Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 18, 2 May 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Liz Kumabe |
| This work is dedicated to: | Kawena Komeiji: Bright star of Hawaii's tomorrow |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA
Ua oluolu i ke Alu ka Moiwahine ka huikala yiha ana a me ka hoihoi ana ake i na pono kivila o ka poe no lakoe na inoa malalo iho:
Paulo o Kalawao, Molokai
Kamekona, " "
Halemano " "
Kekuni " "
Makoa " "
Poni Kaaialii " "
Kauaula " "
Kaorme Ferreira o Makawao, Maui,
Kaluna o Hilo Hawaii,
Joseph Kamiano "
Haleakala o Lihue, Kauai
Lee Fong " "
Kaua o Honolulu, Oahu,
Kaahu " "
John Peterson " "
Alohikoa " "
S. L. Kawelo " "
A ua oluolu hou i ka Alii ka Moiwahine ka ae ana e hoemi iho i ka hoopai o Akana o Honolulu, Oahu.
W. AUSTIN WHITING
Loio Kuhina
April 18, 1891. 19 2ts daily
Ka Nupepa Kuokoa
ME
Ko Hawaii Paeaina i Huiia
No ka Makahiki - - - $2 00
No Lono Mahina - - - $1 00
Kuike ka Rula
HOOPUKAIA I KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
H. M. WHITNEY, Luna Nui
J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.
POAONO, - - - - Mei 2, 1891
WILLIAM CHAS. LUNALILO
Ua hanaia o William Charles Lunalilo ma kekuhi hale pohaku ko'a ma Pohukaina, Honolulu, i ka la 31 o Ianuari 1835. O Kekauluohi i kapaia o Auhea, kona makuahine. He kaikamahine keia aliiwahine na Kaheiheimalie, he kaikaina ia no Kaahumanu. Moe o Kalaimamahu, ke kaikaina o Kamehameha I ia Kaheiheimalia, a hanau mai o Kekauluohi; moe o Kamehameha ia Kaheiheimalia, a hanau mai o Kinau, ka makuahine o Kamehameha IV., a me Kamehameha V., a me Vitoria Kamamalu. Mahope mai, lilo o Kekauluohi i wahine na Kamehameha II, a i ke komo ana mai o ka naauao karistiano i Hawaii nei, hookuu aku o Kamehameha II ia Kekauluohi e mare me Chas. Kanaina, a ia Kinau hoi e mare me Mataio Kekuanaoa. A ua lawe o Kamehameha II ia Kamehamalu, (Kamamalu) ma ka hoopokole ana, oia kana wahine mare hookahi.
Ua mare o Kaheiheimalia me Hoapili kane i ka la 19 o Oct. 1842, a mahope iho ua kapaia oia ma ka inoa Hoapili wahine.
Ma keia kuauhau, ua maopopo he elua ano pili o Lunalilo i ka ohana a Kamehameha; he moopuna o Lunalilo na Kamehameha I, a he cousini oia no na Kamehameha IV me V.
I kekahi wa, ua kapa aku na kanaka ia Lunalilo he kaikaina no Kamehameha V., no ka mea, he hope oia a he mua o Kamehameha V. I kekahi manawa hoi, ua kapa ia aku o Lunalilo he kaikuaana no Kamehameha V., no ka mea he mua ko Lunalilo makuahine o Kekauluohi, he hope ko Kamehameha V., makuahine.
Hanau o Lunalilo na Kanaina me Kekauluohi. Manao nui o Kekauluohi i kana keiki, a i ka wa e huli ia ana i inoa nona, ua olelo ae oia, "he ano alii no kekahi mau keiki e ae, aka, o keia ke kiekie loa, nolaila, o "Luna-lilo" kona inoa, "iluna" loa a "lilo" loa aku iluna."
Ua make aku o Kekauluohi i ka makahiki 1845, mamua iho o ka hoomaka ana o ka hana o na Luna Hoona Kuleana Aina, aka, ua makaala mau kona makuakane o C. Kanaina i ka pomaikai o kana keiki alii, a ua noi oia a loaa ka hooko ana ma ka inoa o Lunalilo kekahi, a ma ka inoa o C. Kanaina no Lunalilo, i na Palapala Hooko no na aina i mahele ia no Kekauluohi e Kamehameha I. O Lunalilo a me Vitoria Kamamalu na alii aina nui malalo o Kauikeaouli.
E nana kakou i keia keikialii; he keiki ui oia me ka makamae a he kino maikai, he milimili oia na kona makuahine ke kuhina nui, a hiki wale no i kona make ana, oiai o Lunalilo he umi wale no ona mau makahiki.
He nui wale na aipuupuu a Lunalilo e hoolohe ana i kona leo, a e hoaahu ana iaia me ka lole, e hoomoe ana iaia, a e lomi ana iaia i kona wa maopaopa, e haawe ana iaia, e ku malie ana i ka wa a ke alii e pai ai ia lakou, e kokua ana i ko ke keiki uhaki ana i na rula o ke kula, e kokua ana iaia a e huna ana i kona mau hala a pau, he mau kauwa maoli lakou no ke alii.
Ua hoouna ia o Lunalilo i ke kula alii i kukulu ia i ka makahiki 1840 malalo o Mr. a me Mrs. Cook, a malaila oia i ao ia ai i ka namu haole a me kekahi mau hoao naau io maikai e ae. He hoa maikai oia no na keikialii e ae, a he nui kona makemakeia. Me he la he 15 kona mau makahiki, pau kona noho kula ana, a hoi oia a noho pu me kona makuakane ma Pohukaina, e pili ia i ka Halealii Iolani.
He noho hana ole kona; mamuli o kona noho wale, ua lilo oia i ka makemake no ka inu waiona. No ka manawa pokole, ua noho kakauolelo kope oia no ke Keena o ko na Aina e, malalo o ke kuhina R.C. Wyllie (Wale), a oia hookahi no ka hana i haawi ia iaia.
Mamuli o kona hoomaunauna ana i ke dala, ua koi kona makuakane i ka aha e hoonoho ia i mau kahu no kona waiwai. I ka M.H. 1858 keia hana ana. Komo aku o Lunalilo imua o ka aha a ae aku e koho ia i mau kahu nona, a ua kohoia o Kanaina, Limaikaika a me J.W. Austin (Aukina). Ua noho oia malalo o na kahu a hiki i ka la 31 o Dekemaba 1872. Ia wa ua ike ia e lilo ana oia i moi, i pani no Kamehameha V., i make aku ma ka la 11 o Dekemaba 1872, a ua manaoia he kupono ke hookuu ia na kahu, a ua hookuu ia no o Chas. R. Bishop me C. Kanaina na kahu ia wa.
Aole i haawi ia kekahi oihana aupuni ia Lunalilo. Aole oia i hoouna ia e ike i na aina e. He uuku na dala i haawiia iaia i kela mahina keia mahina. He oiaio no, ua manao na kahu ua hana naauao lakou, aka, ina paha ua hoakeia kona ike mamuli o kona holo ana i na aina e, ina la paha ua hapai ia oia e na moi a haawiia kekahi hana iaia i kupono i ke alii kiekie a waiwai hoi, a malia paha o okoa ae kona ano. Aka, noho wale oia iloko o kona hale, e heluhelu ana i na buke a me na nupepa, a he kakaikahi na poe maikai e ike ana iaia. Loaa iaia kona uku mahina, a hoolilo aku no ka waiona, a launa oia me ka poe haahaa. Ina oia e ona, makemake oia i ka himeni a me ka haiolelo i puanaau iaia iloko o ke kula a Mr. Cook, i mea e akaaka ai na sela manuwa e kuku mai ana.
He noho no kona iwaena o na alii iloko o Hale Ahaolelo, a i kekahi manawa, haiolelo pokole oia i na olelo akamai a ku i ka aka.
Nui ka mahalo a me ke aloha o na makaainana Hawaii iaia, no ka mea he alii manao haahaa oia, aole hookano, aole hookiekie. I kekahi manawa, ua nui kona hoohaunaele iloko o ka Ahaolelo, a ua makemake kekahi kuhina e hoomalu ka makai o ka hale iaia; lele koke na lunamakaainana Hawaii a papa aku aole pono ke kau ka lima ikaika maluna o ke alii.
Ua hoolako aku o Kamehameha V., iaia i lole koa, a e lilo oia i ukali no ka moi. Hoopii ia oia imua o kekahi aha koa no kona hana hoohaunaele iloko o ka luakini o Roma, a ua hiki aku oia imua o ka aha koa a olelo aku, aole mana o ka aha e hookolokolo iaia, no ka mea, aole i haawi mai o Kamehameha V., i palapala hookohu nona. Ua ikeia ka oiaio o keia, nolaila, ua hooholo ka aha koa e hoihoi oia i kona aahu koa, aole he hoopai e ae.
Pela iho la kona noho ana. He alii oluolu, akahai a naauao oia, a he keonimana maoli, aka, aole manaolana, aole hoi he mea imua ona e nana aku ai, aole oia i holoholo iwaena o na mokupuni, he noho wale no i Honolulu nei.
Iwaena o ka noho alii ana o Kamehameha V., ua hooholoia e mare o Lunalilo me Vitoria Kamamalu. He mau alii kiekie no laua a lelua, a he waiwai like no laua. Ua ae aku o Lunalilo, a ua hooponoponoia na mea a pau no ka mare ana, aka, ua makemake na kaikunane Kamamalu e kakauinoa o Lunalilo i kekahi palapala e hoole ana i kona mana ma ka waiwai o Kamamalu, a i ka lohe ana o Lunalilo i keia manao, huhu oia a hooki ka hoopalau ana. O ka hopena, ua make like o Lunalilo a me Kamamalu me ka mare oleia a me ke keiki ole.
Ua noho o Lunalilo iloko o ka Aha Elele Kumukanawai o ka H.M., 1864, a aia no oia ma ka aoao o na makaainana e kue ana i ka Mana Moi.
Make o Kamehameha V i ka la 11 o Dekemaba, 1872, me ka hooilina ole. Nana koke na makaainana Hawaii a me na haole ia Lunalilo, oia ka Moi kupono no Hawaii nei. I ka la 17 o Dekemaba hoolaha o Lunalilo i kekahi olelo kuahaua e olelo ana, "oia no ka moho no ka Noho Alii." Hoopio oia i ka inu rama ana, nui ka poe i hele aku e ike iaia me na olelo paipai a kela a me keia ano kanaka.
Ma ka la mua o Ianuari 1873, ua malama ia kekahi koho Balota kanawai ole.
Nui ke ohohia no Lunalilo, ma Oahu he 3,049 balota no Lunalilo aole he mea kue. A ma ka Paeaina holookoa he 12,581 balota nona he 57 wale no no ka poe e.
Nui ka olioli o Lunalilo no keia hoike ana o na makaainana i ko lakou aloha iaia, iloko oia mau lohe pinepine ko'u halawai ana me ia, a he nui kou haohao ana no kona ike i na mea hohonu o ke kalai aupuni ana a me na manao kumukanawai. No ka nui o kona heluhelu mau i na buke hoonaauao, a ua hooikaika oia e hoololi i ke kumukanawai a Kamehameha V i onou mai ai maluna o na makaainana i ka H.M. 1864. Makemake oia i elua hale aholelo a e hoopau i ke ana waiwai no ka poe koho balota.
Ua hoolahaia e malama ia aku ana ka hoolewa no ke kino make o Kamehameha V, ma ka la 7, o Ianuari 1873, he Poalua ia la, aka, no ka nui o ka ua, ua hookaulua ia a i ka Poaono ka la 12 o Ianuari.
Ma ka Poakolu la 8 o Ianuari noho ka Ahaolelo. Wehe ia ka Hale i ka hora 12 awakea, hahaoia na balota a ua loaa ia Lunalilo na balota o na 'lii a me na Makaainana he 37, aole he mea kue. Haawiia ka Palapala Hooiaio ma kona lima oiai oia ma ke keena o ka Lunakanawai Kiekie Allen ma ka Hale Hookolokolo kahiko (kahi o Hackfeld ma i keia wa). Aole oia i makemake i ke kaa alii, aka, hele wawae oia me ka Lunakanawai Kiekie me ka hemo o kona papale mai ka Hale Hookolokolo a hiki i ka Hale Alii, me ka anaina kanaka nui e hahai ana mahope.
I kekahi la ae Poaha ma ka luakini o Kawaiahao i hoohiki ia ai oia i ke Kumukanawai, a haiolelo oia imua o ka Ahaolelo a me ka Lahui, a ma ia auwina la ua kukala ia oia i Moi.
I ka Poakahi la 13, o Ianuari 1873 hookohu oi a i kona Aha Kuhina. Ma ka la 14 hoouna oia i kana olelo Alii i ka Ahaolelo e pili ana i na hoololi kumukanawai. Noonoo ka Ahaolelo i keia mau hoololi a hooholoia me ka lokahi, a iloko o ka pule hookahi ua pau pono na hana a ua hoopaneeia.
Ma ka Poaono hoolewa ia o Kamehameha V. I ka ike ana o na kanaka e noho paapu ana ma ka puu o Kahookane ma Maemae i ko lakou Moi hou e noho ana maluna o ke kaa ahi, hapai lakou i na huro nui ana nona. He mea kupanaha keia, ka hui pu ana o na leo huro me na leo kanikau o ka Bana a me na poe e uwe ana!
I ka ahaolelo o 1874 malalo o ka Moi Kalakaua, ua pau keia mau hoololi kumukanawai i ka pepehiia.
Oia iho la ka hoomaka ana o ka noho alii o Lunalilo ma ka la 8 o Ianuari 1873. Na ka make i hoopau i kona noho alii ana ma ka la 3 o Feb. 1874. Aole e hiki ma keia pepa ke kakau i na mea a pau i hana ia iloko o kona noho alii pokole ana, a he nui ka manaolana o na makaainana ma ona 'la.
Aka, ma ia makahiki 1873, he uuku na loaa o na hana mahiai a me kalepa ma Hawaii nei. Ua nui ka aie o na hui mahiko, ua uuku na dala maanei. Hapai ia ka manao e hana i kuikahi Panailike me ko Amerika Huipuia me ka haawi aku ia Puuloa i awa ku moku no lakou. Nui ke kue ia mai iloko o ka nupepa Nu Hou, a hoomaka mai la ka mai o Lunalilo, he ake pau, a maopopo aole e mau ana ke ola o ke Lii a hiki i ka hooko pono ana o na Kuhina ona i keia kuikahi, haalele lakou i keia hana. Nui ka nawaliwali o Lunalilo - Hookohu oia i kekahi mau alii hou o ka ahaolelo, S. G. Wilder, A.S. Cleghorn, P. Isenberg, J. I. Dowsett, W. T. Martin, H. Kuihelani, J. Moanauli a me J. P. Parker, a ma ia la no, 17 o Nov. holo oia i Kailua, Hawaii, me kekahi mau alii e imi ana i ka oluolu ma ke ea o ia "Kai Malino". Aole nae oia i oluolu, a i ka la 18 o Ianuari 1874, hoi mai oia i Honolulu a i kona moe hope loa ma Haimoeipo me ka nawaliwali loa. Ma ka la 19, hooikaika na kuhina ona e hookohu oia ia Kalakaua i hope no ka noho alii, a hoole mai oia. I aku la oia, aole oia i makaukau e koho i kekahi hope nona. Nawaliwali loa mai la oia. I kona la hanau ka la 31 o Ianuari, i piha ai kona mau makahiki i ke 39, ua hana oia i kekahi mau olelo pakui i kona palapala hooilina. O keia palapala kauoha nae ua hana mua ia i ka la 7 o Iune 1871. Me he la ua paipai o Pauahi a me kana kane C. R. Bishop iaia e hana i kauoha ma ia ano. Haawi oia i kona waiwai a pau i kona makuakane Chas. Kanaina no ka manawa o kona ola ana, a i ka make ana o Kanaina, no Kamehameha V no kona ola ana, ina oia e ola ana i ka wa i make ai o Kanaina. A i make o Kanaina, ua haawi oia i kona waiwai a pau i na kahu ekolu e koho ia ana e ka Aha Kiekie, a e kuai aku lakou i kona mau aina a noloko ae o na loaa e kukulu i home no na poe ilihune a nele, a nawaliwali hoi o na Hawaii elemakule.
Iloko o ka nohoalii ana o Lunalilo, ua hoomaka hou ka hana o ka hookaawale ana i na mai lepera, ua nui na hoopii no ka poe e kue ana i na kanawai no ka waiona, a ua holo pono ka hana iloko o ke keena o ke Kuhina Kalaiaina.
Ua kipi na koa iloko o ka wa mai o Lunalilo Sept. 1873, a ua paipaiia ko lakou hana kue kanawai e kekahi o ko lakou mau alii koa ponoi. O ka hopena o keia ua hoopauia na koa, koe ka Bana Puhi Ohe. He alii maikai o Lunalilo. He Moi olelo oiaio oia, e hooko pololei ana i kana mau olelo. Aole oia malalo o ka mana o na manao hoomanamana kahiko o Hawaii. He makemake ole oia i ka hula a me na kahuna kahiko. Aole oia i manao nui i ka hoohiwahiwa ana i kona noho kalaunu ana. Imi no oia i ka pomaikai o kona lahui. Ua waihoia kona kino make iloko o ka Ilina ana i kauoha ai e kukulu ai iwaena o na makaainana ma ka Pa Halepule o Kawaiahao. Oia ka mua o na Hawaii i haawi i kona waiwai no ka hana aloha. O ka HOME LUNALILO kona kia hoomanao.
E hoomanao kakou i kona puuwai aloha, a e hahai aku i kana hana maikai. MEA KAKAU.
Honolulu, Oahu, Aperila 1891.
KA OPIUMA MA HAWAII NEI.
He mau la anei ka hoohuoi ia ana o kahi a kekahi mau pahu pahaohao ekolu i halihalia mai ai e ka mokuahi Mokolii i ka po o ka la 18 o Aperila nei, mai Lanai a me Molokai mai, a ua hookolo a noii ia ke kaa nana i lawe a me kahi i hookipa la ai o Honolulu a maopopo. Nolaila, ma ke awakea Poaono nei, ua huliia ka hale o Mr. Thomas E. Evans e noho hoolimalima nei ma Kapiolani Park, e William Sheldon kokua kiai Hale Dute, a me ke Kakiana Makai Crabbe a me Makai John Robinson, a ua loaa aku ma kona malu he 280 mau tini opiuma. Ua hopuia o Mr. Evans a ma ka bela ia ana he $1,000 e ke Alii Ahaolelo J. Philips a me Lunamakaainana T. R. Lucas o ka Aoao Lahui. Ua puka mai oia iwaho nei a ke kali nei no kona hookolokoloia. Ke wa ia mai nei, ina e kamai ka aoao o ke aupuni i ka lawelawe ana i keia hihia, e puapuai mai ana he poe kiekie o ke aupuni i hawahawa na lima.
UA hoi mai ka Ilumuku Wilson ma ka mokuahi Waila, i ka hora 7 a me hapa o ke ahiahi Poakahi iho nei, mai kana huakai i hoolimalima ai i keia mokuahi no ka imi ana e loaa ka moku kuna hoopae opiuma i Lanai "Helsian, a i hoolako ia me na mea kaua, na koa he 12 me lutanela Waiau, na makai a me na kaiko, na kiai hale dute, na poe e ae mawaho a me kekahi mau wahine Hawaii i lawe ia i baluki hookaumaha moku, me ka hoike ia ano like penei:
Ua hoea kakahiaka aku lakou i na kapakai o Lanai, mahope o ka haalele ana ia Honolulu i ke aumoe Sabati iho nei, Aperila 26, aohe mea a ike iki ia aku ua moku kuna hoopae opiuma la. A ma ka hoouna ana i ka waapa i uka o ka aina ma kekahi mau awa pae o ka moku o Kaululaau, ua puapuai mai la na lohe o na kanaka, o ka ike hope loa ia ana o ua moku opiuma la ma na kapakai o Lanai, oia ka Poaha Aperila 23. Ua hoouna aku ka moku i uka o ka aina i kona waapa me kekahi mau pahu o ke ano e like me na pahu a ko Mokolii i lawe mai ai i ka po o ka la 18 aku nei o Aperila a ua miki ia aku no e na keiki kamaaina, a i na e akamai a naauao ka Ilamuku i ka imi ana, e paopao ia no na poo o kamalii kolohe, a e hoea mai hoi he lalani inoa o kekahi poe o Honolulu nei i komo pu iloko o ia haukae.
Ua manao wale ia, o kela moku kuna, oia kekahi o na moku kuna i haalele aku i na kapakai o Kina, i hoopihaia kona opu me na opiuma he 450 mau tona, no lakou ka waiwai io he $900,000 ma ke kumukuai haahaa loa i ike ole ia mamua. Ina aole i halawai ka Ilamuku me ka makapaa ma ka lae o Kawaihoa a i eleu ia hoi i ka wa i lohe mua loa ia mai ai, ina ua hue ia mai kela mau dala he $900,000 e nakeke mai ana no ka waihona o ka lahui.
Inehinei, ua mahui mai makou, ua ike ia aku ka moku kuna hookalakupua opiuma o Lanai mawaho aku o Laeahi mamua o ke awakea, a ua hoouna ia aku he mau makai ma ka aina e hakilo i kahi e kipa ae ai moku la.
Ma ka mokuahi Waila mai hoi o ke Sabati nei i lohe pu ia mai ai, ua hopuia mai nei ma Hana i ka po Poalima i hala, ke kupakako alua o ka Waila, e ka Lunakanawai Apana J. H. S. Kaleo, no ka loaa aku ma ka malu o ua kupakako J. Grey la, he 13 mau tini opiuma. I ka wa i hopu ai ka Lunakanawai a loaa, ua hoeha aku keia mea nana ka opiuma ma kona poo a ua eha ia. Aka, ua paa nae oia i ka lawehala a hiki i ka wa i loaa ai na kokua. Ua hoopuka ia mai ka paahao malalo o ka bela he $250, a e kali ana no ka hookolokolo.
Hoolaha Hou.
Olelo Hoolaha a ka Luna Hooponopono Waiwai.
Ua hookohuia ka mea nona ka inoa malalo iho e Hon. F. S. Lyman, Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina i Luna Hooponopono Waiwai no Kekilo (k) i make aku nei @. Nolaila, o ka poe a pau e paa ana i kekahi mau waiwai o Kekilo (k) i oi loia, e hoihoi mai ia'u, a ina he mau koi aie, e waiho mai iloko o na malama eono mai keia la aku, o hoole mau loa ia.
J. KAHALEWAI.
Luna Hooponopono Waiwai o Kekilo.
Keaa, Kau, Hawaii, Aperila 20, 1881. 2335 3ts*
Kuai a ka Waihona Waiwai.
Mamuli o ka olelo hooholo a ka Hon. S. B. Dole, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie i hoopukaia ma ka la 27 o Aperila 1891, ua hookohuia mai ka mea nona ka inoa malalo iho i Waihona waiwai ma ka hihia a Bihopa & Co. kue ia John Richardson. I kulike ai me keia olelo hooholo, nolaila, mahope aku o ka la 28 o Mei 1891, e kuai kudala ia aku no a kuai malu paha ma Wailuku, mokupuni o Maui, i na poo pipi kokoke me 200 oi aku a emi mai paha i kuni ia me ka hao (R) me ka lakou mau keiki i hanau mai ka la 21 mai o Maraki 1886, a me 75 paha mau lio, oia ka waiwai o John Richardson.
E kuai ia aku no ma na puu e like me ka makemake o ka poe kuai mai. Kuike ke Dala.
L. VONTEMPSKY.
Waihona Waiwai.
2335 3ts.
Hoolaha i ka Poe a John Kakina o Hanalei, Kauai, i Aie aku ai.
Oiai, ua hoolilo mai ia'u o John Kakina o Hanalei, Kauai, i kona mau waiwai no ka pomaikai o ka poe ana i aie aku ai me ka mana piha o ka hope e lawelawe nona. Nolaila, ke hoikeia aku nei ka lohe i na kanaka a pau he mau koina ka lakou i ka waiwai o ua John Kakina la, e waiho mai i ka lakou mau koina ia'u ma ko'u keena hana ma Hanalei.
A o ka poe a pau i aie i ua John Kakina la, ke noi ia nei lakou e hookaa koke mai ia'u, a o ka poe a pau e paa ana i kekahi o keia waiwai, e hoihoi mai ia'u.
W. E. H. DEVERIL,
Lunahooponopono A.e.
Hanalei, Kauai, Aperila 24, 1891. 2535 4ts
Aina Kuai a Hoolimalima.
1. He 500 mau eka a na kuahiwi a pali i p@a i na ululaau a me aina wai. He aina kalo k@ka ai he 20 paha loi, a he hiki no ke hoomahuahua aku ma ka hoonuinui i na aina kanu laiki a me maia. Aohe laau kuku lahalaha o keia aina. Hoolimalima no ka malama he $25.00 a ua hiki no ke kuaiia no ke kumukuai makepono.
2. He 10 paha mau eka aina kula maikai oi aku a emi mai paha, i hiki loa ke hooliloia i aina kanu laiki, maia, a kalo paha, he mau loi no kekahi maluna o ka aina. Aia keia aina ma kahi he hapalua mile mai ke awa kumoku maikai aku, kumukuai, he @ a ina ma ka hoolimalima, he $10.00 no ka malama. Aohe laau koku @ata a o luna okeia aina. O keia mau aina, aia ke waiho nei ma Molokai. "TRUISEE."
Keena Bulletin, Honolulu. 2335.
Hoolaha Hooko Moraki.
Ke hoolaha nei ka mea nona ka inoa malalo iho Mr. M. Phillips & Co., o Honolulu, Oahu ke makemake nei lakou e hooko i ka moraki no k@u@aki ia o na olelo, oia ka hookaa ole ia o ka aie i hoopaaia maloko o kekahi moraki i hanaia mawaena o W. H. Daniel o Wailuku, Maui, o ka aoao mua, a me Phillips & Co., i oleloia ma ka aoao elua, i ka la 1 o Mei 188@, a i hoopaaia ma ke Keena Kakau Kope o ke Aupuni, Buke 111, a me na aoao 480 a me 482 a mahope aku o ka manawa i kaupalenaia e ke kanawai, e kuai kudala akea ia ma Honolulu, na aina a me na waiwai e ae i hookomoia ma ua moraki la.
O na waiwai i paa maloko o ua moraki la, penei no ia:
1. He 1/4 kuleana iloko o Kolii, Palapala Sila Helu 405, me 2 3/4 na eka.
2. He 1/4 kuleana iloko o Kaawa, Palapala Sila helu 4 4@, me 1 3/4 na eka.
3. O na waiwai poepoele a pau, a me na lako iloko o ka halekuai o Daniels ma Wailuku.
M. PHILLIPS & CO.
Aperila 27, 1891. 2335 3ts
Hoolaha Hooko Moraki.
Mamuli o kekahi kuai i hoikeia maloko o kekahi Moraki i haiia a e Kaaikao (w) a me Kaukaaiole kana kane mare ia John McKeague o Heeia, Koolaupoko, Oahu, ma ka la 2 o Augate, A.D. 187@, a i kopeia na ka buke 5 a ao 225 ame 447 a o ua moraki la ia ua hooliloia mai ia Heeia Agricult Company Limited ma ka la 25 o Okatoba, A.D. 1885, a i kopeia ma ka buke 27 aoao 24 a 27.
Nolaila, ke hoolaha ia aku nei e ka mea nana i paa nei ka moraki, e hooko ana oia i ka mana i haawiia ma ua moraki la, mamuli o ka uhalia ana o na kumu aelike o kela moraki, oia hoi, no ka hookaa ole ia o ka ukupanee a me ke kumupaa.
A ke hoolaha hou ia aku nei, aia mahope aku o ka pau ana o na pule ekolu mai keia la aku, alaila, e hoolaha a kuai, a aina i hoikeia ma ua moraki la no ke kudala akea ana, ma ke ke eha dudala o Jas. F. Morgan, ma Honolulu, ma ka Poaono, la 23 o Mei, A.D. 1891, ma ka hora 12 awakea o ka la.
E loaa na hoakaka ana o keia moraki ma ke Keena Loio o S. K. Kane.
Penei na aina i moraki ia:
1 - Eka Aina ma Heeia, Koolaupoko, Oahu, i hoakakaia ma ka R. P. 3027 L.C.A. 7341 a hapa, a i hooliloia mai e J. L. Keaunui ia Kaaikao, ma kekahi palapala kuai i hanaia ma ka la 22 o Iune, 1875, a i kopeia ma ka buke 58 a ao 443 me 445, a pela pu hoi me keia apana a na a pau loa e waiho ana ma Heeia, nona ka ili 1 na 100 eka i hoakaka a ma ka R. P. 5.58 L.C.A. 3883 ia Puhene ka makuahine ponoi o Kaaikao.
HEEIA AGRICULT COMPANY LIMITED,
A. A@CHHEIN, Peresidena.
Mea Moraki.
S.K. Kane, Loio no ka mea moraki.
Hanaia, Honolulu, April 2@, 1891. 2335 4ts
HE BUKE MOOLELO NO
GABERIELA LENOA!
Ke Ahikanana o ka Puali Kuresia.
Mamuli o ke noi pinepine mai o na makamaka i ka moolelo o GABERIELA LENOA i hoopukaia maloko o ka Nupepa Kuokoa, ua oluolu i ka mea kakau Mr. T. P. Spencer (Kamaki) ke kuupau loa ana aku me ka holonui i ka moolelo piha o ua Kapena kaili wahine la o ka Puali Kuresia, a e hoomaka ana mai ka hale alii mai o Diana - Ka mare ana i ka wahine - Ka huakai i Berelina - Ke kaua o Ausetrika me Jiva, a me ka hui hou ana me kana ipo aloha.
O na hoonoho a me ka hoinaunau - e hookahe ia aku ana ka aila ilina o ka wai lana la'i malie o ke aloha kane a me ke aloha wahine, me ke kii o ua anikanana nei iloko o kona aahu koa piha o ka Puali Kuresia.
No olua no ka buke, a e hoouna mai na kauoha i ka mea nona ka inoa malalo iho.
S.K. PUA
Pahu Leta Helu 5. 2335-3t
Hale Paina ma Honouliuli.
UA w@ ae nei ka mea nona ka inoa malalo iho, i Hale Paina nui ma Honouliuli, Ewa, kahi e hoopaaia ai na "houpo lewalewa" a me na maka poniuniu o ka poe a pau e holo kaaka kai ana maluna o ke kaaahi aniki loa malaila, a me ka poe e ae e kipa ana ma ia wahi. E loaa ana na mea ai i na wa a pau, o na mea ai haole maikai o na ano a pau e ko u ai ka puu a lawa hoi ka makemake. KUNG WO CHUN. 2861-1yr
Kuai o na Hoolimalima o NA AINA MA HAMAKUALOA, MAUI.
Ua loaa mai ia'u ke kauoha e kuai aku ma ke kudala akea ma kuu Hale Kudala ma Honolulu, ke hiki aku i ka hora 12 awakea o ka POAKAHI, Mei 25, 1891, i ka Hoolimalima o ka Aina o Kealiaiki, nona na eka he 83 a e waihoia ma Hamakualoa, Maui.
O ka loihi o ka manawa hoolimalima, he 10 makahiki.
Ma ia mana a hookahi no, e kuai ia aku ai i ka hoolimalima o ka aina o Keaaula ma Hamakualoa, Maui, nona na eka he 28.
O ka loihi o ka manawa hoolimalima, he 10 makahiki.
O kela mau aina maluna ae, he pono wai ko lau@ a ua kupono hoi no ke kanu kope a ano mahiai e ae.
No na mea i koe, e ninau ia
JAS. F. MORGAN, Luna Kudala.
2335 4ts
Hoolaha Hoohui.
KE HOIKEIA AKU NEI KA lohe, ua unuhi aku o N. C. WILLFONG mai ka hui aku o HOLMES & WILLFONG e lawelawe hana ana ma Hilo, Hawaii. Ua kaa ae nei ia W. H. HOLMES ka lawelawe holookoa ana o ka hui.
N.C. WILLFONG
W. H. HOLMES, ma o E. N. Holmes kona hope.
Hilo, APr. 18, 1891 2334 2t
Hoolaha a ka Luna Hooko Kauoha!
O ka Waiwai o Rev. W. P. Kahale i make.
KE HOIKEIA AKU NEI KA @ ohe i ka poe a pau he mau koina ka lakou i ka waiwai o Rev W. P. Kahale i make o Wailuku, Maui, e waiho koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho iloko o eono malama mai ka la i @ o keia hoolahaia ana, a i ole ia, e hoole loa ia aku no. WILLIAM @ O. SMITH.
Luna Hooko Kauoha o ka Hooilina o Rev. W. P. Kahale i make.
Honolulu, Apr. 15, 1891. 2333-4t
Olelo Hoolaha.
E IKE AUNEI NA KANAKA A PAU MA keia, ke nana aku nei ka lohe ia oukou a pau, e ka poe e manao ana e loaa kau wahi ma hele aina maluna o na aina hui o Holualoa 1 me 2, e waiho ana ma Kona Akau Hawaii, ma kekahi lala aku a mau lala paha o ua hui kuai aina la o Holualoa 1 me 2.
Oia ka'u e hai e aku nei ia oukou, ua papa ko makou Kumukanawai aole i ae ia kekahi lala o keia Hui Kuai Aina e hoolilo aku i kekahi o kona mau mahele me kekahi kanaka e mawaho ae o keia Hui, me na lala wale no e kuai ai, nolaila, ina e hiki aku kekahi o na lala o keia Hui Kuai Aina o Holualoa 1 me 2, imua o oukou na ano kanaka o kela a me keia ano, e hoolilo aku ana i kekahi mahele a mau mahele paha ona o loko o ua Hui nei.
Ke kukala ia aku nei ma ke akea, maluna o ua kanaka la ko oukou poho, a ua kapu pu no hoi na holoholona helehewa a me na kanaka e hele wale maluna o ua aina la, a e hopu ia lakou e na luna i hookohu ia, a e hooukuia e like me ke kanawai. DAVID ALAWA, Luna Nui o ka H. K. A.
Holualoa, N. Kona, Hawaii, Apr. 1@, 1891. @
Hookapu Kai Lawaia.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU MA KEIA, ua hookohu aku makou ia George Kaainoa o Koholaloa i Luna nana e malama a kiai i ko makou Kai Lawaia o Kaakaukuikae a me Koholaloa, i hoolimalima ia mai e Mrs. Pauahi Bihopa, James I. Dowset a me John Sumner.
Nolaila, ke papa ia aku nei na mea a pau, aole e lawa a ma na mea a pau, a ki pu paha ma keia mau kai. Ua kapu loa ke kii ana i na Hee no elua mahina mai Augate 12, a pau na malama elua. O ka mea e kue i keia e hoopii ia no ma ke kanawai.
Owau o Letano, ke papa aku nei au i kuu kai hoolimalima makai o ka uwapo o Haaliliamanu a ma Waikiki o ke Alahao o Oahu a hiki i ke awa kumoku a me ka Loko o Kuwili. Ke hookohu aku nei au ia H. Piimauna i Luna nana e malama i kuu Kai Lawaia. Ua kapu loa ke kai i na mea a pau. O ka poe makemake lawaia e ninau mua ia Leong Kau. O ka poe hoolohe ole e hoopii ia no ma ke kanawai. LEONG KAU.
Honolulu, Feb. 21, 1891. 680 p 3ms
Olelo Hoolaha.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU KE nana mai i keia hoolaha. Ke papa a ke hookapu loa ia aku nei na mea a pau loa, mai hoaie mai oukou i kuu wahine mare ia Kaimi Kelekolio, no ka mea, ua haalele kumu ole mai oia ia'u, a ka'u ai, ka'u ia a mi ko maua wahi moe, a hele aku la oia ma kona makemake, a i awili pu ia me ka makemake o na makua ona. A ma keia, aole loa ana au e hookaa ana i na koi aie a pau me ko'u inoa, a ma keia no hoi ke papa ia aku nei oukou na makamaka, na makua a ano kanaka e ae, aole e hookipa a malama i ka oukou ai, i a a me ko oukou mau home, a ano e ae paha, ua kapu loa ko oukou hookipa ana ia Kaimi Kelekolio, a o ka mea a mau mea paha o kue ana i keia olelo hoolaha e hoopii ia no ma ke kanawai, o ka lohe ke ola o ke kuai ka make. C. KELEKOLIO.
Pahala, Kau, Hawaii, Maraki 25, 1891.
2331 3t
Hoolaha Hooko Moraki.
MAMULI O KA MANA KUAI ILOKO o kekahi Moraki i hana ia i ka la 18 o Novemaba 1889, Luahine (w) a me Iwahanau kana kane, o Kamoiliili, Waikiki, Mokupuni o Oahu, ia Alexander J. Cartwright o Honolulu, Mokupuni o Oahu, i hoopaaia ma ke Keena Kakau Kope, Buke 120 a ma na aoao 67 a me 68, a no ka unaki ia ana o na olelo o loko o ua Moraki la, oia ka uku ole ia o ke kumupapa me ka uku kuwala i ka wa e hookaa ai. A o ka waiwai i hoakaka ia ma ia Moraki, e kuai ia aku no ma ke kudala akea, ma hope iho o ka manawa i kaupalena ia ma ke kanawai no ka hoolaha ia no ka uhakiia o na olelo i hoike ia maluna.
O ka aina i hoakaka ia ma ia Moraki, aia ke waiho la ma Maulukikepa i Waikiki, a i kuhikuhi ia palena malalo iho.
E hoomaka ana ma ke kihi komohana hema ma ke kihi e hui ia mai ko Hopuia Kaluakini a me Loiloa, a e holo ana ka ak. 23 kom., 1.74 kai. pili me Kaluakini, ak. 55 hik. 3.00 kal., pili me Paakea, ak. 45 hik. o. 41 1/2 kal. alaila, hema 35 hik. 2.08 kal., pili me Kahue, ak. 48 hik. 1.81 kal., pili me Kahue, ak. 48 kom. 0.77 kal., pili me Kahue, ak. 78 hik. 2.41 kal. a i ke alanui, hema 65 1.66 kal. ma ka lihi alanui, hema 43 kom. 4.23 kal. ma ka pa pohaku, hema 21 hikina 1.60 kaulahao. hema 52 kom. 2.00 kal. ma ka pa pohaku, ak. 45 hema 1.60 kal. a i ka pa hale o Loiloa, ak. 51 1/2 hik. 0.14 kal., alaila ak. 38 1/2 kom. 2.09 kal., pili me Loiloa hema 51 kom. 2.87 kal. pili me Loiloa a i kahi i ka aina i kuhikuhi ia iloko o ka Palapala Sila Nui Helu 857@ Palapala Hoona Kuleana Aina Helu 5245 a me 58@4 i hoopuka ia no Kalama a me Nakookoo, a mai a laua mai a ia Luahine ma o Kamakauila la ma ka palapala i hana ia i Iulai 8, 1878, a i hoopaa ia ma ke Keena Kakau Kope o ke Aupuni Duke 56, ma na aoao 89 a me 90.
ALEXANDER J. CARTWRIGHT, Mea e paa nei i ka Moraki.
J. M. Monsarrat, Loio no ka Moraki.
Hanaia ma Honolulu, Aperila 25, 1891. 2334 4t
KO BIHOPA MA, BANAKO MALAMA DALA.
E LAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoaie ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau kumu:
Ina e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupanee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a ua waiho ia paha ke dala a hala na malama ekolu i ka wa e hooponopono ia ai na helu. Aole uku panee e helu ia maluna o na dala hakina no na la elua paha o ka mahina.
Aole uku panee e uku ia i na dala e lawe ia ana maloko o ekolu mahina mai ka wa aku o ka hoomoe ia ana mai.
He 30 la mamua ae o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i ka BANAKO, a e lawe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai.
Aole dala e uku io aia wale no ma ke kikoo a ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka lawe pu mai ka buke hoahu dala.
I ka la mua o Sepatemaba o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia ma luna o na puu dala a pau e waiho ana ma ke kikoo ole ia, e helu ia ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala na malama ekolu, a ma ia wa aku e hui ia me ke kumupaa mua.
O na puu dala hoomoe mai maluna o elima haneri dala, e lawe ia no mamuli o ka aelike pu ana.
E hamama ana ka Banako ma na la a pau o ka hebedoma, koe na la Sabati a me na la kulaia. BIHOPA MA.
Honolulu, Ian 6799-tf
ALLEX & ROBINSON,
NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU. E loaa no maka Uwapo o PAKAKA, Honolulu, ma ke kumukuai makepono loa, no ka pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e kukulu hale. E kipa mai a e ike kumaka. 6799-tf
Hoolaha Hou.
AHA HOOKOLOKOLO KIEKEIE O KO HAWAII PAE AINA. Ma ka waiwai. Ma ka @ ka waiwai o @ (k) o Honolulu Oahu i make.
Ua waiho ia mai imua o ke @ palapala kauoha hope loa a @ ma ka la 28 o Aperila A. D. 1891 @ palapala e noi ana e hoo@ Lunahooponopono ia Fanny @ inoa mai e na Fanny M@ @.
Ua kauohaia, o ka Poakahi @ 1891, hora 10 kakahiaka a @ Hookolokolo o keia @ Honolulu, ma kahi @, palapala kauoha la a e @ ma ia manawa a @ poe a pau, pili e kue i ka pa@ me ka hoopuka ana i ka @ Lunahooponopono Waiwai.
Hanaia ma Honolulu, K. H. P. @ 1891.
Na ka Aha: A. W@
233 3ts
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI @ Apana Eha o ko Hawaii Paeaina@ hooponopono waiwai. Ma ka @ o W. ALAPAI o ka mokupuni @ Kauoha e koho ia i @ ka Palapala Hooilina a @ Palapala Kauoha hope loa @ i make, ma ka la 15 o Aperila @ palapala e ho@ a e @ a e hoopuka ia ka Palapala @ a J. K. Farley a me W@ no ia mai ia e J. K. Farley.
Ua kauohaia, o ka P@ ka @ o @ 1891, i ka hora 10 kakahiaka @ Aha Hookolokolo o ke @, kahi a me ka manawa i hoolohe ai i ua noi la a ma ia @ e nele mai ai i @ Palapala Hooilina ia a @ Palapala Lunahooponopono @.
A ua kauoha hou ia e @ maloko o ka @
A ua kauoha ia e @ kii i na hoike i kakauinoa ia@ a me na hoo@ e hele mai a kue i ka @ a ma ka manawa i konoia@
Hanaia ma Koloa, Kauai @
@
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
AHA HOOKOLOKOLO @ Ko Hawaii Paeaina. Ma ka waiwai. Ma ka @ o ka @ WILLIAM COOK o Kahaluu, Koolaupoko, @.
Ma ka heluehelu a ma ka wa@ ka Palapala Noi a J@ o Oahu e hoike aku ana @ WILLIAM COOK o Kahaluu, ma Koolaupoko, Oahu, ma @ e noi ana e @ a ka @ Luna Hooponopono Waiwai @.
Ua kauoha ia o ka P@ ka la @ M.H. 1891, oia ka manawa @ i hooloheia ai ua noi la @ waiwai, ma ke Keena Hookolokolo ma Aliiolani Hale, Honolulu @ ka manawa i koho ia no ka @ a ma ia @ no na mea i pili e hoike aku @ mau kumu oiaio ko lakou, @ ua noi la.
Hanaia ma Honolulu, Ko Hawaii Pae Aina. Aperila 30, 1891.
Na ka Aha: ALFRED W. @
@
2364-3t
ILOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO Kiekie o ko Hawaii Paeaina, @ 1891, @ JORDAN @ Hoopii Oki Mare.
@ ma ka @
I ka @ o ke aupuani @ me ka manaoio:
Ke kauoha ia aku nei oe e @ Jordan ka mea @ oia kana pane i @.
A e hoihoi mai oe i ka palapala @ ke piha o kau mau hana no ia mau @.
[SILA] I @
Ke hooia nei au, o ka mea @ kope oiaio no ia o ka Palapala K@ a ua kauoha na Ana ia e hooiaioia @ hoopanee ia ka @ a ke @ mai ana.
Kakauia ma Honolulu, Ko Hawaii Pae Aina. Aperila o 1891.
Na ka Aha: HENRY @.
2332 6t
ILOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO o ka Apana Hookolokolo @ Aina. FRIEDERICK L. BARTLES @ BARTELS. Hooki mare.
KALAKAUA: Ma ka lokomaikai o @ ko Hawaii Pae Aina, Moi:
I ka Ilamuka o ke aupuni a i ole ia ma ka Apana Hookolokolo Kaapuni o ka manaoio.
Ke kauoha ia aku nei oe e kii aku @ W. BARTELS ka mea i hoopii ia @ mai ana oia i kana pane i @ ia he iwakalua mahope iho o ka @ keia, e nele mai imua o kela Aha Hookolokolo Kaapuni ma ke Kau o Feberuari, @ ana a ke Keena Hookolokolo o ka Aha Hookolokolo ma Nawiliwili, mokupuni o Kauai, ma ka POALUA, la @ o Feberuari, e @ ma ka hora 10 kakahiaka, e hoike @ ana ia e ae ole ia ai ke noi a Frederick Bartels ka mea hoopai, e like me ka @ ia iloko o kana palapala hoopii @.
A e hoihoi mai oe i ka palapala @ i ke piha o kau mau hana @.
[SILA] Ikea, Ka Mea Hanoahano @ i keia la 2 o Dekemaba.
Kakauolelo o ka Aha Kaapuni, Apana @
Kakau ia ma Nawiliwili, Kauai, @
2552 4ts
Hoolaha Hooko Moraki.
HOOLAHA HOOKO MORAKI @ kekahi mana kuai i hoike @ kekahi palapala moraki i hana ia @ a me D. K. Ma@i @ e William C. Achi o ka aoao @ 1888 i kakau @ buke 94, aoao 823, a mamuli @ na kumu nei ke o kona @ ke hoolaha ia aku nei @ aoao elua o ua moraki nei, e hooko ai ka mana kuai.
A KE hoolaha hou ia aku nei @ o na pule ekoluno i keia la aku @ ia aku na aina, hoike ia @ ke @ ana, ma ke @ ma Honolulu, ma ka @ hora 12 o a@a.
NO na ema i koe, e ninau ia @ Loio ma ke kanawai.
Hanaia i ka la 8 o Aperila 1891.
Penei na aina i moraki ia:
2 5 - O @ eka ma Kahaluu, Koolaupoko, @ i hoakaka ia ma ke Sila Nui Helu @ ana he @ me ka inoa o @ ia Kalaeloa ma ka palapala @ Kealawaa i ko, eia ma ka buke 30 @. A me ke ku @ hoi o D. K. @ kahi hoolimalima i hanaia e @ hopa 'na ia D. K. Maui @, e hoomaka @ 1885 a me ka hoolihi hou @ hoolimalima la o kekahi apana aina @ Honolulu, Oahu @
Kuai a ke Kahu Malama Keiki.
KE HOOLAHA AKU NEI O G. M. KEONE kahu Malama o ANE KEONE a @ MAKANUI, kahu malama o JOHN P. KEONE o Manana, Ewa, Oahu, i @ ke kauoha a ka Aha i hana ia e @ McCully i keia la, e kuai aku no lakou @ kudala akea ma ke alo iho o Aliiolani Hale @ Honolulu, ke hiki aku i ka hora 12 awakea ma ka POAKOLU, Mei 13, 1891, i na @ mau keiki no oo ole iloko o kela aina e waihoia ma Manana, Ewa, Oahu, nona ka @ eka, oia hoi ka hapa o ka aina i hoikeia @ Palapala hoona Kuleana Helu 855, Apan @ ke ia ma ka inoa o Kaohe.
G. M. KEONE
Kahu Malama Waiwai o Ane Keone a me @ Makanui, a Kahu Malama o John P. Keone.
Aperila 17, 1891. 2884-2t
PETER P. DAVIS
KAMANA.
E LOAA NO KE NINAU ME KE KEENA @ na Aina o S. M. Kaaukai, maluna ae o ka Banako o Bihopa Ma. E hoolawa pu ia na hana ma na Kuaaina ke hoouna mai ma ka leta.
@-3ms 2588-3ms