Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 13, 29 March 1873 — Na hana a ke Kula Kumu o Wailuku, Maui. [ARTICLE]

Na hana a ke Kula Kumu o Wailuku, Maui.

Maraki 13, 1873. Hoomaka ke kula kumu nia ka hora 9 kakahiaka me ka puie a C. B. Andrews ke Kahu o ke kola kaheaia ka inoai o na kumu e ke Kakauolelo. Eia ka īnoa o na kumu i hiki mai. No Lahaina D. VV. Kalaelon no Panaewa, J. W. Kapohaku no Olowalu a me Ukumehame ; Kaulia no Honokawai, komo hope mai o A. Wahinehookae no Honokohau. No Wailuku, S. W. Kaleikau no Kapapoko ; P. Kaluna no Papohaku; G. H. E. Keauiaole no Haleoia ; J. Nakookoo no imiola; S. E. Knhu no Keaneoio ; D. W. Kauwa no Kanaio ; L. Kaiwi no Keawakapu ; D. Napela no Ulupalakua. Eia ka inoa o na Kumu i komo hope o keia Apana, Lono no Koiahi ; D. H. Holualoa n&Makaaka ; S. M. P. Kaleo no Waiehu ; J. Noa no Kemoo. No Makawao A. Kalauli no Halehaku ; W. B. Kepaa no Kuiaha ; D. N. Namaka no Kuau ; S. Kuewa no Makaehu ; Piipii no Pulehu ; S. W. Kapule no Keokea. No Hana E. Pila no Nui ; P. Kamai no Puuomaiai ; A. Kala no Nahiku ; D. W. Napihaa no Honomanu. Eia ka inoa 0 na kumn i komo hope mai e keia Apana W. K. Kama no Nokulau ; A. Puaaloa no Kapuaikini ; A. Makaula no Alae. Eia ka inoa ona kumu i hiki ole mai. No Lahaina G. Kaluakini kokua no ke kula o Puehuehu ; Mrs. K. Kealoha kpkua no ke kula o Pakala ; Mrs. H. Elia no Uhao ; Mrs. K*. Daimana no Kaeakuloa ; Mrs. L. Kauennole no Kahalepalaou ; Mre. Mere Kaaikaula no Lanaihale. No Makawao T. Hoomnhai no Holawa ; J. W. Kahuhu no Kamole. No Hana P. Kamnka no Puuiki ; J. K. Hanuna no Haou ; J. Kana no Puuhaoa ; S. Hookano no ViTananalua ; L. K. Kamakea nu Kaeleku ; Kamaukoli no Wailua ; H. Kamalii no Keanae. Ua Johe ia mni ua heo i Hawaii. Na Hana o KA LA. Na olelo no a ke Kahu o k« kula no na mea e pili ana i ka b-jke ao heluhelu, heljhelu ina kumu a pau loa. Hanwina heluhelu XX men XXI. Hoomahnia 5 minute. Hoomaka liou i ka pau ana o na miuute hoomaha. Honpaananu ma na ru!a o ka buke Alakai Kuinukula. Mok. Ime 11. Hoopanee a hiki 1 ka hora 1 auina |a. Hoomaka hou ma hon i hoopnneeia ni. Kahea elua ia ka inoa o na kumu, ma keia kahea ana, i o mai ni Ua inoa o na kumu e kau Be la maluna no ke komo hope. Ninau pakahi mai ke K«hu oke kula i ka nui o na haumana i ao ia i ka Arematika oia boi ka nui ona haumana a ke/a kumui keia kumu ma ka papa (1) a n»e ka nui o nm haumana o ka papa 2, E kola niai ia'u no ka paa ole ana iriai o ka nui ona haumana i ninau ia pi.

Ninau hou mai ke kahu o ke kula i kn huina nui o na haumann n kela Uumu keiu kumu, ma ka papa inoa ka ninau ana. D. ; W. Kalaeloa 40 hnumana ; J. W. Knpo- i haku 31 ; Kaulia 27 ; A. Wahinehookne i 40 ; Lono 36 ; D. H. Holunloa 44 ; S.M- P. Kaleo 41 ; v vS. W. Kaleikwu 50 ; P. Kaluna 50; G. H. E. Keauiaole 58; J. Nakookoo 34 ; J. Noa 21 ; S. E. Kahu 15 ; D. W. Kaauwn 21 ; L. Kniwi 41 ; D. Nnpeln 25 ; A. Kalauli 30 ; W. 13. Kepaa 52 ; D. N. Namaka 13 ; S. Kuewa 40 ; Piipn 20 ; S. W, Kapule 23 ; E. Pila 19 ; A. Kala 18: D. W. Napihaa 22. 0 k» huina o na haumana a na kumu i hiki mai 960 keikikane me na kaikamahine. Haawi pakahiia na pepa i mea e imi ia ai o na ninau Arematika malalonei. Ninau (1.) Ua uku aku au 575$ dala mo na ia lole 96 ine ehiku hapawalu. heaha ke kuinukuai no ka ia lole hookahi ? N inau (2.) E hoonuiia 83 9-28 me 61 35—48, heaha ka hua loaa ? Ninau (3.) Eha k«naka o A, o B, oCa me D. hana o A he I—3 o ka la paa ka hana okoa, o B 3-4, o C 5-6, o D 3 -8. A 1 hana pu hui lakou a a pau eha, pehea ka loihi o ka manawa a paa ka hana okoa. Ho- : ra 9, hoopaneeia apopo hora 9 kakahiaka me ka pule a Lono. Maraki 14, hoomaka hou ke kula kumu ma ka hora 9 me 15 minute kakahiaka me • ka pule a S. E. Kahu, C. B. Andrews ke | Kahu o ke kula. Kahea ia ka papa inoa e i ke Kakauolelo. ! Hoihoi "hou mai ke kahu o ke kula i na S pepa i imi ia a* keia mau ninau Arematika ; mua i wnhi e imi ia ai keia mau ninau Arej m*tika malaio nei. Ninau (1.) Ua kuai ia na pahu uala he : 375 no na dala 652 3—4, heaha ke kumu- , kuat no ka uala hookahk? Ninau (2.) Ua hropihaia ka pahu hookaI hi i ka wai o ka ua ukiukiu o Makawao, 86 j C*al. 2 Kuat. 1 Paina. Ehia ka nui c na (*al. &c., e hoopihaia »i na pahu like 709 ? I keia manawa a- meikou e imi ana i keia mau ninau, hiki mai ana ke Kahukula nui, mai Makawao mai, a kaa aku la iaia ke alakai ana i na kumu ma ka ka buke alakai Kumukula, ma ka ana i na rula a pelaaku. Hai mai ke Kahukula nui, ma keia hope aku, ke manao nei au aole oukou e ukuia ana ma keia hope aku, ke hele mai i ke kula kumo. Na olelo ao a ke Kahokoia nui no pa mea e pili »na £ ka Ōihana Hoooaauao. Hoopaoee a jiiki i liā hw* 1| • ka aoina !a. ka hora i hooP 1 inoa '

Na oleloao a ke Kahu o ke kula, no na mea e pili ana i keia oihana a me ka haawina oUe Uau o lane e h\k\ mai ana; e hoopaanaao i ka Buke Alakai Kumukula, mai ka mua a ka hope a me ka Palapala Aina. Helahelu i na kumu a pau lt>a, Haawina Heluhelū 30—33. Heluheluia kekahi mau Kumumanao. A ma keia wahi nae, aole au e hai aku ike i Kumumanao, aka, e.hai aku nna au i ke ku- | nr.u nana i heluhelu, no ka mea, ua ike mua ia no na Kumumanno ma ka nupepa, oia no hoi na Kalaeloa, Kaulia, Kaleo, Kahu, Kaina, Puaaloa, Makaula a me Napiha. Hooponopono ana i na Kumumanao iheluheluia. Hoopanee apopo, hora 9 kakahiaka. Pule o Keauiaole. Maraki 15, hoomaka hou ke kula Kumu, ima ka hora 9 kakahiaka, me ka pyle a Kaleikau, C. B, Anaru ke Kahu o ke kula. Kaheaia ka inon o na kumu e ke Kakauolelo. Kauoha mai ke Kahu o ke kula, e kope hou ia na ninau Arematika me ka moakaka pono loa, ma kahi pepa okoa, me ka hoololi hou ole i kana hana inua, ina ua hewa, a ina ua ua pono. Heluheluia na Kumumanao i koe, e Ka* poh.iku, Wahinehaokae, Lono, Holualoa, Kaleikau, Kaluna, Keauiaole, Nakookoo, Noa, Kauwa, Napela, Kalauli, Kepaa, Kealukai, Namaka, Kuewa, Piialii, Kapule, Pila, Kamai a me Kala. Na haawina Kumumanao, no ke kau o iune e hiki mai ana. Na olelo paipai a ke Kahu o ke kula, no ka hoonui ana i ka ike iloko o na kula kuinumua o ke aupuni. Hai mai ke Kahu o ke kula, ua olelo mai ke Kahukula nui ia'u, o kn apana o Honuaula, kn apana haahaa loa o na Kula o Maui nei. Ku mai o Kniwi, a i mai, E ke Kahu o ke kula, mai ka la i noho ai o Have R. Hikikoki i Kahukula nui a hiki i keia la a'u e kamailio aku nei la oe, aole i hiki i ka ma* kou mau kula. Kakauia ke kikoo ona kumu. Heluhelu ii ka moolelo ona la kula ekolu, a aponoia me na hoololi. Hoopaneeia a ka la 5 o lune e hiki mai ana. Pule oC. B. Anaru. D. W. Kalaeloa, Kakauolelo. Lahain*, \lar 21, 1873.