Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 26, 30 June 1888 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kamanu Bicoy |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Nupepa Kuokaoa.
No ka Makahiki … 2.00
No Eono Mahina … 1.00
---KUIKE KA KULA----
Poaono… June 30, 1888.
KEKULA MISIONA O KA PAKIPIKA.
I ka la @ Iune i hoike ai ke@a kula @ o ka laa kini o Kawaiahao, a i @o @ho na halolelo no ka poe i @ puka ia, iloko no o ia, iloko no o ia luakini i ke @ ahi la Saba@. He umikumamakahi @ana i hoopuka ia i kea makahiki. O ka wa kupono keia o na ekalesia @h@ o`e e i@i ai i ke kahu. ino io he mea makemake ia ke kahu. Eia keia p@e k@ ka@i nei no na leo kahea. Aole @ kahea wale mai me ka hoomaopopo ole i kahi ola makahiki. E hoakike pu i ke ola o ke kuawa a me kona @l@a, a i wahi hipuu iho kekahi no ka @ku mok@ o na kino a me na wahi o@al@ pono kino e hiki aku ai . Heaha ka pono o ka ekalesia ke loaa ole kona @? A pehea e loaa ai na kahu kupono ke makaala ole mai na ekalesia? @, e wae a e hanai pono, @a e kokua @ me na kahu ma na hana o ke kihapai.
HE MAU MAKAALOHA UA NA LOWALE
I ka la 13 o keia malama i lawe ia aku ai o Samuela P. Kanoholoa, mai @ aku o keia noho ana. He kanaka opiopio wale no oia, he kanakolu a kou na makahiki o kona ola ana. He kanaka maikai a ua haalele mai mahope ona he inoa maikai iwaena o ko@ @hui. He paa mau oia i ka hana, a i ka hana no oia ma ka hale hana @ o Honolulu nei a loaa i ka mai, hoi i ka hale ia ahiahi a iloko no o na la elua hookuu aku la i kona luhi. No Molokai kona ohana. He hoa ia a he luna no hoi iloko o ka aha opiopio o Kawaiahao, a he hoa hana maikai iloko o ia kihapai. Aloha kona ohana a me kona makuahine e noho u nei no ka hoaloha.
I ka la 22 o keia malama lawe ia aku la e ka make o Mai w., no Kaako@, he kamaaina kahiko keia no Honolulu nei. Loihi kona waiho ana i ka mai, eono mahina o kona waiho ana iluna o kahi moe a ilalo ke alo, ao ke hiki ke oni no ka nui loa o ka eha. Loko o ke@a eha nui aohe i lohe ia na manao hewa ma kona waha, he hoomanawainui wale no a he akahai. Aloha kana kane a me na hoapili e kali aku nei ma keia aoao.
Poko o ka malama o Aperila i ha@a make aku la o Koenelio Lonoikaha@p@, he luna iloko o ka Ekalesia ma k@w@hao, iloko o ke 75 o kona mau makahiki. A ke noho mai ne kana wahine, o Napua Kuikepoo, a me na keiki a laua e uwe ana nona. He kanaka maikai o Lonoikahaupu, he aloha a he manaoio a me ka manaolana. O Kaupo i Maui kona aina hanau, he 50 @a a oi makahiki o kona noho ana i Oahu nei.
Ma ka la 26 o keia malama make aku la ke keiki uuku a Mr Kamana laua o Pahukoa, he elima wale no mal@a o kona ola ana iloko o keia ao @. a hoi aku la i ka aina uluwehiwehi i na pua ala mau a mae ole, kahi o na kini pomaikai e hauoli mau loa ana.
Ke pahola aku nei makou i ko makou aloha i ka poe a pau i hookau@aha ia.
KA MOOLELO O KE HALAWAI
MAKAHIKI O KA AHAHUI
KULA SABATI NUI MA
HONOLULU, IUNE
1888.
Kumuhana S – Hoike a ka puuku, a hoopanee ia.
Kumuhana S – Koho ana i na Kahukula Sabati Nui.
Hoike mai o Kekuewa i na kahukula Sabati nui o Hawaii penei:
No Puna, J. M. Kuawila.
No Hilo, J. Nawahi.
No Hawaii Akau, A. W. Mio.
No Hawaii Komohana, Kahaleole.
Aponoia.
Na Pali i hoike mai i ko Maui me Mo`okai penei:
No Maui Hikina, D. Napihaa.
No Makawao, Hon. E. Helekunihi.
No Maui Waena. W.S. Maule.
No Maui Komohana, D. Kahaule@o
No Molokai Aberahama.
Aponoia.
Na S. Waiwaiole i hoike mai i ko Oahu penei:
No na Kona, Rev. E. S. Timoteo.
No na Koolau, S. Kapu.
Aponoia.
Na Kealoha i hoike mai i ko Kauai penei:
No Kauai Hikina, G. B. Meheula.
No Kauai Komohana, J. K. Smith.
Aponoia ka inoa o Meheula a hoopaapaa ia ko J. K. Smith. Waihoia ia inoa a koho pono ko Kauai poe ma kekahi halawai kuikawa a lakou e makemake ai, ma Honolulu nei paha mahea aku la.
Noi ia mai e hoomaha hou keia aha a noho hou i ka hora 7 o keia po, a hooholoia. Pule o Kekuewa. (Aole i pau.)
Ke Komite Ahaolelo
NU KE
KAHUA MAI LEPERA O KALAWAO
E like me ka makemake o ka Hale Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni e nana aku i ke kulana p@k@a o na mai lepera ma Kalawao, ke ano o ko lakou noho ana a me na lawelawe ana a ka Papa Ola, ua hoouna ia aku na keoni@nana malalo nei o ehiku lala o ke komite no Molokai, ma ka mokuahi Likelike i ke ahiahi Poaono i hala.
Eia na lala o ke komite: Hon. A. P. Paehaole, lunahoomalu: Na Hons. E. Helek@nihi, Jno. Richardson, W.H. Daniels, E. Gay, E. H. Bailey me W. A. Kinney. Ua holo pu aku ma keia haukai. kekahi mau hoa hanohano o ae o ka Hale Ahaolelo, na Kauka Kunahaia o Kapiolani Home me ko ka mokukaua Amerika Vanadalia, S, H Meekapu ma Jno. Kealoalii, a me kekahi poe kakau nupepa Hawaii.
Ua ku aku ka Likelike i ke awa o Kalaupapa, i ka hora 5 kakahiaka Sabati. a mahope iho o ka ai kakahiaka ana, ua lele aku ke komite iuka, a hoomaka aku la i ka lakou hana o ka hoouna ia ana aku.
Ua hele makaikai aku ke komite mai Kaluapapa a hiki i Waikolu, nona ka loihi he eono mile a oi, me ke kipa pu ana ma kauhale oiai ma ke alanui. Ua nana ia ke kumuwai malalo o ke kuahiwi e ka lunahoomalu eleu o ke komite, a ua ike ia ka ikaika o ka wai e hiki ai ke manaoia, he wai kahe mau a puni ka makahiki i puapuai mai ke kumu mai o ka pali, a aohe kau papaa la e maloo ai o kona kumuwai,
He mile mai ke kumuwai mai, aia ilaila ka luawai i hana ia iho nei e C. B.Wilson, Luna Nui o ka Oihana Wai o Honolulu, a mai keia wahi i hoomaka ia mai ai ka hoomoe ana i ke paipu wai, a ua holo pololei aku iwaho o ke awawa o Waikolu, ua kikee ae ma ka lalani pali me ka hoopaa ia me na kaulahao, ua moe aku iluna o Kalawao a hoohiki loa i ke awapae o Kalaupapa iloko o na la he kanawalu o ka hana ana. E haawi ia na leo o ka mahalo ia Mr. Wilson, ma kona ano eleu a me ka hoonee hikiwawe ana i ka hana imua, a i na poe mai lepera hoi o ke Panalaau ka pomaikai nui o ka loaa ana o ka wai maikai me ka maemae.
Ua malama ia he halawai nui ma Kalawao ma ka hale hookipa malihini, a ua akoakoa ae he heluna nui o na lepera ma ia kahua no ka huipu ana me ke komite, a na ka Lunahoomalu Paehaole ka manao mua loa i waiho aku, e ninau ana e hai mai lakou i ko lakou manao, i hiki i ke Komite ke lawe a noonoo i ka lakou mau hoike, a ua ku mai o Kamohakau kekahi o na lepera, a hoike mai la i ka lakou hoopii penei:
NA HOOPII
1 - Kukaepele. He eha poke kukaepele ka haawina e loaa nei i keia manawa no i mahina, a ke noi aku nei makou e hoomahuahua aku i hookahi pena no 4 mahina.
2 - Sopa. E hoomahuahua ia ka haawina sopa he hapa auka wale no e loaa nei i keia manawa a i ka hookahi auka holookoa no i mahina.
3 - He $10 ka haawina o na mai no ka makahiki, he elema ma ke dala maoli, a he elima ma ke dala bila pepa no ka halekuai. Ua makemake makou e haawi pau ia keia haawina i hookahi manawa, aohe hoi e like me ko keia wa, he haawi hapa ia i Aperila me Sepatemaba.
4 - Ua makemake makou i Lunakanawai nana e hookolokolo makou, aole hoi e like me ko keia wa na ka Luna Nui e hookolokolo. No na Makai, e hoomahuahua aku i ko lakou haawina uku mahina, aole hoi e like me ko keia mau la, he elua dala wale no ka uku o ka makai no ka mahina.
Ua pane ia aku e Hon. Kini me keia mau olelo: “He poe maluhia loa oukou, a nolaila, aohe waiwai o ka hoonoho ana i Lunakanawai a me ka hoomahuahua ana i na makai.”
Ua pane aku o Hon. Richarbson: “E lawe ana makou a noonoo i kela mau noi o ka Lunakanawai a me na makai. Ua like ia me ka noomakaukau ana i ka pulupulu, a ke na ke ahi, o ka a no ia.”
5 - I alanui alanui no Maea e iho ai ilalo o ka Panalaau, oiai, he nihinihi loa ke alanui e iho ai ma ka lihi pali.
6 – Halekula no ka Panalaau, i wahi e ao ia ai o na keiki.
7 – O ka haawina makahiki o na mai, e mana no ia i ka wa e make ai o ka mea mai, a e uku ai aku ia koena i kona ohana, no na hemahema p kona make ana.
8 – I kaa kupapau no Kalaupapa.
Ua pane aku o Hon. Richardson: “He kaa kupapau no ko keia apana ma Kalawao, a ua lawa na apana elua i ke kaa hookahi.
9 – I Hale Leta.
10 – No na kokua, e ae ia ka mea moi e hele pu me kana kane a wahine paha.
11 – E hoomahuahua ia ka haawina paiai mai ka @ paona a i ka 25 no ka pule.
12 – O ka wahie, oia kekahi @ loa o na mai, a ua makemake makou e haawi wale ia ka wahie.
13 – Poi Palaoa. Ua makemake makou i poi palaoa no ka wa pilikia ino o na kapakai, aole hiki mai o ka poi.
14 – I Kauka no ka Apana.
15 – E hoopau ia ka Peresidena o k Papa Ola, a e hoonoho ae ia Sam Damon.
Ua pane aku ka Hon. Paehaole: “Ua hoouna ia ae he mau palapala hoopii i ka Ahaolelo, e noi ana i mau lio no oukou. Ua hooko au i ka hana, a ua waiho ia imua o ka Hale, a oia ka`u e nei aku nei e hookaka mai oukou?”
Ua pane like mai na lepera – “ He pilikia makou i ka holoholona ole no ka lawe ana mai ka ai a me kekahi mau ukana e ae.
Mahope iho o ka pau ana o na kumu hoopii, ua ku ae ka Hon. W. A. Kini a @ai aku la i kona manao no ka hookaawale ana i na keiki mai ole me keia mau olelo:
“He noi keia no ka poe keiki aohe i loaa i ka mai. Ua manao ke Komite, e lawe ke Aupuni i na keiki aohe i puka ka mai lepera maluna o ko lakou mau kino a malama e like me Kapiolani Home no na kaikamahine. Ua makaukau mau ke Aupuni no ka apo ana aku ia lakou, ke loaa mai na noi mai a oukou mai i ka wa kupono. He noi keia e hookaumaha ia ai ko oukou mau noonoo, aka, o ka makua e loaa ana na manao aloha a me ke akahele, aohe no e nele ana kona ae e hoouna ia na keiki i kahi e loaa ai ko lakou hoonaauao ana.”
Na ka Hon. Paehaole: “Ua hoomaopopo ia, he 27 poe keiki i ke@a manawa aohe i loaa i ka mai lepera. He mea maikai ole ka noho huikau pu ana o keia poe keiki mai ole me na poe mai i puka ka lepera. Ua makee ke Komite no keia poe keiki, e hookaawale ia lakou malalo o ka malama ana a ke Aupuni, a e loaa no ko lakou hoopakele ia i ano like aku me Kapiolani Home, kahi a na kaikuahine o ke aloha e ao la i na haawina o ka noho maemae a me ka hoonaauao pu ana. Ina he mea hiki ia oukou ke lawe i ke kulana o ka noho maemae a me ka hoonaauao, ina aole makou e hiki mai i keia la a me ke koi pu ana aku ia oukou. Minamina makou i ka noho huikau pu ana o keia poe keiki maemae me oukou. a ina he mana o ke kanawai ma ke lima o na Komite i keia manawa, ina ua lawe koke ia keia poe keiki no ka hoopakele ana ae ia lakou.
Mahope iho o ka pau ana o keia mau olelo, ua hooho mai na mai i ka oluolu o na olelo ao o ke Komite, a ua huli hoi aku la na mea a pau no Kalaupapa, kahi hoi e malama hou ia aku ana o kekahi halawai a me na haiolelo no ke@a pule ae.
Ka Hoike a ke
Kuhina Kalaiaina.
KE ALANUI E PII AI I PUOWAINA
O ke alanui kaa a hiki iluna o Puowaina, he mea i manao ia e kekahi poe lehulehu wale oia kekahi o na mea mahalo nui ia e pakui ia aku ai ia Honolulu. O ke kiekie o kahi oi loa he 49S kapuai. E like me ke kulana o keia puu e ku nei iwaenakonu o ke taona, aole he nana ina i oi aku kona nani mamua o keia iloko o ka aina nei O ka aina holookoa mai ke awa o P@uloa a ka puu o Leahi e waiho papu ana e like me ka palapala aina. Mamua pono iho o keia puu. e moe ana ke kulanakauhale me ke ohohie i ka liko lau laau. i like ka helehelena me kekahi mala i hiipoi ia, i ke kiko waena mai ona`ku e waiho ana na lo`i laiki o Waikiki, i haawe ia mai e ke kahai pulelo o na lau o ka niu; ka moe maha ole ana i ka huakai o ke poina nalu mai Leahi a ka Lae o Kalaeloa; na waihooluu loli mau o ka moana, mai ka uli a ka maomao a me ka hakea e kamoe la ma ka aekai, a e hoike moakaka ana i na aawaha a pau o ke apapa a Waikiki, Honolulu, Moanalua, a me ke awa o Puuloa; na mala laiki a me na loi kalo o Kapalama, a me na lokowai papau nunui e muimuia la ia Moanalua; o Loko Paakai a me ke kaikuono o Puuloa, e anaanapu ana me he dala @la ka hulali i ka la. I kahi mamao aku e ikea ana ke ku kilakila ana a ka puu o Leahi me ka moakaka o kona mau hiona, ke kii nani o na mauna o Waianae ma ka akau, a me na awawa a me no kualono hanupanupa e moe lalani palena ole la ma ke kua, kekahi o na hiona no kekahi kii nani e lawa pono ai ka halo ana a ka maka o ke kanaka.
He alanui ko ke kulanakauhale o Monetereala (Canada) a hiki i ka luna o kekahi puu e ku la e like me ke ana o Puowaina ma Honolulu nei, a oiai aole ka nanaina e hiki ke hoohalike ia me na helehelena maanei nei, oia iho la nae kekahi o na kumu makaikai nui ia o ia kulanakauhale.
Me kekahi @ kaa maikai a hiki i ka luna o Puomaina. e lilo koke ana no keia i wahi makaikai nui ia, e pili ana i ke kulanakauhale e ka poe kaa@e le@a lilo i wahi kaulana nana e hoolaha piha aku ia ke@ @ ka le hulehu e kaahele nei.
Me ka mani@ e h@ aku e kukulu i keia a`anui. ua @a aku ka Luna Nui o na Hana Aup@ a ua houlu@l@ i ka n@ o ka lilo a @ hoike @a @ he hiki no kekahi alanui, he @ kumamalua kapuai ke akea, me na wahi e kaalo ai me ka mamao k@p@, me ka pii ana o ehiku kap@ai @ o hookahi haneri kapuai kam@e, ke k@k@l@ ia no $8,000 a o kekahi haawina e like me ke@a. ua kono ia mai he hana hoopukapuka hoowaiwai ma k@ hookaulana ana i ka aina a hoohoihoi ana i ka poe p@ai honua e kaahele ana@ mawaho ae o kekahi mau pomaikai e ae e p@ ana me ia hana. He hiki wale no keia alanui ke hoakea ia i kela a me keia manawa a hiki pono aku, me ka ike ole ia o na lilo, e loaa aia o ke alanui kaa a kekahi aina e hiki ai ke kaena iho.
KE ALANUI PALE O NUUANU.
Ua kamai@o nui ia ke@a alanui no na makahiki lehu`ehu, ua hoolaha ia ma na nupepa, @ kohokoho ia na lilo, ua apono ia e na Kuhina lehulehu a ua hookaawale ia he mau puu dala e na Ahaolelo lehulehu, aka, ua mau no nae kona waiho malie me ka nee mua ole.
O ke kupono a me ka maikai maoli o keia kumuhana, a me na pomaikai e loaa ana i ka lehulehu mamuli o keia alanui, ua kamailio nui ia, a he mea makehewa ke kamailio hou ana aku. @a lawa nae ke olelo ae maanei, me he la, ua hoea mai ka manawa no ka hoomaka aku me keia hana maikai hoi, a ke waiho ia aku nei me na manao ake nui no ia mea.
KE ALANUI MAI HILO A @ KA LAUO@LE
O ka mea kamahao loa a i makemake nui ia hoi o keia aina, oia no kona laupele, a ina he oluolu ka hoohiki ana aku i@aila, he hiki no ke hoolilo ia mea i lua waiwai. I keia wa, o ke alanui mai Hilo aku, he loa a he apuupuu: o ke alanui mai Kau aku, ua ane like n@ ka loa, a he maikai ole ka nanaina, a o ke alanui hoi mai Keauhou aku, he ino ino ka hoopae ana mai o na waapa, iwaena o kahi neoneo, me ka hooholo lio ana aku i kupono ole i na poe makaikai he nui i maa ole i ka hololio, a i hele mai paaha no ka hoolana mai.
O Mr. Robert Rycroft o Puna kai hoomaopono he mea hiki no ke hana ia he alanui mawaena o ke aa me kekahi enekini alahao wale no, a like ke ano me na alanui maikai loa o Honolulu i halii ia me ka pohaku. Ua komo aku oia maloko o na ululaau e ulu ana maluna o ke aa, i ano like me ke kulana kahi e kupu la na laau e ulu nei ma waena o Hilo a me ka Lauopele no kekahi mau mile ma o a maanei, a mahope iho o ka hoopiha ana o na wahi alualua a me ka hoomania ana o na wahi kiekie, ua hooholo ia aku la ka enekini alahao maluna o kahi i hana ia no kekahi mau manawa, e wawahi ana i ke aa a loaa he alanui mania, kahi ana i kauo ai i kekahi mau kaa wahie koikoi loa me ka maalahi.
Aia hoi, ua aneane moekahi kekahi laina aa mai Hilo a hiki i ka Lauopele, ma ka hahai ana i kela e hiki ana ke hana ia he alanui oluolu, kahi e holo ai na kaa me ka oluolu a me ka maa lahi, e hoohui ana ia mau wahi a elua iloko o na hora ekolu.
Me ia alanui he mea maopopo lea, e hoomahuahua loa ia ana ka poe makaikai, a e hoihoi emoole ia mai na lilo o ke alanui no ka aina nei.
O na lilo i kono ia no ke alanui, @ kapuai ka laula me na wahi e kaalo ai he $30,000.
OIHANA WAI O HILO.
Ua haawi ia kekahi pono kuleana e ka Ahaolelo o 1877 no ke kukulu a hoohana ana i Oihana Wai no Hilo. Oiai ua hoike ia mai au e ka mea nana e paa nei i ua pono la aole oia i manao e lawe i na pono o ia mea, a mamuli o kona ae ana mai. ke manao nei ke Aupuni e hoomaka aku ia hana. Ma ke koho wale ana a ka Luna Nui o na Hana Hou, ua koho ia no lilo i ka $13,000 a aole e emi iho malalo o 100 pono kuleana wai e hoolilo ia. O ka nui a me ka mahuahua no hoi o ke kulana a me waiwai o kela kalanakauhale, me he la he kumu kupono ia no kela hoolilo a nolaila, e noi ia aku ana i haawina.
MAKEKE HOU O HONOLULU.
O kekahi o na hemahema nui o Honolulu, oia no ka makeke maikai. O kela lanai kahiko maikai iho o ka hale hana hao, aole loa i lawa ka nui a me na makaukau no na mea i makemake ia no ka pono o ka lehulehu. O kahi poe makemake i wahi no ka lakou mau mea kuai, ua hoonele ia, no ka mea, ao he wahi hakahaka e aku, a o kekahi mau wahi o na ka`e alanui o ia aoao o ke kulanakauhale, o ka oi loa o Alanui Maunakea, ua aneane alai ia ke ala i na kakahiaka me na lau ai, ke kaka, moa, huamoa, me huakaka, a me na huaai, a o keia mau mea a pau, ma kahi o ka uhola a waiho ia ana ma na alanui a me na alahele aoao. O ka pono ka waiho akea ia no ke kuai maloko o kekahi makeke, a he hiki no ia mea, ke kukulu ia n@e i hale ake a maikai no ia hana.
O kekahi pomaikai o ka hale nui i hoomakaukau maikai ia, oia no ka houluulu ia na a o na waiwai makeke a hookahi. I keia manawa, he kakaikai loa na wahi mawaho ae o ka i`a, ka pipi a me ka ipu. Aohe wahi a ke kanaka i hilinai a i kamaaina mua ai e laa na mea ai lau, na hua ai, na manu, a pela aku. maloko nei o ke kulanakauhale no ke kuai. Aia a hele imi ma na alanui. a i ka poe piepiele paha e maalo ae ana. O ka hana kupono mua @a a ke kanaka lako mea kuai, oia kona imi i ka mea nana e kuai mai a o ka mea mua hoi a ke kanaka e makemake ana e loaa iaia kekahi mea ma ke kuai mai, oia kona imi i ka mea ana i makemake ai. O ka pilikia nui o ke kanaka mahiai liilii a mea e ae paha ma keia aina, oia ka imi ana i ka poe kuai mai i kana waiwai no kekahi kumukuai.
Ina e kukulu ia ana he makeke akea kupono, i lawa kupono no ka poe apau i loaa na waiwai no ke kuai ma ka makeke, alaila, o kela mau kuia ae la. e pau ana: alaila, e akoakoa pu ana ka poe kuai aku a me ka poe kuai mai ma kahi hookahi a e holopono auanei na kuka ana a lawelawe ana. Ma ka nana ana ma ke ano pili i na pomaikai, aole loa he waiwai e ae o ke Aupuni i oi ae ka pomaikai ma o na loaa la e like me ka makeke.
O ka nui o ka hale e ku nei i keia manawa, he 15 x 68 kapuai i mahelehele ia iloko o 20 keena, he 10 x 15 kapuai pakahi a 26 pakaukau 10 x 3 kapuai. O ka huina nui o na loaa o ke Aupuni malaila iloko o na mahina he umikumamalua i hala`e, $8,378.75. Aohe mau kumu kanalua no ka lilo o na pakaukau hou aku ina e palua a pakolu ia ka heluna ma kahi akea aku no ke kumu auhau like.
Ma ka nana a makaikai ana i wahi e hookahua ia`i keia hana, ua hoomaopopo ia kekahi wahi i oi ae ke kupono a me ka maikai mamua o na wahi e ae a pau e loaa ana. O keia kela apana huinaha ma kela aina hou i kaupalena ia e na alanui R@keke, Alakea, Alani, a me Kahakauila, nona ka nui 360 x 255 kapuai, a i hoopuni ia hoi e kekahi alanui ne 20 kapuai ke akea.
O na kumu @ kupono a maikai ai o keia wahi, oia no :
1 No Aupuni ka aina.
2 Aohe @ noho ia.
3 He kahua kuwaena.
4 He kokoke i ka aekai, me kahi i kupono no ka hoolal@ o na waa o ke poe lawaia.
5 He apana aina nui ko ke Aupuni malaila, ke waiho wale nei me ka loaa o ka pomaikai, a e makemake koke ia auanei ke hooka hua ia keia hana malaila.
Ma ka hoakea ana i na alanui e moe nei ma ia wahi, a 90 kapuai, e loaa ana ke akea kupono no ka hoopaa ana i na lio me ka hoohaiki ole i na alanui, a e koe iho ana he wahi akea 200 x 300 kapuai. Ina e kukulu ia i hale hao maikai ma keia wahi, ma ke ano huinaha hakahaka o waena, alaila e loaa ana he eha rumi ma na kihi, he 30 x 30 kapuai, i mau keena halekuai ko, palaoa, a me na lako ia ano; a i halepaina, a pela `ku a me 76 keena pakaukau i`a he 10 x 20 ka nui.
Malalo o ke ano o ka auhau e kau ia nei i keia manawa, ke hooko ia keia, e loaa ana he huina mai ka makeke mai o $14,000 no ka makahiki. A ina hoi i makemake ia i mau keena hou, alaila he hiki wale no ke uhi ia o waena hoohana aku; aka oiai e waiho wale ia ana ia wahi, e kanu ia me ka mauu, e kakulu ia kekahi kiowai hoopipii o ke ano nui ole o ke lilo, a e hoolilo ia i mea nani a kilakila.
Nuhou o na Aina E.
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Australia i ke awakea P@akahi nei, ua loaa mai na lono makamaka hou loa o ka Hikina.
AMERIKA.
Ma ka halawai o na elele i akoakoa mai nei ma ka Aha Elele nui o ka aoao Damokarata ma Sana Lui, ua hooholoia ma ka o lima ka balota o G@ @ Kalivilana i Peresidena, a me A. G. Thurman i Hope Peresidena. Aole loa hookahi kanaka i kue i keia mau inoa, a ua holo ae ka hauoli nui ma ka lehelehe o na tausani a puni ke kulana kauhale, a he lokahi hoi i kun@ ia aku ma ko lakou mau puuwai o ke ohohia nui no kana mau lawelawe aupuni ana iloko o keia mau makahiki eha i hala ae nei. ole ana i kona inoa imua o ka pahu balota no ka moho Pereridena.
Ua hoomaopopo pu ia ina e lilo ana o Blaine i moho no ka aoao Repubalika, alaila, o Makinile o Ohio, oia kona hoa o ka balota hookahi, no ka moho hope Peresidena.
MAKE O KA EMEPERA FEREDERIKA
III., o GEREMANIA.
Ua make o Ferederika III., Emepera o Geremania a Moi o Perusia, ma Berelina, ma ka hora 11 a.m. o ka Poalima, Iune 15, 1888, mamuli no o na aaki ana a kela mai loihi ma kona puu, (cancer), a ua lilo na hooikaika ana a na kauka i mea ole Hala aku la ma ke ala hookahi me kona luaui i hala e aku, he mau mahina pokole wale ae nei no i hala, mahope iho o kona noho alii ana no ekolu paha mahina maluna o ka nohoalii Imeperiela o Geremania a me ke aupuni Moi o Perusia. Mamuli o ka make ana o ka Emepera Ferederika III., ua ili aku ka no hooalii Imeperiela maluna o kana keiki makahiapo, ka hooilina kalaunu malalo o ka inoa o Uilama II. O keia ka Emepera i wanana kahiko ia nana e noho ka nohoalii a nana hoi e onou poo aku i ke aupuni i loko o ke kaua hookahe koko weliweli. Ua nui kona aloha ia a hilinai ia hoi e na makaaina na, a ma kona nanaina he puni koko io no oia. He aliikoa kaulio oia a oiai hoi na la e ola ana o kona kupunakane, ua nui ko ke alii opio hilinai ia.
HAULE KA AOAO AUPUNI O
BERITANIA.
Ua haule ka aoao aupuni ma ka la 12 o Iune, ma na kanawai e pili and i ka oihana kaua moana imua o ka hale ahaolelo o na makaainana, ma ke koho ana o 133 kue ia 94. O Haku Kale Beresefoda a me kahi poe Pelekane koikoi e aku ka i kue i ka aha kuhina.
KO ENELANI AUAUNI EMEPIRE HOU.
O ka mahele aina waiwai nui loa o Aferika, i pale ia hoi e Abesin ia ma ka akau a ma ka hema hoi o Zaniziba, @na ka aekahakai o 1700 mile, a me 70,000,000 a oi aku na makaainana, ua lawe a lilo loa mai nei ke aupuni o Beritania. Aia maloko o keia ai na @a lokowai a me na muliwai nui.
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o JULIA POWELL, o Honolulu, Oahu, i make. Olelo kauoha e koho ana i la e hooiaio ia ai ka Palapala Kauoha, a no ka hoolaha ana.
No ka mea, ma ka la 25 o Iune, 1888, ua waiho ia mai imua o ka Aha he palapala hoopii e olelo ana ua make aku o Julia Powell me kona waiho mai he palapala kauoha @a nalowale a i ole ua hana kolohe ia e kekahi mea a mau mea paha i ike ole ia, a e nonoi ana e hooiaio ia kela Palapala Kauoha a e hoopuka ia hoi ka Palapala Luna Hooko ia Wm. A Powell.
Nolaila, ua kauoha ia, o ka POALUA, oia ka la 17 o IULAI, 1888, m@ ka hora 10 o kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo o ia Aha, ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia ka la me ka hora e hooiaio ia ai ua Palapala Kauoha la, a e hoolohe ia ai hoi ia noi ana mai, a me na poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolaha ia ia mea no na manawa ekolu, iloko o ka NUPEPA K@OKOA me “Hawaiian Gazette,” he mau nupepa i pai a i hoolaha ia ma Honolulu.
Kakau ia ma Honolulu, Iune 25, 1888.
Na ka Aha: HENRY SMITH,
2187 – 3t Hope Kakauolelo.
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI Apana Elua o ka Hawaii Pae Aina, Ma ke Keena. Ma ka hana o ka mahele ana i na Hui o Mahinahina Kahana, a me Kahananui, ma ka apana o Lahaina, Maui.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala Noi a Antone Francisco, Jose Espinda, a me Phillip Joaquin, e hoike ana he kuleana hapalua i mahele ole ia ko lakou iloko o na aina o Mahinahina, Kahana a me Kahananui e waiho la ma ka apana o Lahaina, Maui, a e noi ana e koho ia i Komisina nana e mahele i ko lakou kuleana hapalua a me ke kuleana hapalua o ka poe i pili i ua mau aina la.
Ua kauoha ia ,o ka POAKOLU, ka la 25 o IULAI, M. H. 1888, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana ia ua noi la imua o ua Lunakanawai la ma kona keena, ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, a ma ia manawa a ma ia wahi no, e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai o ua noi la.
A o keia kauoha, e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule maloko o ka NUPEPA KUOKOA, nupepa ma Honolulu.
Kakau ia ma Wailuku ko Hawaii Pae Aina Iune 22, M. H. 1888,
GEO. E. RICHARDSON, Lunakanawai Kaapuni Apana Elua. 2887-@t
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ke Keena. Ma ka hana o ka waiwai o MAHI (k.), no Wailuki, Maui, i make kauoha ole.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala Noi a Kalai (w.), kekahi o na hooilina, e hoike ana ua make kauoha ole o Mahi (k.) no Wailuku, Maui, ma Wailuku, Maui, i ka la 16 o Maraki, 1888, a e noi ana e hoopuka ia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai iaia.
Ua kauoha ia , o ka POAKAHI, ka la 30 o IULAI, M. H. 1888, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai la ma kona keena, ma ke Hale Hookolokolo ma Wailuku, a ma ia manawa a ma ia wahi no, e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la.
A o keia kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule maloko o ka NUPEPA KUOKOA, nupepa ma Honolulu.
Kakau ia ma Wailuku ko Hawaii Pae Aina, Iune 22, M. H. 1888.
GEO. E RICHARDSON, Lunakanawai Kaapuni Apana Elua. 2187-3t
OLELO HOOLAHA.
Ke kauoha ia nei, ka mea a mau mea paha, e paa nei ka no@a aie dala, i hana ia ma ka la 21 o Aperila, M. H. 1886, e ka Ahahui Mahiko o Honomu a haawi ia ia Kaawa, no na dala he 759.50, a ua kakau ia ka hookaa ana o na dala he 59.50 e Kaawa, e hoike koke mai ia no@a i ka mea nona ka inoa malalo iloko o na pule eono mai keia la aku, o hoole ia ka hookaa ana.
E. G. HITCHCOCK Lunahooponopono o ka waiwai o Kaawa.
Hilo, Iune 8, 1888. 2187-3t
HOOLAHA HOU.
HOOLAHA HOOKO MOR@
ME KE KUAI
MAMULI O KEKAHI MANA K@ ...
i hoike ia maloko o @ …
moraki i hanaia mawaena @ L@ …
Henry Hali kana kane mare @ …
a me Raymond Reyes o kaa@ao @ …
a o Iulai, M. H. 1885, i kak@ …
95 aoa 185 a me 180, a @ …
ana o na kumu aelike o kela @ …
ke hoolaha ia aku nei @ ka @ …
elua o ua moraki nei, e @ …
kuai, a ma ia hooko ana, e @ …
i na ap@na aina i hoike ia m@ …
POAKAHI, la 16 o IULAI , 1888 @ …
kudala o J. F. Morgan, ma H@ …
hora 12 o ia la.
Hanaia i ke@a la 20 o Iune, 1888, @ …
RAYMOND @ …
M@ …
Penei na aina e kudala ia ana @ …
1. Kela apana aina i ike ia @ …
la Sila Nui helu 4732 nona ka @ …
kuea, ma Manowai, Molokai. @ …
2. Kela apana aina i ike @ …
la Sila Nui helu 6042, nona ka @ …
na kuea ma Ohia Molokai.
2186-3t
HOOLAHA KUAI MORAKI @ …
WAI PAA.
MAMULI o ke k@ …
M. R. Colburn a me J. @ …
na Kahu Waiwai o ka Hawaiian @ …
Benefit Union, he hui i hooh@ …
Kanawai o ke@a Aupuni, na mea @ @ …
aku ai ka aina ma o kekahi @ …
Kaluna w., a me A. K. @ …
k., kana kane mare i ke@a @ …
Dekema@a, A. D. a884, @ @ …
ia ma ke Keena Kope o ke A@ …
lulu. Buke 91, aoao @92, @ …
kaui aku ana ma ke kudala akea.
MA KA POAONO LA @ …
A. D. 1888, hora 12 awakea, ma @ …
na Kuai ma Honolulu., i na apa@ @ …
iho:
1 - O kela mau apana aiana a pa@ …
la ma Waimea, Mokupuni o Kauai @ …
waii Pae Aina, i hoa kakaia iloko @ @ …
la Kuleana 52711, ia Kaipa Malieke @ …
lua. 2 – A iloko o ka Palapala @ …
7@72, a me ka Palapala Sila Nui 481 @ …
o kela apana aina a pau i hoakak@ @ …
ka Apana 3. o ka Palapala K@ …
Palapala Sila Nui 5282. 4. – A@ …
hoakaka ia iloko o ka Palapala K@ …
Palapala Sila Nui 5284. 5 – A @
hoakaka ia iloko o ka Palapala K@ …
Palapala Sila Nui 5284. 6 – A @ …
na aina ma ke Alanui Kula iloko @ …
Mokupuni o Oahu, nona na @ka @ …
50-100 eka, a i hooili ia mai i @ @ …
e R. Keelikolani. J. F. MOK@ …
L@ …
[No na mea i koe e ninau @a K@ …
na mea i moraki ia aku ai.] @
HOOLAHA LUNA HOO@
PONO WAIWAI
O na mea nona na inoa mala@ …
Lunahooponopono Waiwai o S . @. L@ …
make no Kaulaupapa, Molokai, @ …
ho pono ia maua e Hon. Gee. E. R. @ …
Lunakanawai Kaapuni o Maui, ma @ …
Iune, 1888. Nolaila, o ka poe a @ …
ka mea make, e hookaa mai ia J. M. @ …
loa, ma Kawela, Molokai, a i ole @ …
S. P. Luahine ma Waikapu, Maui. @ …
poe e paa ana i kekahi waiwai o ka @ …
i aie ai, e hoike mai i ka lakou mau @ @ …
le auanei. J. M. MAUNALOA
MRS. S. B. LAUHIN@
Na Luanhooponopono Waiwai o S. @. @ …
hine. Lahaina, Maui, Iune 15, 1888, 2186 – 2t
ELIMA DALA MAKANA
O ka mea ae malama nei i kek@ …
nupepa KUOKOA o ka makahiki 188@
paha. e pili anan i ka hoolaha hoo@ …
o ka hui Kalepa Hawaii ma K@ …
Mokupuni o Hawaii, e loaa na dala @
elema iaia no i helu wale no, ke @ …
lei ia mai i ka mea n@na ka inoa ma@ …
O ka mea puka mua mai nae, a e @
pololei ia na dala elima ma ka m@a @
nona ia nupepa, ma ka Bila Kik@ H@
o Hilo.
Eia na inoa o na lala i hoohui ae @
iho e lawelawe ma ka Oihana Kal@
pela aku, ma Kahalu, ma keia inoa “H@lepa Hawaii.”
J. Kalua
Joela
Kaihupau
Kaliua
Keka
Kaawa
Kaiakoil@
Manu
Kaili Maikaaloa.
JOSEPH MAIKAALOA KAUHI @
Manager Clerk, Komisina O@ A@
Mokuhooniki, Hilo, Hawaii. 2186 – 4t
HOOLAHA HOOKO NO KAM
RAKI.
I kulike ai me ka mana no ke k@ @ o kekahi moraki i hana ia e James K@ Honolulu, mokupun@ o Oahu ia Bishop @ o Honolulu, i kakau ia ma ka la @ @ 1883. a i kope ia ma ke Keena Kak@ @ ma Honolulu i ka Buke S@, aoao @, @, 194, nolaila, ke hoolaha ia aku nei @ ia ana o kela moraki no na kumu @ ula ma ka hookaa ole ia o ke ku@paa @ ukupanee, e kuai kudala ia aku ana @ ma ka rumi kudala a J. F. Morgan @.
POAONO, AUGATE, 18 188@.
i ka hora 12 awakea, i kela apana aina @ iho nei ma Aala, Honolulu, i hooke@a @ Palapala Kuleana Helu 5657, (na @ ia ia Uluoa, Helu 1086), me na hale @ @ ku la maluna o ka aina.
No na mea i koe, e ninau ia Bishop @ a i ole, ia W. O. Smith, loio o ka m@ @ rakiia. BISHOP @ Honolulu, Mei 25, 1888. @
HOOLAHA HOOKO MORAKI
ME KE KUAI.
I kulike ai me kekahi mana kua@ @ ia iloko o kekahi moraki i hana ia e K@ w., a me A. K. Palekaluhi, kana k@ @ o Honolulu, Mokupuni o Oahu, ko H@ Pae Aina, ia Allen & Robinson o H@ olelo ia, na mea i moraki ia aku ai, @ @ ma ka la 30 Maraki A. D. 1884. a i k @ ma ke keena kope o ke Aupuni ma ka @ 84 aoao 541 a me 472.
Ke hoolaha ia aku nei ua makemake @ @ i moraki ia aku ai ka aina e hooko i @ @ki la no ka uhaki ia ana o na kumu, oia @ uku ole ia ana o ke kumupaa a me k@ @ nee i ka wa e hookaa ia ai, a ma ia h@ i ua moraki la e kuai aku ana ma ke @ ma ka la 30 o IUNE, A. D. 1888, ma ka ra 12 awakea, ma ke keena kuai o J. @. @GAN, Luna kudala ma Honolulu, i na @ pau i hoike ia malalo iho:
ALLEN & ROBINSON. Mea M@ Honolulu, Iune 8, 1888.
O na aina e kuai ia aku ana, aia ke @ la ma Waimea, Mokupuni o Kauai, ko Hawaii Pae Aina, a ua hoakaka pono ia pene@
1 – O na aina a pau loa i hoakaka ia ilok@ ka palapala kuleana helu 7672 palapala @ nui 4819.
2 – O ka aina a pau loa iloko o apana i @ @ palapala kuleana 3353 palapala sila nui 5@
3 – O ka aina a pau loa iloko o ka palapala kuleana 2982, palapala sila nui 5285.
4 – O ka aina a pau loa iloko o ka palapala kuleana 6565 palapala sila nui 5284.
A me elua apana aina ma alanui Kula Honolulu, mokupuni o Oahu, hookahi apana @ I 5 – 8 eka a o kekahi apana he I 50 – 100 eka.
2184 – 4t