Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 39, 29 September 1888 — Page 2

Page PDF (1.97 MB)

This text was transcribed by:  Lynda Patterson
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Nupepa Kuokoa.

N@ Makahiki-@

N@ E@ Mahina-1.00

-KUIKE KA KULA-

 

Poamo Sepatemabu 29, 1888

 

HE MEA maa ole i ko kakou mau pahukani ka lohe pinepine ana i ka huaolelo weliweli he pepehi kanaka e like me ko kekahi mau la pekele i hala hope ae nei. He elua wale no mahina, ua hop@ia he mau pepehi kanaka ma ka mokupuni o Hawaii, he hookahi ma Puna a he hookahi i Hilo. He mau makahiki i hala ae nei, ua pepehi ia kekahi wahine ma Kahului, a aole nae i loaa ka mea nana i pepehi a hiki i keia la. O keia hemahema nui, aia no ia ma ka aoao o na makai a me na Alii makai, he poe kupono ole ma ko lakou kulana o ka noii a me ka eleu ole. Aole makou e olelo ana, ua pau loa ka Oihana Makai o ke aupuni Hawaii i ka like pu me na poe a makou i hoohalike ae la. O kekahi poe no o lakou ka makou e olelo ae, he poe lakou ma ke kulana o ke ao hou a me ka maa ole i ka hana.

 

Aia kela Pake pepehi kanaka o Puna i lawe ia mai ai ma ka Malulani o kela pule mua aku nei, aole oia i hiki ola mai i Honolulu, koe kona naau o loko, oia wale no kai hiki mai, oiai ua make oia maluna o ka moku ma ka inu ana i kekahi laau make. Aole anei ia mamuli o ka hoohemahema o na Makai a me na Alii Makai i ka makaala i ka lakou hana, o ka malama pono loa i ke ola o ke kanaka lawehala? Ua loaa pu anei ka mea nana i pepehi kela wahine ma Kahului? Ina e hoonoho ia kekahi o na Makai Kiu o Nu Ioka a i ole o Kikako paha, he mea maopo po, e loaa ana iaia he mau hihia ano nui iloko o ka pule hookahi mamua o kekahi o ko kakou mau Makai no ka makahiki hoolookoa.

 

O ka makou wale no e paipai aku i ko kakou Oihana Makai, e lawe i ka manao hoihoi a me ka piha makaala, a na kana mau lawelawe ana o ka eleu e lawe haaheo ia ai ka inoa o ke kanaka hooko kauoha-malama i ka hana-a me ka noonoo pu ana iaia iho me ke akahele

 

MA KE kilohi ana i ka Bila Haawina a keia Kau i hooholo iho nei no na makahiki elua o 1888-90, e loaa ana he mau manao hoohoihoi ma ka hoohalikelike ana i ka Bila Haawina o ke au uhauha dala o 1886. Aole ia he mea kanalua o ka hookui ana o kekahi kanaka makapo i kekahi ahua kiekie, ke ole oia e walawala e a waiho ilalo, pela kakou e ike nei i keia la, ua kalai ia ua pali kiekie nei e ka Ahaolelo mua loa o ke Au Hoomaemae Aupuni a maikai, a ua laelae ke kahua hoohana a kakou i iini nui ai, e hoemi i ko kakou mau lilo aupuni a hoomahuahua hoi ma na haawina i make make ia no ka pomaikai o ka lehulehu mai o a o.

 

O keia mau huahelu malalo iho, oia ka hoohalike o na huahelu o ka Bila Haawina o na makahiki elua o 1886-88 me 1888-90.

 

            HAAWINA    1880-88           1888-90

Oihana Moi...  $143,000.00    $76,800.00

Haawina Kumau         17,800.00        6,000.00

Ahaolelo me Aha Kukamalu...            50,300.00        25,300.00

Hookolokolo...            178,500.00      191,633.34

Aina E.....        320,000.00      188,600.00

Kalaiaina.....    2,246,251.00   1,397,905,04

Waiwai......      841,242.00      608,534.55

Loio Kuhina....            290,366.00      289,680.00

Hoonaauao....  203,020.00      239,670.00

Papa Ola.....     261,150.00      372,929.00

            -----------------------------------------------

 

            Huina  $4,552,447.00 $3,397,131.97

 

Okeia mau papa huahelu i hoike ia ae la maluna, he huina nui ia o ka hoemi lilo e koe ma ka Waihona o ka lehulehu.-he miliona dala a oi. Mai ke Keena Kalaiaina mai, he emi o ke koena o $900,000, a o keia ka itamu nui loa iloko o ia mau kau. O na lilo Moi, Kumau, Ahaolelo a me ko na Aina-E o 1886 he $531,100, a o ko keia kau Ahaolelo o 1888 i pau iho la he $296,700, he koena mahuahua i koe iho iloko o ka Waihona o $234,400. Aia maluna o keia mau haawina ka hoemi lilo i ake nui ia e keia au hou o ka hookele aupuni, a oia ka kakou a pau i ike ae la i ka hoihoi ia ana o na haawina pakahi a kona lawa kupono.

 

O na haawina i hoomahuahua ia aku oia no na itamu e pili ana i ka Papa Hoonaauao a me ka Papa Ola. No ka haawina mua, ua pakui ia aku ka huina o $36,000 no na kula, a he $120,000 ka pakui hou i ka haawina e hoomahuahua i ka lawa pono o na mai ma ke kahua lepera o Molokai. O keia ka itamu a makou e olelo ae ai, ua lohe ia ka leo uwe o na mai lepera, a e hoolawa ia aku ana ko lakou mau hemahema e like me ka noonoo akahele a me ka puuwai hamama o na hoa o keia Kau Ahaolelo, malalo o ke alakai a me na hooia ana a kela Komite mai lepera.

 

 

O keia ka hua mua loa o ke au hoomaemae, a na ka hoomaemae i haawi mai ia kakou i ka hoemi lilo, a eia kakou i keia la maluna o ke alahele iliwai like o ke kahua laula. E hoomanao i ka olelo kahiko, "Aohe hale kulu ole ke kapili ia a paa iloko o ka la hookahi." Nolaila, e haawi aku kakou i manawa no lakou e kapili ai i ka hale.

 

Kaua ma Samoa

 

Pakele ka Moi Tamasese

 

Kipoka ia kekahi kauhale e ka mokukaua Geremania Adler-Kue hoi ka mokukaua America Adamu.

 

Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Zealandia i ke kakahiaka Poaono i hala, ua lohe ia mai ka lono o ka hau naele kaua kuloko ma Samoa, a ua ala mai ka lahui a kue aku la i na lawelawe aupuni ana a ka Moi Tamasese, me ka haalele pu ana mai o kona mau makaaianana ponoi iaia a huli aku la no ka aoao kue. O ka mokukaua Geremania Adler a me ka mokukaua Amerika Adamu, eia laua ke ku nei no i Samoa.

O keia malalo iho na lono i lohe ia mai no na hana i lawelawe ia e na aoao elua.

 

O ka nui o keia poe i hapai ae la i ke kaua kue i ka hooponopono aupuni o ka Moi Tamasese, aia no ia mawaena o ka 3500 a me ka 4000, a e pii mau ana i kela a me keia la, oia na kanaka e holo mai la mai na mokupuni e ae.

 

O ko Tamasese mau koa ponoi a me na hoaloha, ua haalele mai lakou a pau iaia, a ua koe kakaikahi aku ko lakou heluna ma kahi o ka 200 koa aia ma Mulinuu Point mawaho o ke kulanakauhale.

 

Ua lawe ia aku kekahi lohe iluna o ka mokukaua Adamu, ua makemake o Tamasese e haalele i kona nohoalii aka, o ke Kanikela Geremania a me ke Kuhina Nui, ua hoole paakiki aku laua aole e haalele.

 

Sepatemaba 8, ua holo aku ka mokukaua Geremania no ka mokupuni o Manono, a kipoka aku la i na kauhale oiai kanaka ua hele nui i ke kaua he eono mile i Fangalan. O ke Kapena o ka mokukaua Amerika, ua kue aku la oia i keia hana hilahila ole o ka mokukaua o kekahi aupuni naauao a me ka malamalama o ka honua nei. O ke pale a ke Kapena Geremania, ua kuhikuhi aku oia i ke Kanikela, a ua hoopau ia kela kipoka ana.

 

O ka aoao o Tamasese, aole lakou i malama i ke kaulike o keia haunaele ana, oiai, ua hoonee ia he eha hale mai luna aku o ka waiwai o ke kanaka Amerika, a o ka hae Amerika e welo ana maluna o kela mau hale, ua huki ia iho e lakou ilalo.

 

Mahope iho o ka hora 12 awakea o ka la 12, ua hoopuiwa ia ka Adamu i ke kani ana ae o na pu kaupoohiwi ma ka aoao o Matauta Point, he kowa o 800 iwilei wale no ka mamao He 600 koa pakahi o na aoao elua ma keia hooili kaua ana, a o ka aoao kue i ka hooponopono aupuni hou a Geremania me Tamasese, he 2,000 hou aku mau koa ma ko lakou hope aole i hoohana koke ia iloko o ia manawa  Ua koho iho la ka aoao kue i ko lakou Moi hou ma ka inoa o Mataata o i Malietoa. Mahope iho o kekahi mau hora o keia hakaka ana, ua lilo pio mai la ke kulana kaua o Tamasese, a ua auhee aku lakou iluna o na waapa a iloko o ka nahelehele. Ua hoomau ia no keia haka ka ma hakakai a maloko o ka nahelehele no na hora he 15.

 

O ka aoao kue aupuni,  ua lilo ae nei ia lakou ke kulana kaua o ka lae a me Apia, a o Tamasese a me kona Kuhina Nui Brandeis a me kona mau ukali kakaikahi, aia lakou a pau ma Mulinuu Point, malalo o ka hoopakele ana o na pukuniahi a ka mokukaua Geremania a me 60 koa i hoolele ia mai iuka. O kekahi kanaka Pelekane ma ka inoa o Bisset, ua ku hewa oia i ka poka a kekahi o na koa o Tamasese i ka wa e kaua ana. Hookahi koa Geremania iluna o ka waapa, ua ku kona a-i a ua make loa. Ua ku ka mokokaua Adamu i ka poka, a he lehulehu wale i hihio ae maluna o ka moku.

 

Ua hoouna aku ka Moi hou Mataafa o i Malietoa i kekahi Elele e hai aku i ke Kanikela Geremania, ua makemake oia e hooili kaua aku ia Mulinuu Point kahi a Tamasese e noho la me ka mokukaua Geremania  Ina aole lakou e haalele i kela wahi, alaila, e lawe ana oia i ke kulana o ka ikaika a hoeha aku ia lakou.

 

Ua  haawi ae ka Moi Mataafa i kana kauoha, ina e ki ia kona mau koa i keia hooili kaua ma Mulinuu Point, alaila, o ka wa ia a na kanaka e puhi ai i na kauhale o na Geremania i ke ahi, hoopoino i na mala kope, niu, pulupulu a me kekahi mau waiwai e ae, a o ka wa auanei ia a Geremania e ike pono iho ai i kana mau hoala kaua waiwai ole me na kanaka o kekahi lahui naaupo, ma ka hookahuli ana i ko lakou aupuni a me ka limanui i ka pono o kela mau mokupuni liilii o ka Pakipika nei. Ma keia mokuahi ae, e lohe ia mai ai ka hopena o na aoao elua ma kela kaua e hoouka ia aku ana ma Mulinuu Point.

 

HE KIPE DALA

I KEKAHI MAU

Koa o ka Ahaolelo

Kolekole na Iwi o

Hua i ka La.

 

HOIKE O KALAUKOA.

 

Kamauoha-Ua kamaaina anei oe i na haole a me na Pake kalepa?

 

Kalaukoa-Ua hana au me kekahi o lakou, a ua kamaaina au me na poe a'u i hana pu ai.

 

Kamauoha-Heaha kau hana

 

Kalaukoa-I keia manawa, he hoa au no ka Ahaolelo, aka, o ka hana au i lawelawe nui ai o ka manawa, oia no ka hana nupepa.

 

Kamauoha-O ka Poaono anei ka la mua loa o ko'u kamailio ana no keia hana?

 

Kalaukoa-Ae. I ka manawa mua loa, aohe au mau olelo no ka uku ia'u a e holo ai ka mokuahi.

 

Kamauoha-O ka manawa hea ia o ka la a kaua i komo ai ia ka halekuai o Sing Chong?

 

Kalaukoa-I ke kakahiaka. Ua hoolauna aku oe ia'u i ka Pake, me ko olelo aku no ko'u mau manao o ke ka nalua no ka uku ia o kekahi dala. Ua pane mai ka Pake ia'u, e uku ana lakou  he $50 i kela a me keia hoa o ka Hale e pepehi ana i ka bila.

 

Kamauoha-Ua koho oe ma ka aoao kue i ka hoololi. O kou manao mua no anei ia, a i ole no kela $50 paha kou hoololi ana?

 

Kalaukoa-Ua kono ia au e hana pela no kela $50.

 

Kauhi-Ua ike anei oe ua lawe au i kekahi dala mai ka Pake mai?

 

Kalaukoa-Aole. Ua kipa aku au i ka halekuai o ka Pake i ke ahiahi o ka Poaha, a ua hai mai oia ia'u, ua haawi ia ke dala a pau loa ma kou lima, a nau e haawi aku i na hoa.

 

Kauhi-Mai ka wa mua loa o ka waiho ia ana mai o kela hoololi imua o ka Hale a hiki i ka wa koho, heaha na kamailio mawaena ou a me a'u?

 

Kalaukoa-Aole he mau olelo no ka uku, koe wale iho no ke awakea Poakolu au i olelo mai ai, o ka la keia o ka hoololi a e hoomanao. Ua hopu mai oe i kuu kuli a komi iho la.

 

Kauhi-Ua olelo aku anei au ia oe e koho ma aoao kue i ka hoololi a e loaa ia oe he pomaikai?

 

Kalaukoa-Aole iloko o kau mau olelo lehulehu.

 

Rikikini-Ua hui anei au me oe a kamailio pu no keia?

 

Kalaukoa-Aole.

 

Rikikini-O Mr. Daniela paha?

 

Kalaukoa-Aole.

 

Rikikini-O Mr. Makuea paha?

 

Kalaukoa-Aole, aka, ua ike nae au iaia e noho pu ana me Kamauoha ma o a kamailio.

 

HOIKE O LUHIAU.

 

Hoohiki ia o Luhiau.

 

Kakina-Ua loaa anei ia oe kekahi dala mai kekahi poe mai i kela pule aku nei?

 

Luhiau-Ua loaa ia'u he dala i ke awakea onehinei.

 

Kakina-Mahea kahi i haawi ia ai o kela dala ia oe?

 

Luhiau-I ka wa o ka Hale i hoo panee ai mehinei, ua iho pu aku au me Kauhi a hiki i ke alanui Alakea, ua haawi mai oia ia'u me ka pane ana mai, eia kau $5.

 

Ua ninau aku au, nawai mai keia. Na ka Pake mai. A noonoo iho la au no kuu koho kue ana i ka hoololi.

 

Kakina-Ua kamailio anei oe me kekahi poe e uku ia oe ke koho pela?

 

Luhiau-Aole.

 

Kakina-Ua kamailio anei oe me Kauhi no ka uku i kou koho ana?

 

Luhiau-Aole.

 

Kakina-Ua hoomaopopo anei oe i kela dala no ka hoololi?

 

Luhiau-Pela ko'u manao.

 

Kakina-Ua kipa anei oe i kekahi halekuai Pake i kela pule aku nei?

 

Luhiau-Ae, i ka halekuai o Alo, oiai au e hoi ana no ko'u home, ua kipa au ilaila he hainaka no ko'u wahine a kuai.

 

Kakina-Ua kamailio anei oe me kela Pake no ka hoololi?

 

Luhiau-Ae, aka, ua lohe mua no nae lakou mamua o kuu hiki ana aku. Ua hoike aku au i na ae a me na hoole ia lakou

 

Kakina-Aole anei oe i kipa ilaila me Paehaole, a o kekahi hoa e ae paha o keia Hale?

 

Luhiau-Aole, koe wale no kela ahiahi Poakolu a'u i kipa ai me kuu wahine no ke kuai hainaka.

 

Kamika-Nawai i kamailio ia oe no ke koho kue i ka hooholo?

 

Luhiau-Aohe poe.

 

Kakina-Aole anei i kau leta aku o Kamauoha ia oe?

 

Luhiau-Aole

 

Kamika-I ka wa i loaa ai kela dala ia oe, heaha iho la kou manao; he dala maikai anei ia?

 

Luhiau-Aole au i manao he dala maikai ia ma ke ano o ka loaa ana mai ia'u. Ua hoihoi au i ka hale a haaw@ ko'u wahine me ka olelo aku he dala ino keia.

 

Kamauoha-Ua hele pu anei au me oe i kekahi halekuai Pake mamua a mahope mai paha o ka wa koho?

 

Luhiau-Aole

 

Kauhane-Aole anei oe i hoomaopopo mamua o ka wa koho e loaa ana ia oe kekahi uku?

 

Luhiau-Aole.

 

Kauhane-Heaha kou mamnao no kela dala?

 

Luhiau-Aole au i hooholo i ko'u manao i ka mea e hana ai i keia dala.

 

HOIKE O NAWAHINE.

 

Hoohiki ia o Nawahine.

 

Kakina-Ua loaa anei ia oe kekahi dala mai kekahi poe mai i kela pule i hala?

 

Nawahine-Ae.

 

Kakina-I ka manawa hea?

 

Nawahine-Inehinei.

 

Kakina-Ihea kahi i haawi mai ai?

 

Nawahine-I kahi lulu waiu.

 

Kakina-Nawai i haawi aku ia oe?

 

Nawahine-Na Kauhi.

 

Kakina-Heaha na olelo i hai ia?

 

Nawahine-Ke hoomanao nei au i ka hookomo ana mai o Kauhi iloko o ka pakeke o kuu puliki me ka pane ana mai, eia kau wahi $50. Ua haohao loa au i keia, ina he dala maikai ia. Ua lohe pinepine au no na kau mamua i ke kipe ia o na hoa, a aole no hoi au i hoihoi aku me ka manao mua ole, aole he dala i loaa mai ia'u.

 

KA MOOLELO O RUKEKERA.

 

KA MOOLELO ONA I HOOLAA IA AI MA

KIKAKO, ME KA HOIKE ANA I KA

OIAIO MAOLI.

 

 

O na leta o ko makou hoa kakau leta ma Kikako, ua heluhelu laula ia me ka iini nui; a ua hoala ia ko lakou manao ma o kona hoike pono ana la i ka moolelo kue Moremona a hoopihooihoi o Rukekera, ka mea i hoolaha nui ia ma na nupepa o Kikako. O ka weliweli o ia moolelo eehia, aole ia ia hoike ia me ka piha pono. Ua hoike po kole na nupepa i keia olelo keaka hoopuiwa; a nolaila, ke hoike aku nei makou i ka oiaio no na mea i hoolaha ia i ke akea ma na mea i hoolaha ia ma na kolamu o na nupepa o Kikako, oia keia malalo iho:

 

"E oluolu oe e hai mai ia'u i kahi e loaa ai ka Hope Kanikela Beritania," oia ka ninau a kekahi wahine helehelena haikea i kona hookokoke ana i ka luna oihana Gibiona, he aneane i ka hora 9 o ke kakahiaka, alaila, opa ae la oia i kona poo me kona lima a hina iho la ma ke alahele. Ua halihali ia ia aku la oia a ma kekahi hale kauka e ku kokoke ana, a hanai ia i kekahi laau hooikaika kino, ia manawa i pane mai ai kela, ua maule ia oia i ka paupauaho a i ka ai ole no na la eha. Nolaila, ua haawi ia iaia he ti, a i kona pohala loa ana, ua lawe loa ia aku oia i ka halemai.

 

"Iaia e noho ana ma kekahi noho e kokoke ana i ka pakaukau o ka luna koa, ua hai aku oia i kona moolelo weliweli no ka inaina o na Moremona iaia. Hai aku la oia, o Likibeko Tunabula Rukekera kona inoa, elima makahiki i hala kona noho pu ana me kana kane o Toma, ma North Shields, Enelani, e kokoke ana i Newcastle ma Tyne, a me ka laua mau keiki elua. Ua piha na makahiki he 14 o ke kaikamahine.

 

"O ke kane, he alakai papa no ia ia manawa ma ka ekalesia Metokisata, a o kana keikikane, no ka ekalesia hou, a holo pu aku la oia me kekahi mau hoahanau Moremona no Amerika malalo o ka malu o kekahi Lunakahiko Moremona. Aloha haalipo aku la ua keiki nei i knoa mau makua me ka ae aku e palapala aku ana oia ia laua. Ua loihi ka manawa i hala ae aole laua i lohe no ka laua keiki, a nolaila, haalele iho la ke kane i kana wahine a i kana kaikamahine me ka uluhua a pihoihoi o ka naau, a holo aku la i Amerika e huli i kana keiki. Mahope iki mai o kona haalele ana aku ia Enelani, ua loaa i ka wahine kekahi leta mai ke keikikane mai, me ka i ana aku ua kaili ae la na Lunakahiko i kona mau dala a pau, a no ko lakou kiai mau ana iaia aole hiki iaia ke hoili aku i ka leta mamua. Aka, mahope, loaa iaia kekahi poo leta mai kekahi wahine mai i hiki iaia ke kakau aku i kona makuahine, i aku la oia ua maikai kona ola kino, a e hoi ana oia aia a lawa kona mau dala. Hiki aku la o Rukekera ma Ogden, Uta, aka, me ka wa loihi loa aole i lohe kana wahine i kekahi mea e pili ana nona.

 

"Ua loaa iaia ka hana ma kahi o Joseph Holbett, he kanaka mahiai, aka, aole hiki iaia ke hoiliili i kana mau dala a lawa e hoouna aku i kana wahine no ka uuku o ka uku i loaa laia a mahope iho hooholo iho la oia i kona manao e komo ma ka ekalesia Moremona, a ua ao ia ma na rula mua. Emoole a lako oia i ka waiwai nui; nolaila, hoouna aku la oia i palapala kikoo dala no £8, (kokoke piha $40) i kana wahine me ke olelo pu aku, aole e liuliu a e hoi pu ana oia me kana keiki. I ka lawe ia ana o kana leta i ka hale leta ua haehae ia a ua hana ia iho la ke dala ma ka lima o kekahi misionari Moremona, a he leta pu kekahi e olelo ana o ua dala la oia kona uku moku a hiki aku i No Ioka, a mai Nu Ioka ae a hiki i Lokopaakai, a e pono iaia ke bapetizo i@ a e hele koke mai ma ka moku e lawe mai ana i na ohua Moremona. Aole oia i kanalua no ua leta la a malama iho la oia i ke kauoha.

 

"Ekolu o ko makou la i kali ai ma ia wahi no ka olelo hooholo no ka uku kaaahi, alaila, hoomaka makou i ka hele huakai ana ma ia ala loihi a hiki i Ogden.

 

He oiaio, o na kanaka e manaoio iloko o na moolelo hoopunipuni a huikau e like me neia ke ano, ua naaupo a nele i ka naauao a noonoo maikai. No ka mea, o ka poe i ao ia a he noonoonoo naauao ko lakou e hoole koke lakou i keia ano opala, oiai ua piha i na mea kulike ole.

            (Aole i pau.)

 

MA KE KAUOHA.

 

HOOLAHA KEENA KALAIAINA.

 

Ke hoolaha ia aku nei ka hoolohe ana mai o na kanaka a pau i loaa ke kuleana Luna Hooiaio no pa palapala i ke Kanawai i kapaia "He Kanawai e Hoomaopopo ai i na Moolelo e mala ma ia e na Luna i hoomana ia e Hoo iaio i na Palapala," i aponoia i Iulai 4, 1888. E hoonai ia no ka mea e hooko ole ana i keia.

LORRIN A. THURSTON,

            Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Sept. 22, 1888.

2200-3t

 

NA HOOPII AUHAU O KAUAI.

 

E noho no ka Aha Hoopii Auhau no Kauai, ma na Hale Hookolokolo malalo iho penei.

 

WAIMEA, Poaha, Okatoba 11, 10 a.m.

KOLOA, (Ma ke keena,) Poakahi, Oct. 15, 10 a.m.

LIHUE, Poakahi, Oct. 22, 10 a.m.

KAPAA, Poakolu, Oct. 24, 10 a.m.

HANALEI, Poaono, Oct. 27, 10 a.m.

 

            J. HARDY,

            Lunakanawai Kaapuni.

            Pes. A.H.A.

Koloa, Sept. 22, 18988.                      2200-3t

 

AHA HOOKOLOKOLO APANA EHA o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o PUKOULA (k.) i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni, ma ke keena. Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala Noi a Pohaku (w.) kaikamahine o Pukoula (k.) e hoike mai ana o Pukoula, i oleloia, no Haena, i oleloia, ua make kauoha ole ma Kalihiwai Kauai, ma ka la 13 o Aprila, M. H. 1886, a e noi ana e haawia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia A. K. Mika, o Koloa.

 

Ua kauohaia o ka POAONO, ka la 27 o OKATOBA, M. H. 1888, i ka hora 10 a.m. oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Hanalei a ma ia manawa a ma laila no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu ina he kumu olalo ko lakou, e ae ole ia ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka NUPEPA KUOKOA ma Honolulu.

 

Kakauia ma Koloa, ko Kawaii Pae Aina Sepatemaba 22, M. H. 1888.

 

            JACOB HARDY.

2200-3t

 

HOOLHHA HOOKO MORAKI

 

I KULIKA AI ME KEKAHI MANA Kuai i hana ia maloko o kekahi morki mawaena o Emma Aylett me Louis James Aylett kana kane mare, ia Geo. S. Houghtailing ka mea moraki mai, i hana ia ma ka la 20 o Augate 1885, a i kope ia ma ka buke 96 ma ka aoao 273 me 274. Ke hoike nei keia hoolaha e hooko ia ana ia mana kuai o ua morakl la i olelo ia mamuli o ka uhaki ia ana o na kumu aelike, oia ka uku ole ia o ka uku panee a me ke kumupaa, a e kudala akea ia ana ka aina i hoike ia ma ia moraki, a me na pono maluna iho ma ke keena kudala o James F. Morgan ma ka la 20 o Okatoba, 1888, ma ka hora 12 o ke awakea.

 

No na mea i koe e ninau ia S. K. Kaeo, he loio ma ke kanawai.

GEORGE S. HOUGHTAILING.

            Honolulu, Sept. 28, 1888.

 

Penei ka aina e kuai ia ana: O ke kuleana a pau loa o L. J. Aylett i kela apana aina e waiho ana ma Kaliu i Honolulu ma ka mokupuni o Oahu, oia hoi ka apana aina kuleana Helu 1092, a Palapala Sila Nui Helu 2247 i hooko ia no Mary Ann Aylett, &c. Penei na palena o ua aina la: E hoomaka ana ma ke kihi hem. makai o keia pili o Kalehua a me Kapena aina a e holo ak. 23 deg.hik. .40 pauku ma ko Kalehua, ak. 2 keg. kom., 1.35 kaul. ma ko Kalehua ak. 65 1/2 kom. 1.27 1/2 kaul. ma ko Kalehua hem. 11 deg. kom., 1.63 kaul. ma ko Kapena, hem. 70 deg. hik. .80 pauku ma ko Kapena hem. 57 1/2 hik. .68 pauku ma ko Kapena a hiki i kahi i hoomaka ai. A maloko o ia apana he 48 1/2 roda, oi iki aku a emi iki mai paha.

            2200 2t

 

HOOLAHA.

 

Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana ekolu o Ko Hawaii I'aeaina. Ma ka waiwai o Alapai (k.) no Hawi Kohala Akau, Hawaii, i make. Ua heluheluia a ua waiho ia ka Palapala Noi Lahapa Kahue (w.) ka Luna Hooponopono Waiwai o Alapai no Hawi Kohala Akau, Hawaii, i make kauoha ole, e noi ana e aponoia kona hoike hope a e haawaiia aku ka waiwai i na hooilina, a e hookuu aku ia ia mai hona noho ana i Luna hooponopono no ia waiwai.

 

Nolaila ua kauohaia na mea i pili, o ka POAKAHI, oia ka la 17 o OKATOB A, M. H. 1888, i ka hora 9 a.m. ma ka Hale Hookolokolo ma Kapaau, Kohala Akaa, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na mea kue, ke hoikeia.

 

            S.L. AUSTIN

            Lunakanawai Kaapuni.

 

Hilo Sepatemaba 17, 1888.

2200-3t

 

HOOLAHA

 

Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Paeaina. Ma ka Waiwai o Kaanaana k., no Hookena, Koaa Hema, Hawaii, i make.

 

Ua heluhelu ia a ua waiho ia aku ka palapala noi a JOHN NAHINU ka Luna hooponopono no ka Waiwai o Kaanaana no Hookena, Kona Hema i make kauoha ole, e noi ana e apono ia kana hoike hope, a e haawi ia aku ka waiwai i na hooilina, a e hookuu aku, iaia mai kona noho ana i Lunahooponopono no ia waiwai.

 

Nolaila, ua kauoha ia na mea pau i pili, o ka POALUA, oia ka la 30 o OKATOBA. M. H. 1888, i hora 9 kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hookena, Kona Hema, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoike ia.

 

            S. L. AUSTIN

            Lunakanawai Kaapuni.

Hilo, Hawaii, Sept. 19, 1888.             2200-3t

 

HOOLAHA.

 

O ka POAONO ka la 6 o OKATOBA, 1888, e nieniele ia ai ka poe noaoi laikini loio ma ke Kau o Okatoba o ka Aha Kiekie e hiki mai ana.

 

            Na ka Aha:

                        HENRY SMITH.

                        Hope Kakauolelo.

Honolulu, Sepatemaba 21, 1888.

2199 td

 

HOOLAHA HOOKAPU.

 

Ke papa loa ia aku nei na kanaka a pau, aole e hele wale maluna o kela wahi o ke Ahupuaa o Honouliuli Ewa, Oah, e waihu la mawaena o Kalaeloa a me Pili o Kaha, a aole hoi e hopu a lawe wale i ka i'a mai ia mau wahi o hoopii ia ma ke Kanawai.

            CECIL BROWN.

            Lana Aina Nui o James Campabell.

Honolulu, Sepatemaba 15, 1888.

            2198-2t

 

HOOLAHA.

 

E noho ana ka Aha Hoopii Auhau no Hamakua, Kohala Akau, Kohala Hema, Kona Akau, a me Kona Hema, ma na la i kuhikuhi ia malalo iho

 

No Hamakua, Okatoba 8, 1888, ma ka Hale Hookolokolo o Honokaa, hora 9 a.m.

 

Kohala Hema, Okatoba 11, ma ka Hale Hookolokolo o Waimea, hora 9 a.m.

 

Kohala Akau, Okatoba 15, ma ka Hale Hookolokolo o Kapaau, hora 9 a.m.

 

Kona Akau, Okatoba 22, ma ka Hale Hookolokolo o Kailua, hoaa 9.a.m.

 

Kona Hema, Okatoba 29, ma ka Hale Hookolokolo o Hookena, hora 9 a.m.

 

            S.L. AUSTIN,

            Peresidena Aha Hoopii Auhau.

Sept. 10, 1888.

2198-tf

 

HOOLAHA PAPA HOOPII AUHAU.

 

Ke hoolaha ia aku nei, e noho ana na Papa Hoopii Auhau o ka Apana Hookolokolo Elua ma ko lakou mau apana no ka hoolohe ana i na hihia hoohalahala auhau ma kahi a me ka manawa e like me keia hoolaha:

 

Okatoba 9, 10, 1888, Hale Hookolokolo ma Wailuku, hora 10 a.m.

 

Okatoba 12, 13, Hale Hookolokolo ma Makawao, hora 10 a.m.

 

Okatoba 17, 18, Hale Hookolokolo ma Hana, hora 10 a.m.

 

Okatoba 23, 24, Hale Hookolokolo ma Lahaina, hora 10 a.m.

 

Okatoba 27, 29, Hale Hookolokolo ma Pukoo, Molokai, hora 10 am.

 

            GEO. E. RICHARDSON,

Peresidena o na Papa Hoopii Auhau o ka Apana Hookolokolo Elua.

Wailuku, Maui, Sept. 12, 1888.

2198-3t

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hoomaopopo Waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai o KAIA (w.) o Honolulu, o Oahu, i make.

 

Ma ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike a A. Kauhi, Lunahooponopono o ka Waiwai o Kaia i oleloia, e noi ana e apono ia na hoolilo he $116,40 a e hoike ana, ina mea i loaa mai iaia he $415,50 a e noi ana e nana a e apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele ia na waiwai e waiho ana ma kona lima i ka poe i kuleana a e hookuu ia oia mai kona noho ana ma ia ano.

 

Ua kauoha ia, o ka POAONO, ka la 27 o OKATOBA, 1888, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ke keena ma ka Hale Hookolokoo ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia kahi i koho ia no ka manawa a me ka hoolohe ana i ua noi la, a me na papa ho ke i oleloia, o ka poe a pau i pili malaila e hele mai e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai i na hoike o ka mea i kuleana i ke waiwai i oleloia. A e hoolahaia heia kauoha ma ka olelo Hawaii, maloko o ke KUOKOA he nupepa i pai a i hoolahaia ma Honolulu, no ekolu manawa mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana.

 

Kakauia ma Honolulu Sept. 20, 1888.

            Na ka Aha.

                        HENRY SMITH,

                                    Hope Kakuolelo.

2199 3t

 

ANA HOOKOLOKOLO KIEKIE O ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o Z. Y. SQUIRES o Waialua i make. Olelo Kauoha e koho ana i la e hooiaio ia aika Palapalo Kauoha, a no ka hoolaha ana.

 

No ka mea, ma ka la 21 o Sepatemaba 1888, ua waiho ia imua o ka Aha kekahi palapala i olelo ia, oia no ke Kauoha Hope Loa a Z. Y. Squires i make aku la; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaio ia kela Palapala Kauoha a e hoopuka ia hoi ka Palapala Luna Hooko ia Mrs. Harriet Squires a me Gaspas Sylva, ua waiho ia mai e Harriet Squires i olelo ia.

 

Nolaila, ua kauoha ia, o ka POAHA, oia ka la 11 o OKATOBA, 1888, ma ka hora 10 o kakahiaka ma ke Keena Hookolokolo o ia Aha, ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia ka la me ka hora e hoooiaio ia ai ia Palapala Kauoha a e hoolohe ia ai hoi ia noi ana mai, a me na poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

 

A ua kauoha hou ia e hoolaha ia ia mea no ekolu manawa ma ke KUOKOA a me ka "Hawaiian Gazette," he mau nupepa i pai a i hoolhha ia ma Honolulu.

 

            Kakauia ma Honolulu, Sept. 21, 1888.

            Na ka Aha:

                                    HENRY SMITH,

                                    Hope Kakauolelo.

2199-3t

 

HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI

 

E IKE auanei na kanaka a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ua hookohu ia i Lunahooponopono no ka waiwai o J. L. Kapakahi i make no Lahaina, Maui. Ke hai ia aku nei ka lohe i na mea a pau i aie i ka mea make e hookaa mai i ka mea nona ka inoa malalo iho nei, a o ka poe a ka mea make i @ie ai, e hoike mai i ko lakou mau Bila i hooia ia; a o ka poe e paa ana i kahi mau waiwai o ka mea make e hoihoi mai ia'u.

 

E hana ia na mea a pau iloko o na mahina eono mai keia la aku. E loaa no wau ma kuu keena Loio ma Wailuku, Maui.

                        JNO. W. KALUA

Lunahooponopono waiwai o J. L. Kapahi i make.

Lahaina Sepatemaba 3, 1888.

2198-4t

 

OLELO HOOLAHA.

 

No ka mea, o AKUIA a me AKU e malama ana i ka halekuai ma Puna, Hawaii, malalo o ka inoa "Wing Hung Company," ua haawi mai ko laua waiwai a pau iloko o ka lima o na mea nona ka inoa malalo, ma ke ano e malama ia no na poe a pau a laua i aie aku ai. Nolaila, ke kauoha ia nei na mea a pau i aie ia e na mea i oleloia maluna, e hookomo mai i ko lakou mau bila i hooiaio ia mamua o ka la mua o Dekemaba, 1888; a o na poe i aie ia laua, e hookaa koke mai ma ka lima o na mea nona na inoa malalo, a o ko laua loio paha.

 

            C. Y. AIONA,

            LUM CHEE.

            Na Hope o Akuia me Aku.

Ma o D. H. Hitchcock Loio.

Hilo, Sept. 18, 1888.

2200-3t

 

$6 Makana

 

I ka mea e loaa ai kuu lio kane hauliuli, i hoailona ia i ka haokuni A C ma ka uha hope akau.

 

E loaa no au ma Mokauea, Kalihiwaena.

            AKAU.

2199-3t

 

HOOLAHA HOU

 

HOOLAHA.

 

E noho ana ka Lunakanawai Kaapun@ Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina ma ke Keena penei:

 

Ma Hamakua, Okatoba 9, 1888, hora 9 a.m. ma ka Hale Hookolokolo.

 

Kohala Hema, Okatoba 12, hora 9 a.m. ma ka Hale Hookolokolo.

 

Kohala Akau, Okatoba 16, 17, 18, hora 9 a.m. ma ka Hale Hookolokolo.

 

Kona Akau, Okatoba 23, 24, 25, hora 9 a.m. ma ka Hale Hookolokolo.

 

Kona Hema, Okatoba 30, 31, hora 9 a.m. ma ka Hale Hookolokolo.

           

            S. L. AUSTIN

            Lunakanawai Kaap@

Sepatemaba 10, 1888.

2108-tf

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI

 

Mamuli o kekahi mana kuai i hoike @ ma loko o kekahi palapala moraki i hana @ ma waena o Kale Kauakai a me kana kane @ o ka aoao mua, a me William Dean o ka @ elua, ma ka 25 o Iune 1884, i kakau k@ ma ka buke 87 aoao 284, a mamuli o ka @ ki ia ana o na kumu aelike o kela m@ hoi ka hookaa ole ia o ka uku panee, @ ke hoolaha ia aku nei e ka mea nona ka @ elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia @ na kuai.

 

A ke hoolaha hou ia nei, aia mahope @ na pule ekolu mai keia la aku, alaila @ laha ia aku ana na aina i hoike ia@ raki no ke kudala ana, ma ke keena @ J. Morgan ma Honolulu, ma ka la @ toba 1888, hora 12 o ia la.

 

Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo @ kaka no keia mea.

 

            WILLIAM DEAN.

            Mea M@

 

Hana ia ia keia la 8 o Sepatemaba 1888.

 

Penei na aina i moraki ia;

 

Kela mau aina ma Kalihi.

 

1 20-100 eka o ka aina kalo maikai @ hapa o ke Kila Nui 3287 ia Kale w.

 

2 62-100 eka kekahi hapa o ke @ 3270 ia Kale i olelo ia.

 

HOOLAHA KUAI KUDALA MORAKI.

 

MAMULI o ke kauoha a A. Rosa @ kulike ai me ka manawa iloko @ kahi moraki i hana ia e S. Napahukapu @ Kahale (w.) hana wahine mare o Honolulu Oahu, ia A. Rosa, kahu malama waiwai, @ pe ia ma ke Keena Kope ma Honolulu @ ka Buke 84 aoao 479 a me 480.

 

Ke hoike ia ako nei ma keia, E kuai @ a ku ana ka mea nona ka inoa malalo @ kona Keena Kuai ma alanui Moiwahine @ Honolulu i oleloia ma ka Poakahi la i o Okatoba A. D. 1888, ma ka hora 12 awakea @ la, i ka aina a pau i hoakaka ia malalo @ (oiai ua hoolaha mua aku ka mea moraki @ na manao e hooko i keia moraki.)

 

Eia ka Aina: -O ka aina a pau loa ma@ Palapala Sila Nui 1505 Kuleana 1080 @ K@ nona ka ili he 62-100 eka, e waiho lama Kalaepohaku, Kapalama, Honolulu i @

 

            JAMES F. MORGAN,

            Luna, K@

Honolulu, Sepatemaba 14, 1888.

2198-3t

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI.

 

I KULIKE ai me ka mana kuai iloko kekahi moraki mai a Joseph Porter G@ a me H. F. Green kana wahine m@ Setphen Spencer, i hana ia ma ka ia 2@ Aperila 1875, a i kope ia ma ke Keena K@ Hawaii ma Honolulu, buke 41, aoao 41@-411.

 

Ke hoike ia aku nei ua makamake ka @ moraki e hooko i ua moraki nei, no ka @ ia o na kumu aelike, oia hoi, ka uku ole ia ke kumupaa a me ka ukupanee, i ka w@ hookaa ia ai, a ma ia hooko ana e kuai @ ana ma ke kudala akea ma Honolulu @ waiwai paa i hoike ia malalo iho i kekahi @ hora e hoike ia ku ai ma ka hoolaha.

 

No na mea i koe e ninau aku ia A. @ Loio no ka mea Moraki.

 

            STEPHEN SPENCER,

            Mea M@

 

Ma o kona Hope,

            H. A. WIDEMANN.

Hana ia Honolulu, Sept. 10, 1888.

 

Penci ka hoakaka ana o ka waiwai paa kuai ia ana:

 

1 O kela apana e waiho la ma ke alanui Kauka ma Honolulu oia ka aina i hooh@ ia J. P. Green i oleloia e David Pauloa ma ke kahi Palpala Kuai i hanaia Aperila 2@, 1875 kopeia ma ke Keena Kope i oleloia Buke 41 aoao 408 a me 409.

 

2 A me kela apana aina a pau loa @ ana i ka apana aina i hoikeia maluna ae @ hoakaka ia ma ka Palapala Sila Nui Helu @ a oia ka aina i hoolilo ia ia J. P. G@ oleloia e David Pauloa ma o kekahi palapala kuai i hana ia 20 Aperila 1875 a i kopeia @ ka Buke i hoike ia maluna ae.

 

2198-4t

           

HOOLAHA HOOKO MORAKI

 

I kulike ai me kekahi mana kuia i h@ maloko o kekahi palapala moraki i hana @ ma ka la 4 o Augate 1887, i hana ia mawaena o C. J. Makimo a ma kekahi inoa John P@ o Honolulu Oahu o ka aoao mua , ia J. M. Monsarrat o Honolulu i olelo ia o ka @ elua, a i kakau ia ma ke Keena Aina ma ka buke 105, aoao 232 233, a no ka uhaki ia @ o na kumu aelike i hoike ia ma ua moraki @ oia hoi no ka uku o@ ia o ke kumu@ ka ukupanee, nolaila, e kuai kudala ia @ ana mahope iho o ka pau ana o ka manawa i hoike ia ma ke kanawai, na aina, na @ a me na mea a pau i hoike ia ma ua m@ la.

           

            J. M. MONSARRAT

            Mea M@

Honolulu, Sept. 15, 1888.

 

O ka aina i hoike ia ma ka moraki, @ kela e waiho la ana Puunui, Honolulu, @ ia; a i hoakaka pono ia penei:

 

O na pono a me na kuleana a pau o @ Makino a ma kekahi inoa John Puhi i@ ia, iloko o hookahi hapa kolu a mahele ma loko o elua ap@na aina e waiho la ma @ nui i olelo ia, a oia no hoi ka Apana 3 me 4 ka Palapala Sila Nui Helu 4535 L. C. A@ Helu 2151, i haawi ia ia Puhi makuahkane C. J. Makino a me kekahi inoa John P@

2198-4t

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI

 

Mamuli o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moaki i hanaia mawaena o Habdwldu k, me Maria Habdwldu kana wahine mare, o ka aoao mua, a me Raymond Reyes o ka aoao elua, ma ka la 21 o Nov. 1887, i kakau kopeia ma ka Buke 108, aoao 337 me 338, a mamuli o ka uhaki ia ana o ka aelike o ka moraki, oia ka hookaa ole ana i ka ukupanee, nolaila ke hoolaha aku nei ka aoao elua e hooko ana oia i ka mana kuai.

 

Aia maloko o na pule ekolu mai keia la aku, e kudala ia no na apana aina i hoike ia ma ka moraki, ma ke keena kudala o J. F. Morgan, ma Honolulu, Oct. 16, hora 12 m.

 

No na mea i hoe, e ninau ia S. M. Kaaukai.

 

            RAYMOND REYES.

            Mea Moraki Mai.

Sept 21, 1888.

 

O ka aina i hoike ia ma ka moraki, oia no ka aina e waiho la ma ka aoao makai o alanui Beretania, a ma Waikiki o alanui Puowaina., Honolulu, he 47-100 eka ka ili. He mau hale maikai a paa i na poe hoolimalima.

2199-3t