Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 4, 28 January 1888 — HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani. Ke Alii Nui o Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani.

Ke Alii Nui o Hawaii.

[KAKAU IA NO KA NUPEPA KUOKOA.I IA manawa i hoka iho ai ke alii nona k3 akena ana he aina i-a kona o Oahu nei. I aku la o Lonoikamnkahiki, pehea iho la ua aina i a nei ou e ke alii Kakuhihewa? Pehea iho la ho», akalii no a maopopo ia'u he aina i-a ole ka ko'u o Oahu nei. E hoomaopopo pono no paha oe a ina aohe kee o kou aina, alaila, pono ke kaena ae ka oiwi, aole ka auanei i ike pono oe i ke ano o kou aina, he pono noho aina wale iho no kou, a mo'a i ke kanaka he waha kou e hamama ae a haupa iho. E oluolu oe e ke alii 0 Hawaii e heluhelu hou mai i kahi aku i koe o ua inoa nei. Ae, he pono nae hoi oe e hoolohe mai. A hoomaka aku la ke alii Lonoikahiki e heluhelu hou. O ka nalu wale i kapoiki 0 kono a ka nalu o Ilalu'a 1 ka haka kau a ka manu 1 koekoe waiwai ole Ku ana hoolehelehe kii ana Kuhi i uka ka pono O ka puawq hiwa o uka o Paoa O ka uala mee aloaloa o kiokio O kalo hauna papaa lepo o Ila'o ka pokii O ka wai kikii a kane i Waipa No Waipa no ka ua Aha—Aha —la —e Ka hakai ka moana Kihekihe lanaki 0 luna ka haku kalauao A loaa 1 ka 010 o ka Puhi Ka haku moana kanaloa 01 ana, E hoohainu a E hoohainu ana kanikele makua i kona awa Moe ana hoi Hua i ke kapu Amo ana i ke koi ke koi kua waa Kua ana i Wailua i ka Newenewe Kiai i ke awa o Kalalea ' A kii i ka pali 0 kahalahala Hoolono mai ana onkou O ke kini iluna o Palena ko eukou pokK 0 kupihea uwe Olaa Owala na Iku e. Oia iho la ka pau ana o ka pauku mua 0 kuu inoa. A ma ka pauku elua, oia ka ko mau kahu i heluhelu mua mai nei. E kuhi ana au ua paa la ia oe, a me kou mau kahu kuu inoa, aole ka. E pono nae hoi oukou e hoopaa i ka pauku mua a,u i heluhelu aku nei ia oukou. Ke ku lohaloha la ke alii Kakuhihewa, ke okuu mai la hoi na kahu, a ua kokoke loa lakou e hopu i ka laau nui a ke alii Kekuaokalani ia Hoolehelehekii 1 hou mai la na kahu o Kakuhihewa ia Lonoikamakahiki. E heluheiu mai ana oe i ka pauku elua. E heluhtlu aku ana au. a oia no nae ka pauku a olua i heluhelu mai nei, aka nae. aohe hoi i i>au pono aku nei īa olua ia pauku i ka heluhelu ia. I ike aku hoi au i na hua i haule. Ia kahi ka Honua ia Elekaukama O halala ka ulua Onae O nana na maka 1 ke ehu a Kama O Lua mahaia O Lua k3maia O Laioia, o Lalo ae kama O hoiwili kuloko i ka minawa O kukulu Halaaniani O hanee aku O hanee mai O hanee i ke au kama O ka papa o ka lewa o Kuoni O pepeilani O-ha-ka niho lua O ke kupua i awaawa ke au O Haki o wikani O-ha ko koaie e I/>no Opuu ka honua ka maka lewa O Noia i ka moo o Wakea O kioo optopi ,

O hookahua o Lonoikaeha 1 ke alo o Waimea O fca-ka~eke Ia alii ku ka ieiewe Wehe ka eke Maa ka eke Paa ka eke O uhao ka eke , O ka ka eke 0 ka eke ia kaeleha elua Elua hono ke ana ke aha Elua niaile pai la Elua Anaopili Hookahi 0 Honokawai 1 ka wai nui s I kohu ia Kekaa Eha Halamahinahina Ka luna i Alaeloa Eha la Aina Hono Honolua, HonokahuaHonokohau, Honopou Aha la aina hono Alima ia Kahakuloa Kaukini ia Kahakuloa Kahakuloa la aono Makahna la ahiku Walu Waihee a iike Na mahele i Wailuku lie unu hookahi Ekahi Wailuku Ekahi Koolau Hookahi i Kahooku i kaliaelelu, elua Elua honohono Elua kike Elua moe mai Elua ala mai Elua noho mai Elua ku mai » Elua Nuaaiakm, elua Elua i ka-piliwale, ekolu Ekolu Papa Ekolu makaiwa Ekolu neho o'u-e-noho o'u-e-eha Eha Waipio Eha Halehaku Eha ka uka o ke kaha Ehma Huleia Elima Makawela E'.ima Pauwela Elima na kanaka alualu i ke kaha i Awaau. Ehiku Pulehu Ehiku mana Ehiku ka ohia i Paukauwila, he oi ewalu Ewalu o kela pali o Keiki Ile oi keiki noho wule Noho wale o ke ksifa wale o Paia Ee oi eiwa, eiwa Eiwa o Hana, a eiwa Eiwa Lanakila Eiwa i ka apai wale 1 Kauiki, he umi He umi Kipahulu He umi Kaupo He umi i ke alapii i Aalaloloa a elua Elua Ukumehame Elua Olowalu Elua Laumupoko i Lahaina he umi He umi o Makila He umi o Lele He umi 0 Kaula He umi Niihau He umi Kauai He umi Oahu He umi Molokai He umi Lanai He umi Kanaloa Hoolawa ka Hono ka hookm o na moku o Kamalalawalu A Puuiki au a Puuiki A kilua au a kilua A kilele A kihoa He ka kiki Ipukai kiki Oho ehu kiki He hookiki-ki-ki e Lono O ka Ipo-a-ioa Aohe i moea Kualoa Loa la Kalawalawa la KapiU i ka hoaloha b elua Eiua aku Hauula ma Ma Hauula ma Ma kaipapau Ma Oiolele Kaulua ia moe a eono Eono Honouliuli Honouliuli i Hoaeae Me Waikele a Waikele A W'aipio, a eiwa. Eiwa kahalekee i Makaua ia Kaneloa he umi He umi ia Keawaula ke kaha ia kaknb, aia Aia Hilo a - f Ke ako mai la Kaupaku mai la Ke koli mai la Paepae roai la

Papaku mai la Ka hoaka mai la Kaumaha mai ia O ka pino mai la Ooki mai la Halii mai la Kamanu mai la Ka moena mai la Ke moe mai la Ke ala mai la Hoolako mai la O ka ai mai la, O ka i-a mai la O ka wai mai la 0 kanaka oloko He ai, he i-a He ai mai la Maona mai la Hoomoa mai la Ke kupa mai la Aia ka Ipo e Lono A oia ko'u Inoa i lohe mai oukou A oukou hoi e lawe wale nei i ko'u Inoa Pehia ka oukou i manao, ai e loaa ana no anei he hua kaknhihewa iloko o keia inoa? Aole paha ea? Ina e heluhelu ia keia inoa a hiki i ka pau ann, aole e loaa ka hua inoa kakuhihewa. Oka Lono wale no ke loaa. No ka mea hoi, no keia nlii no keia inoa i haku ia ai. No Lonoikamakahiki ka Pua a ka Lani. Malia nae paha hoi i loaa ole ka hua kakuhihewa i ka'u heluhelu ana. Ina p£ha na kou mau kahu e heluhelu tnr.i ua inoa nei hoi 0 kaua, alaila, e loaa ana paha ka hua kakuhihewa iloko o keia inoa. Nele ae no paha i na pauku mua, oki loa aku o hope. E aho paha e hoao. e heluhelu mai o ua mau kahu nei ou, ilailA paha kaua e ike ai i ke au nui a me ke au iki, wahi a ke alii o Ilawaii. Ke kniou 1a ke poo o ke alii Kakuhiheua ilalo, no ka mnopopo no iato, aohe no i koino kona hua inoa iloko. Nokamea hoi, mai iaia oku no 1 i paa ai i na kahu, e like me na mea i hoike mua ia ma ke kakau moolelo ma na helu i hala.

0 ka heluhelu paha a laua, a 0 ka heluhelu ole ua like no a like i ko'u manao. Wahi a Kakuhihewa, e aho paha nau no e heluhelu mai a hiki ika pau ann 0 ua i).oa nei. Ka! he mea kupanaha ia ia oe e ke alii i ko hoole mua i ko laua heluhelu inai. Ua ike no ka hoi oe, aohe nou ka inoa. 1 Pehea la ka hoi oe i hana ai e like me keia ana i manao ai? | A kau ae nei hoi oe ike kanawai. Kapu makou owaho nei aole e komo aku iloko o ka hale, aohe i loaa mai nei 'ko makou mau wahi kapa. Ehia mea aloha o ka ili i ka wela o kala. A noho mai nei hoi oukou i ka hale i kahi malu. Aka nae, he naaupo no ia kanawai au e ke alii i kau ai. Heaha auanei ke ola o kahi kihapai īki, haalele ia mai la ka e oe ke kihapai nui owaho nei. He nui ko waho n«i u.au pono, Eia iwaho nei ka ai, eia iwaho nei ka ia, ka wai a me na pono no a pau e ola ai o ka noho ana. 0 ko oukou noho ana nei ia iloko o ka hale, ai oukou i ka ?i, ka ia a me ka wai, ai pau ae. Manao ae oukou e puka mai i mau mea ai na oukou iwaho nei, alai!a oko oukou pilikia aku no ia ia makou. Mo ka mea, ua kapu owaho nei no makou. Ina aole e heluhelu ana kou mau kahu i ua inoa nei. Alaila he mea maopopo loa no no'u no ka inoa aole nou e ke alii o Oahu nei. Ia manawa i kuhau ai na kahu 0 Kakuhihewa. Ua maopopo ia laua e kaa ana ka lanakila o ka inoa i ke alii o Hawaii. A he mea oiaio ka ke alii o Hawaii i oldo ai e komo aku ana lakou iloko o ka pilikia. Ōia hoi ke alii o Oahu nei a me ko na mau kanaka. He wahi kiha[>ai iki ko lakou o loko o ka hale. Aia iloko o kela hale tlii o Kakuhi hewa he wahi keiki uuku. 1 ka wa i loaa ai ka pilikia hanawai i ua wahi keiki nei, hoomaka aku ta oia e puka iwaho no ka hoopau ana i ua pilikia nei ona. (AoU i pan.)