Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 26, 30 June 1888 — Ka Hoike a ke Kuhina Kalaiaina. [ARTICLE]

Ka Hoike a ke Kuhina Kalaiaina.

KE Al-ANUI K l'U AI I PIOWAINA O ke alanui kaa a hiki iluna o Puowaina, he mea i manao ia e kekahi poe lehulehu wale oia kekahi o na mea mahalo nui ia e pakui ia aku ai ia Honolulu. Oke kiekie 0 kahi oi loa he 49S kui>uai. E like me ke kuhna o keia puu e ku nei iwaenakonu 6ke taona, aole he nana ina i oi aku kona nani mamua o keia iloko 0 ka aina nei O ka aina holookoa mai ke awa 0 Puuloa a ka puu o Keahi e waiho papu ana e like me ka palapala aina. Mamua pono īho o keia puu. e moe ana ke kulanakauhale me ke ohohie i ka liko lau laau. i like ka helehelena me kekahi mala i hiipoi ia, i ke kiko waena mai ona'ku e waiho ana na lo'i laiki o Waikiki, i haawe ia mai e ke kahai pulelo ona lau oka niu; ka moe maha ole ana i ka huakai oke poina nalu mai I.eahi a ka Kae o Kalaeloa; na waihooluu loli mau oka moana, mai ka uli a ka maomao a me ka hattea e kamoe la ma ka aekai, a e h >ike moakaka ana i na aawaha a pau oke apapa a aikiki, Honolulu, Moanalua, a me ke awa o Puuloa; na mala laiki a me na loi kalo o Kapalama, a me na lokowai papau nunui e muimuu la ia Moanalua; o Koko Paakai a me ke kaikuono 0 Puu loa, e anaanapu ana me he dala 'la ka hulali ika la. I kahi manao aku e ikea ana ke ku kiUkili ani a ka puu o Leahi me ka moakaka 0 kona mau hiooa, ke kii nani o na mauna o Wahnae ma ka akau. a me na awawa amena kualono hanupanupa e moe lalani palena ole la ma ke kua, kekahi o na hiona no kekahi kii nani e lawa pono ai ka hilo ana a ka maka o ke kanaka. He alanui ko ke kulanakauhale o Monetereala <Canada) a hiki i ka luna o kekahi puu e ku la e like me ke ana o Puowaina ma Honolulu nei, a oui aole ka nanaina e hiki ke hoohalike ia me na helehelena maanei nei, oia iho la nae kekahi o na kumu makaikai nui ia o ia kulanakauhale.

j Me kelahiaiam.! kai rrar<s: a r:%i .i ka »una o Puowain*. c i;--> ko«e ira jno keia i wahi mkaikai nui ia, e ana i ke kuhnaka-;:-.a'e e ka ;>oe kaahe k: a iilo ; wahi n tni e ?iOo'aha piha aku ia kik a ; ki iehu.enu e kaaheie nei. Me ka maoao e hoio k'; e kukuiu i keia a'ar.jr. uī ;a ak'.i ka I/īha Nut e» na Hana Au- , a ua hea'uu'u 1 *a nui o ka !ao a b.t h Uv *.i nn he hiki

no kekahi he ua.i kusnann.ua kapuaī ke ak«. -ue r,a wah; e kaa.o ai n.e ka marna » *r; >, me ka ;-h jD.i o ehiku kapuai »i k > - h 1 hanai kapuai kam le <' kui lia r.o ?>x-zc a o kekahi haaw;na e u<e fne ke:a. ua kono ii mat he hana hoopukapuka hoowaiwai ma kt h-K-kau'ana ana « ka a;* na a hry 'h >ihu! ai;a 1 ka poe »-jai honua e kaahele anu: mawiho ae u kekaht mau pomaika: e ae e ;-i.i ana me $a h.ana. He hiki waie no keia a'ianui ke hoakea īa i ke'i a :ue keia m»na\va a hiki pono m-j ki i'<e ».! e ia ona lilo, e I >aa ai ke a'mui kaa a kekahi aina e hiki ai ke kaeni ih j. nK \l.KSll l\ll " NL'l' \Nt'. Ua kam.n.i ) nui ia keia alaīiui inna makahiki l.hu'in.?, ua hoolaha ia ma na nupepa, u.» koh.ik-»hj ia na iilo, ua spono ia e na Kuhma lehulehu a ua hookaawale ia he mau puu el.ila e na Ahaoielo lehuiehu, aka, ua mau no nae kona waiho malie me ka nee mua o!e. O ke kupono a me ka maikai mao!i o keia kumuhana, a me na pomaikai e ioaa ana i ka iehuie'm mamuli o keia

alanui, ua kamai'io nui'ia, a he :nea makehewa ke kanuilio h)u ana aku. La lawa nae ke o!e!o ae niaanei, me he la, ua hoea mai ka manawa n<> ka hoomaka aku me keia hana maikai hoi. a ke waiho ia aku nei me na manao ake nui no ia mea. k L Al.ANl'l M \ I MU.O A 1 K A I i.K O ka mea kamahao loa a i makemake nui ia hoi o keia aina, oia no kona luapeie, a ina he oluolu ka hoohiki ana aku ī'.iila, he hiki no ke hoolilo ia mea i lua waiwai. I keia wa, o ke alanui mai Hilo aku, he loa a he apuupuu; o ke alanui mai Kau aku, ua ane like no ka loa, a he miikai ole ka nanaina, a o ke alanui hoi mai Keauhou aku, he ino ino ka hoopae ana mai o na waapa, iwaeni o kahi neoneo, me ka hooholo lio ana aku i kupono ole i na poe makaikai he nui i maa ole i ka hololio, a 1 he!e mai paha no ka hoolana mai. O Mr. Robort Rvrrok o l'una kai hoomaopono he inea hiki no ke hana la he alanui mawaena o ke aa me keka hi enekini alahao wale no, a like ke ano me na alanui maikai loa o Honolu

lu i halii ia me ka pohnku. L'a koino aku oia maloko o na uhilaau e ulu ana maluna oke aa, i ano like rne ke kuiana kahi e kupu la n.i laau e ulu nei tna waena o Hilo a me ka Luaopele no kekahi mau mile ma o a maanei, a maho pe iho o ka hoopiha ana o na wahi alualua a me ka hoomania ana o na walii kiekie, ua hooholo ia aku la ka enekini aiahao maluna o kahi i hana ia no kekahi mau manawa, e wawahi ana i ke aa a loaa he alanui mania, kahi ana i kauo ai i kekahi mau kaa wwhie koikoi loa me ka maalahi. Aia hoi, ua aneane moekahi kekahi laina aa mai Hilo a hiki i ka Luaopele, ina ka hahai ana i kela e hiki ana ke hana ia hc alanui oluolu, kahi e holo ai na kaa me ka oluolu a nie ka roaa lahi, e hoohui ana ia. mau wahi a elua iloko o na hora ekolu.

Me ia alanui he mea maopopo lea, e hoomahuahua loa ia ana ka poe makaikai, a e hoihoi emoole ia mai na liio o ke alanui no ka aina nei. O na lilo i kono ia no ke alanui, 12 kapuai ka laula me na wahi e kaalo ai, he $30,000. OIHAN'A WAI (> lUI.O. Ua haawi ia kekahi pono kuleana e ka Ahaolelo o 18S7 no ke kukulu a hoohana ana i Oihana Wai no Hilo. Oiai ua hoike ia mai au e ka mea nana

e paa nei i ua pono la aole oia i manao e lasve i na pono o ia mea, a mamuli o kona ae ana mai. ke manao nei ke Aupuni e hoomaka aku ia hana. Ma ke koho wale ana a ka Luna Nui o na Ha na Hou, ua koho ia na iilo i ka $13x03 a aoh e emi iho malalo o 100 pono ku leana wai e hoolilo ia. O ka nui a me ka mahuahua no hoi o ke kuhna a me waiwai o kela k ilanakauhale, me he la he kumu kupono ia no kela hwlilo, a nolaila, e noi ia aku ana i haawlna. MAKI KE HOt" O HONOIULL'. O kekahi o na hemahema nui o Honolulu. oia no ka niakeke maikai. O kela lanai kahiko maikai iho o ka hale hana hao, aole loa i lawa ka nui a me na makaukau no na mea i makemake ia no ka pono o ka lehuiehu. O kahi poe makemake 1 wahi no ka lakoa mau mea kuai, ua hoonele no ka mea, ao be wahi hakahaka e aeu, a o kekahi mau wahi o na ka'e alanui o ia aoao o ke kulanakauhale, q ka oi loa o Alanui Maunakea, ua aneane alai u ke ala i na kakahiaka me na tau ai, ke kaka, mo?, huamoa, me huakaka r a me na huaai, a o keia mau mea a }a-i, ma kahi o ka uhola a waiho ia ana oia na alanoi a me na alahele aoaa O ka pooo ka waiho akea ia no ke kuai roa-

l ako o kekihi makeke, a he hiki no la ' mcj| ke ku< jiU ia nie i ha»» a maika; no ia hana. O kekahi pt>maikai o ka hale nui i hoomakaukau maikai ia t eia ao ka houluuiu :a ana o na waiwai makeke a heekahi. I keia aianiwa, he kakaikah; laa na wahi mawaho ae o ka ia, ka r.i; iame ka ipu. Aohe wahi ake kanaka s hiiinai a i kamaaina niua ai e ha na niea ai lau, na hua ai, na manu, a j-*?!a aku. maioko nei oke kulanakau* hale no ke kuai. Aia a hele imi ma na alanui. a i ka jx>e piepiele paha e maalo ae ana. 0 ka hana ku[K«no niua i.ia a ke kanaka lako mea kuai,

eia kuni in:i i ka mea nana e kuai mai a o ka mta mua hoi a ke kanaka e nukemike ana e ioaa iaia kekahi mea ma ke kuai mai, oia kona imi i ka mea ana i makemake ai. O ka piiikia nui o ke kanaka mahiai liiiii a mea e ae paha ma keia aina, oia ka imi ana i ka poe kuai mai i kana waiwai no kekahi kumukuai. lna e kukulu ia ana he makeke akea kupono. i iawa kupono no ka poe apau ī loaa na waiwai no ke kuai ma ka makeke, alaila, o ke!a mau kuia ae la. e pau ana: alaila, e akoakoa pu ana ka t>oe kuai aku a me ka poe kuai mai ma kahi hookahi a e holopono auanei na kuka ana a lawelawe ana. Ma ka nana ana ma ke ano pili i na pomaikai, aole loa he waiwai e ae o ke Aupuni i oi ae 1 ka pomaikai m3 o na loaa la e like me ka makeke.

O ka nui o ka hale e ku nei i keia mani\\M, he i3v6Skapuai i mahelehele ia iloko o 20 keena, he 10M5 kapuai ipakahia 26 pakaukau 10x3 kapuai. O ( ka huina nui ona loaa o ke Aupuni ! ma!ai!a iloko o na mahina he umikuniūmilua i hata'e, $8,378.75. Aohe uia i kumu kanalua 110 ka lilo 0 na pakaukau hou aku ina e palua a pakolu ia ka he'.una ma kahi akea aku no ke kumu auhau like. Ma ka nana a makaikai ana i wahi e hookahua ia'i keia hana, ua hoomaopopo ia kekahi wahi 1 oi ae ke kupono a me ka maikai mamua o na wahi e ae a pau e loaa ana. O keia kela apana huinaha ma kela aina hou i kaupalena ia e na alanui R ( keke, Alakea, Alani, a me Kahakauila, nona ka nui 360x255 kapuai, ai ho)puni ia hoi e kekahi alanui 11 e 20 kapuai ke akea.

0 na kumu 1 kuuono a maikai ai o keia wahi, oia no ; 1 No Aupuni ka aina. 2 Aohe i noho ia. 3 He kahua kuwaena. 4 He kokoke i ka aeka', me kahi i kupono no k.i ho )l ilu o na wla o ka poe lawab. 5 lle apana ama nui ko ke Auj>uni malaila,ke waiho wale nei me ka loaa oka poaiaikai, a e makemake koke ia auanei ke hooka hua ia keia hana malaila.

Ma ka ana i na alanui e moe nei ma ia wahi, a 90 kapuai, e loaa ana ke akea kupon - ) no ka hoopaa ana ina lio me ka hoohaiki ole i na alanui, a e koe iho ana he wahi akea 200x300 kapuai. Ina e kukulu ia 1 hale hao maikai nn keia wahi, ma ke ano huinaha hakahaka o waena, alaila e loaa ana he eha rumi ma ni kihi, he 30x30 kapuai, i mau keena halekuai ko, palaoa, a me na lako ia ano; a i halepaina, a pela 'ku a me 76 keena pikaukau i'a he 10x20 ka nui. Malalo o ke ano o ka auhau e kau ia nei i keia manawa, ke hooko ij keia, e loaa ana he huina mai ka makeke mai 0 $14,000 no ka makuhiki. A ina hoi 1 makemake la i mju keena hou, alaila he hiki wale no ke 11 hi ia u wsena a hoohana akn; aka oiai e waih > wale ia ana ia wahi, e kanu ia me ka mauu, e kakulu ia kekahi kiowai hoopipii o ke a;io nui ole o ka lih\ a e houlilo ia i mea nani a kiUkila.