaua ai, ofclonku o Keleiealuaka i nawahine, ' Ono : iraie mai la no ka hoi au i ka opae huna a me ka limukala wai ; aohe nne e on> • ka limu ke moku ke k»rnu a me k&aa, : nia no a hoiookoa ka lioii*, alaila, ono." j { Pane mai hoi na wahine, **B aho hoi ha j e hnele maua ? >f "Ae, ou haele, i hele • nae olua, mai kapulu olua i ka limu, haj na no a maikai, i ono ka ai ann. Koi (iiai no, o ka opae o ka liinu lomi pu iho, : aohe ono aku a k('C/' I l-*a no la lnu;i la a haia nku, ko ia nei ' (fi!i ae la no ia lele Bna, a liiki ma Waiinnae, paphhi ka lei puaniu i ke poo, kau ; mai la hoi na ow:li lei nmile lau liilii aa- | la nahenahe o Koiahi i ka a-i. A mai J laila mai no keia o ka lele ana a ku ana i N;i[ieha, a e |»i nna 110 o Maliuhauino , iiaila, pa ana ke kua i ke p;ii a Kalele i- ! Inaka, me ka pane pu iho no, u Ea ! ke ;iirttie nei no ka ou e Mnliuhaaino ?" Ae |ab la kela. Pane hou iho o Kalelealua|kn, "E hnpai hoi ha wau ia oe V* Pane • ao ua wahi oopa nei, 14 E ! mama wale no | ka hoi oe ? M.n hea mai nei oe u Mai Waiuuue uiui nei an/' wahi a Kulelealua- ' ka. (, Ae, no Waianae io oe, ke ike aku ' la au i ko laila mau kahiko, o ka huaniu ja me ka maile luuhi. Hapaioe ia'u o kou jaiuu no hoi o Waianae." O ka iiao ae ! la no i-i o ua eu nei i kahi oopa, a hoo- | Mioho ia iho la nn kahi uhua pu 1 i mauka ' |ae e» Knualun, me ka i aku, 41 Ia nei oe !la e noho ai, a nana ae oe i i'u ; ina hoi |au e hele-a i make mai i kela aoao, a oj jke ala no keia la hoi ; u ina no hoi e ua- j : na re-a ua lanakila au, o ke ala no keia . f ! ; hoi no." j I A pau ne la keia mau olelo a Kalelea-! ' luaka, me ka ae maikai waie ia inai no e 1 | ua wahi oopa nei. O ke ku ae la no ia i lo ua kamaeu iu i lele :jn i. :> n k>i iie e no 1 • ! : ia a ma kela au;io mai, o Uu )uku mni la : ; . . , , .... I I no la i k;i {><-e n;)ha a mni inm mw, a pau ; >i;i, huli hou aku la keia luku i kelu aoao. | j" Ke-he-he, kohu n!m la ke kanaka i koua | Ihiiia, he mea haehae wale ia no, a me he' [mea la, Ji O Haehae ka manu ke ale nei ; ka wai." Ko ia nei luku mai la no ia i {na koa o Kuulii, a ioua aku la kekahi pu Ikaua o Kualii, a pa a make no iaia nei, «'a lawe ae la keiu i ka ahuula a me ka ) mahiole, a momoku ae ia keia i ka pepe- ■ iao akuu a me kahi lima iki akau, a pea ; ae la no keia iieo anu. j I kela wa nae a Kaieiealuaka e luku he mea weiiweii ioa i ka nana uku n ua wahi oopa nei, me kona manao paa iiio, e hoi oia a hui aku i keMii no kela i kunaka ikaika a< a i ike ai, aole no hoi he ; kanuka ikaika e ae ana i ike ai mamua | uku e like me keia. Ia Kaielealunka une i hoi ai a hiki ana i kai o Puuloa, hookomo aku lu keia i ka iahuuio a me ka mahioie malalo o ka moeua o kahi u lakou e moe ui, a o ka pe- ; peiao nae a me kahi inannmana lima iki, | kau ia ae ia maiuun o ka paia o ka haie. ! Haule iho la no keia hiamoe no, a liuiiu ' wnle, hoi mai ana na wahine a ku ana. Paue ae la o Kaieiealuuka me ke ano ! hookohukohu, Makena no ka hoi ua hele aua o ka olua iawaia, oi kaii aku nei i ka hoi a pau ka ono o ka opae—aole hoi au e ai ana ia opne a uie ia limu lohi." j Aohe nae he ekemu mai o keknikuaana, a o kahi kaikaina nae ko namunamu hi- ' lii wale iho no. A no ka manin loa hoi ! o ua mau wnhine nei i ka wai a me ka ■ luhi no hoi o Kalele&luaka i ka hele ana < i ke kaua, haule iho la no lakou hiamoe. ! Ua liuliu no hoi ia moe ana iho a lakou j nei, halulu ana na koa o Kukuhihewa, a | ninau koke aku la no ke'lii, " Peheu k« ikaua ? ,? Pane mai hoi na koa, " Kaua no, nka, hookahi no oi o ke koa, o Keinohoomanawanui." Par.e mai no hoi ke'lii, "Aohe o'o manao, he kanaka »ka--1 ika ia, aole no hui au e h<Kilohe ana i ka |oukoo, aia no a hoi mai kuu wahi oopa, ja nana no e hai mai i ka oiaio." ; Oi kakali aku no hoi ua alii nei a po, ;a iwaena konu o ke &umre, kaui ana ka ; hoe a oa wahi oopa nei mawaho, pa ne 'kahea a keMii, "Ma—i, peheake kaua " | Pane mai ua wahi oopa nei me ka huhu, J u Ki-ha-ha! he mea waiho no hoi ka ni-

nau tnaH« a kuu iho ka nae." Om holu ko ia naenae a nwha qo hoi, paoe r»ari m lk Hc kaua no, a hook&hi no aae koaf keia ia ; a ina o keia koa-a no kokaua foao, puui ka aina. Oua koa nei nae 9 180 Waianae, a ua haawi aku oei au ia W&nae a liio no ua ko« la, no ka. hapai ia'u. ' Ua liloia," wahi a keMii. Nina »k4 no hni-=i waiho e ua mea he ikaika. he laumaia la ke kanaka i ka haehaeoewai, ke paa ka i ka iima. o ka ia ua nahae. Oka pukaua 'keuia k*alii, a ua lilo mai nei kaahuula ; e kainahioie, oka pepeiao ame ka ua lilo mai nei. M I mai }h'oi mai nei hoi na koa, o^ } Keinohoi»manawanui ke koa o keia la." wahi oopa nei, u U-hu« ao- f he wnhi naiaa ia makrtf>aa ia, o ka hooiiii wale iho no e hooiili ai. Oke koa : ikeia, ke fiana aku ia au kau ka weii i ua oiea he ikaika—nohe mea e iike ai. Ao-, jle no hoionn ihe inaoii, a o na lima no kana Ina hoi e hou la moi i ka ihe,; na ka no e pale ka ihe. Ua like ; !oa no me ka iauoho o ko hunona ka lloloa, a j na hiohiona iiio ia no ia e hke ni. PeliL'no laua i kamnkamaiiio ai a we;he ana iaino. (Aole i pau.) >