Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 51, 19 December 1891 — Page 4

Page PDF (1.69 MB)

This text was transcribed by:  Dorinna Manuel-cortez
This work is dedicated to:  My children - Caleb and Gia

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ka Nupepa Kuokoa

Me

Ko Hawaii Paieaina i Huiia

No ka Makahiki          $2.00

No Eono Mahina         $1.00

Kuike Kula

 

Hoopukaia e Ka

Hawaiian Gazette Co.

H. M. Whitney, Luna Nui,

J. U. Kawainui, Luna Hooponopono

 

Poaono            Dekemapa 19, 1891

 

Ka Poai Hoopae Opiuma

 

Moke Beagle ka Manu Hoolua Hua

 

Na Awa Hawaii na Punana.

 

@

            Ua lawe ia main a hoalai malalo iho mailoko mai o ka nupepa Chronicle o Kapalakiko o ka la 25 o Novemapa, 1891, penei:

            @ ka loaa ana o kekahi poai o ka @ hoopae opiuma malu, nona @ na lawelawe an e hele laula hoi ma na wahi a pau o ka moana Pakipika, na la kulena I kono aku I ka moku hele lea lea “Beagle” e @ aku ma na kai o Hawaii, O Bloom a me Douglas, na Auseteralia hele mahuka i hoea aku ma la moku, ua hoaleale is ae la na poai Hawaii ma na hoohuoi wale ana, ua maupopo hoi o laua pu kekahi i @ a me na ua poai hoopae waiwai malu nei.

            “Ua hoomakaukau pono is ka moku Beagle ma Kikane no ka hook@ana i keia hana hehi kanaw@, a ua hoolawa loa ia aku hoi kona mau hemahema mamuli o ka hoolako ia ana me na pono kaua mama i kupono loa no ka hoohana awiwi ana e loaa ai kekuhi pono i kekahi mokukaua pananaiki e hoao ana e lawe pio ae laia.

            “O na meheu i loaa mai nei i na luna oihana aupuni Hawaii ka mea nana i hoopuka a make ae i ke kulana lawelawe o kekahi poai akea o ka hana hoopae waiwai malu.  Oiai o Bloom a me Douglas ma Honolulu, ua hoike ae la he mau kamahele Pelekane makaikai laua, aka ua ikea ae la me ka poe e huipa an me laua.

            "Ua maopopo eia ke noho poo ia nei keia poai e T. W           , nona na kamaaina ia ana ma ke ano he mea lehia ma ka hana piepiele waiwai malu.  Ua huipu me keia W       na kanaka kunoono a ike ia no hoi iloko o Auseteralia, Kanada, Kina, Hawaii a me Amerika Huiia.  Na lakou e hoolako ke elala no ka hooholemua ana i kekahi hana kalepa opiuma.  He aumoku pea liilii kai hoopaa ia no ia hana a e noho lawelawe ia ana hoi e ka poe hookele moku loea loa ma ia oihana.  O ka paemoku Hawaii a me na mokupuni ako'ako'a pili kokoke mai, aia ma ko lakou awakumoku kuaaina pohu e hoopae la ai keia waiwai kumukuai kiekie mai na moku hoopae waiwai malu aku, a mai keia mau awa aku e hoonalo ia ai me ka maalahi loa mai ka ike ana o na luna kiai awa.  No ka manawa poao e hiki mai ana, hooili hou keia mau waiwai ma na moku no na awa o Auseteralia, Kanada a me Amerika Huiia.

            "I ka wa mua i maopopo loa ai na hoohaoi ia o ka moku "Beagle," oiai e hooili a e hali opiuma ana mai na kai aku o Kina, na la mea i hookomo aku ka makaala o na kiai awa ma na awa a pau o ka Pakipika.  Eia nae ua hoike mai ka helehelena o ko kakou ikaika i i ka p@leha, no ka mea, aole iho la i kipa aku kela mea hoopae waiwai @lu i kahi i kiai ia, aka, ma kekahi awa mehameha i kiai ole ia e ka paemoku Hawaii, malaila i hoolele is ai ka opiuma.  Ua malamaia, malaila a hiki mai ka manawa pono, hooili hou ia aku la no kekahi o na makeke kalepa opiuma o kekahi o na aina malamalama.

            Mamuli o ka loaa ana mai nei o kela mo'a huna i na kini awa Hawaii a me Auseteralia, akahi a maopopo ae ia, aia he lehulehu aku o na @ moku holo piliaina iloko o keia poai hopae waiwai malu, a he poe mai lakou i hooku wale ia mai ka huli kiao ana a na kiai awa.  Mamuli hoi o keia laula loa, ua komo kaheawai ka opiuma pae male ma ka holuna kiekie me ka hopehope ole ae i na hakilo ia.  I ka hoea ana aku o ka Beagle ma na kai o Hawaii, aole ole i komo a hookokoke aku hoi ma na wahi e ike ia mai ai, aka, kalewa iho la ola ma na wahi kupono a hiki i ka huipu ana mai me ka moku hoa lawelawe o ka aia, a hooili ia aku la na opeope a pau malaila.  "O ka mokupea Haleyon," he moku holo lealea wale iho no ia no keia kai, kuono, aia mae ma kona waihona na tausani hala i loaa mamuli o kona mau huakai hololea o ka hoopae a kalepa opiuma.  Me ka hoohui pu ana mai me ka Beagle, ua hooi ia ae ka weliweli ia o kela poai kolohe.  Lehulehu loa na lima lawelawe o keia poai, a e ohi ana i ko lakou uku luhi mai loko ae o na loaa, a no W, no nae hoi ko ka liona mahele a me kona mau kokua.  Mamuli nae o ka loaa ana mai nei, e hoeueu ia ana na luna kiaiawa o na wahi a pau i maopopo ma ka huli ikaika ana a huai puka nui ae i na agena o keia poai.  Aia nae mawaena o na luna @ Hawaii ka pahu o na heao ana e loaa kahi e hui malu ai ua poai la a me ke kahua hoolulu o ka opiuma.  E koi ia ma ka lokahi o na aina i a puhi ia e keia poai malu e kokua ia Hawaii ma ka ukali ana ia lakou no ka hopena awaawa.

 

NA LETA.

            Aole o makou makemake a lawe i ke koikoi o na hala no no manao i hoopuka la malalo o kela poo e ko makou poe mea kakau.

 

He Palapala Aelike i Kakauia a i Pa'i ia.

 

E ke KUOKOA me KO HAWAII PAEAINA i huiia, Aloha:

            O kekahi keia o na kumuhana nui a koikoi a ka lahuikanaka e noonoo ai me ke akahele.  Aole au i manao ma keia kukulu manao ana, ua pili i na palapala kuai, moraki, hoolimalima a pela aku, aole.  O na palapala aelike i kakau ia a pai ia e hoopaa ana ma ke ano kauwa hana malalo o na haku hana i hoike maoli ia malalo o ke kanawai kivila, pauku 1417 a me 1418 o ka mokuna 30.  Malalo o keia mau pauku o ke kanawai ka hookumu ia ana o ka mama iloko o keia aupuni i hookauwa na kekahi, a mailoko mai oia mau pauku i hoea ae ai ka mana hoopai dala a me ka hoopaahao pu kekai ma na pauku 1419 a me 1420.  Ma keia kanawai he elua ano, he kivila a he hihia hewa mikamina, a ua ulu nui mai na popilikia maluna o na lahuikanaka like ole i hoopaa ia lakou iho malalo o na aelike i hoike la maluna, a ua lii pu mai maluna o ke aupuni i kekahi manawa.

            He pinepine ka hoopii ia o na kauwa hana e na haku hana ma o na luna nui la no ka haalele hana, hoole paakiki a hoole maoli.  O kekahi poe i hoopii la, ua noho no ka mai.  Aole nae i nana pono is ko lakou mau kumu i noho ai a lakou i hoike ai imua o ka aha, ua hoopai ia no ma ke dala, a kaa ole ia uku hoopai o ka halepaahao ka palena, me ia mai no, ua ikemaka au a me ka lehulehu ia mau ano hana.  He pukiki kekahi kauwa i make no ka mai, ua hoopii pinepine ia no ka haalele hana, me kona hoike aku no imua o ka aha he mai kona, aole nae i maliu ia aku, o ka hoopai ia no ia, a lawe ia i ka halepaahao me ka uwe ana i ka mai, a he ku i ka manaonao, pela no i na Iapana, na kanaka Hawaii.  O kekahi popilikia nui, o ka pepehi ia o na kauwa hana, he pinepine ko lakou hoopii ana i mua o na aha hookolojolo, ua hoopai ia kekahi poe luna me ka hoopai haahaa i kupono ole me ka nui o ka eha i ike ia ma ko lakou mau kino, aka ua palakahuki ka ai o Mokuakiu.  A ua hookae ia no kekahi poe, he mau popilikia e ae no kekahi a'u i mau popilikia i hoomaopopo ai o oukou e ko Honolulu a me na wahi e ae i komo nui ole i neia mea he mahiko, aole oukou i ike maka.

            Ma ka'u hoomaopopo i na hana i hana ia maluna o na kauwa hana i hoopaa ia ma ka aelike i kakau ia a pai ia, ua kue maoli ia na pono kuokoa o ke Akua i haawi mai ai e noho haku maluna o na mea ola a pau o ka honua, a pela no kekahi ano ia ma ka hoomaopopo ana, ua kue ia ke kumukanawai ana e papa nei, aole e noho kuapaa kekahi mea iloko o keia aupuni a pela aku.

            Ma ke aupuni o Amerika @kela wa, i kaulana i ka naauao a me ka waiwai, ua kapu loa ka hoopaa ana i na kauwa hana malalo o na aelike i kakau ia a pai la e hoohana aku na kekahi.  Ke haaheo'ia na paele o Aferika iloko o ia aupuni nui a hanohano o ke ao nei no ko lakou pono kuokoa i loaa ia lakou, a pela no na lahui kanaka e ae o na aupuni e e hoomalu ia ia e koaa mau eheu.  O ia pono kuokoa lanakila kiekie loa i hookau mai ai no ke ao holookea.

            Ma Hawaii nei i keia manawa, ke uhi pu ia nei e na ao omamalu o ka hookauwa hana i kue i ko ke Akua makemake a me ka pono @ Heaha hoi na popilikia i kau iho maluna o kekahi poe i hoopaa ole ia lakou iho malalo o na aelike i hoike ia maluna! 1. O ka lilo ana o kekahi hana i maa mai mua mai, a hiki i keia mau makahiki e nee nei i ka poe i hoopaa ia ma ua aelike ia, oia hoi ka hana ana i na alanui aupuni.  Ua umii ia aku la a lilo ia lakou, ke uwe nei na makaainana Hawaii oiaio i ka hana ole, neie maoli ka lahui nona ka aina, e auhau mau ia nei ko lakou mau waiwai pea a me lewa e ke aupuni, o ka uahi mao a he makole i na Hawaii.  Hoike ia mai ma keia mau apana ia ano hana.  2.  Mamua aku nei he loaa no na hana o na mahi ko i ka poe hana ma ka la, e loaa ka holehole ko, kali auwaha a pela aku, aka i keia wa ua pau loa i ka poe i hoopaa ia maua aelike la.  O keia kekahi ouli e ike maopopo nei, aole he wahi pomaikai e ulu ae ana no ka lahui uuku o kahi loaa a pela aku.

            I ka wa e pau ai o ka manawa i hoopaa ia ia o na kauwa paa hana mai na aelike ae, o ka haalele aku la noia i na haku hana, a hoomakaulii maila i na oihana e hana ia na kekahi poe a he manawa pokole maia hope iho, o ke kaili akula noia i ua oihana 'Ia a lilo loa: o oukou no na hoike noia mea.  Ina me kela ke ano e nee aku ai i mua o ka noho ana a ka lahui, pau no ka manawa o keai poe he mau haneri atausani paha ihoopaa ia ai alaila haalele aku ana in na haku, kii hou no i mau haneri hou, a i mau tausani he mea oiaio, e ku wale loa aku ana ka lahui Hawaii a me kekahi poe ike lima hana ma keia mua koke iho.

            O ke aupuni ana kekahi mea e poino pu aku ana: i ka makahiki 1887, ka makahiki i oili mai ai o ke kumukanuwai a ka lahui e kue mau nei: Ua kaa ka lanakila ma ka aoao o na mahi ko, oiai, he mau tausani a puni ka Pae Aina e noho ana malalo o ko lakou mana, i hoopaa ia ma ka aelike i kakau ia a paiia, na pukiki, na lahui like ole o Europa na Hawaii pu kekahi.  Ua hoohiki lakou i ua kumukanawai nei, ma ke kakau ana i ko lakou mau inoa, a hiki ole i kekahi poe ke ku a keehi aku i ua kumukanawai nei.

            O na pukiki kekahi i paa na aelike hookauwa hana, i lilo i kakoo no ka hookahuli aupuni, a me na haole Europa ia makahiki hookahi no.  Ano i keia wa, ke wawa ia nei ka hoolilo aina o Puuloa, ke ole au e kuhihewa, he keiki makahiapo ia na aelike i hoike ia maluna o keia kukulu manao ana; me ke kanalua ole o ke alanui noia e hele aku ai a poholo ke kino o ke aupuni ka lahui kanaka, ma kekahi ala okoa.

            Nolaila, he mea pono i ka lahui Hawaii aloha aina oiaio, ke noonoo akahele i ka pono no ka aina, ka lahui a me ka Moi malalo o keia kumuhana nui a koikoi.  No'u iho, ma ka aoao aloha lahui, makee lahui, aloha aina he mea pono loa ke hoopau ia ka hana ana i na aelike i palapala ia, a paiia iloko o keia aupuni e like me na olelo o na pauku kanawai i hoike ia maluna.  O ka mana nui e hiki ai ke make keia oihana hoopilikia i na lahui a pau e noho pio nei malalo o na haku hana a me kekahi poe e ae, me ke aupuni; o kela mana kiekie i loaa i ka lahui a puni ka Pae Aina, oia no ka mana koho balota o 1892 e hiki mai ana.  A na oukou e kilo i ka poe kupono, poe kuokoa, pili mahi ko ole, o kapakahi auanei ma kela aoao, a makole ma ko oukou aoao.  Ke olelo moakaka loa mai nei ka Pauku 1. o ke kumukanawai, ke kue nei oia keia oihana hoopilikia kaili ku i ka pono kuokoa o ke kanaka, kona lanakila, a noho alii ana nona iho.

            Nolaila, e liuliu, e makak@ia, a e noonoo kuokoa nou iho, ei ae ke kau koho balota hui o ka Pae Aina ke nee mai nei unia ka hana a lanakila.

W. A. KIHA

Koloa, Kauai, Dek. 12. 1891

 

Ka Hana mau Ulia a me na Hookiekie

 

J. U. Kawainui

Aloha oe.

            Eia ka mea hou o Hana nei: Ma ka Poakahi iho nei, ua pa mai he makani mai ke kukulu Hikina, a he omau mai ia makani ahiki i ka po ana.  A ma na hora aumoe, ua nee pu mai ia ka heleuma o kahi moku kiakahi i Mio ai ia Kalama, oia hoi o "Kahihilani," a ma ke ao ana ae o ka P@lua la 8, u koe mai kekahi aono me ke kia e ku ana, a me na pono e paa ai ke kia, a iloko o elua hora mahope iho, ua lilo ia paa i mea oie, a mokaki mai ana na apana papa i ka ae one o Punahoa.  Aloha no ia kanaka Hawaii i haawi i knoa waiwai, i mea e loaa mai ai kaai a me ka ia ma keia nohona, eia ka o ka ulia i ike ole ia e loaa ana ke kaumaha.

            Ma ka Pokolu la 9 ae, ua noho ka aha e hoolohe i ka hihia hoeha a ka Moiwahine kue ana ia Chaves pPukiki, a ua hookuu ia e like me ke kanawai a me ka ike a na hoike.  O E. M. Hanuna a me S. W. Kaai na kokua ma ka aoao o ke aupuni, a o J. K. Hanuna ma ka aoao hoopilia.  I ka manawa i puka ai o ka olelo hooholo a ka aha e hookuula ka mea i hoopilia, ua ku mai la o S. W. K. me ka olelo ana," ua hewa ka olelo hooholo, he Lunakanawai naaupo, ike ole i ike Kanawai," a he nui wale aku na olelo.  Ma keia hana ana a S. W. K. he loio, ua hoolilo oia ika aha i mea kamalii, a e hoolilo pu ana hoi i kona kulana kanaka makua, a me ke kulana lolo i mea haahaa loa.  Aole pela na lolo e ae o keia Apana Hookolokolo, he malama lakou i ka lakou hoohiki imua o ka Lunakanawai Kiekie, a he kue ole lakou i ke kumukanawai a me na kanawai o ke aupuni Hawaii malalo o ka Moiwahine.  A ina pela ka hana a na lolo imua o ka aha, alaila ua lilo na lolo i poe Lunakanawai a na lakou no e pale a haawi iho no i ka olelo hooholo, aka, aole paha pela ka nani.  Ia S. W. Kaai wale no paha keia ano hana.  O keia ae la na mea hou ano nui o Hana nei.

Puhiolaumeki.

Haua De. 10, 1891

 

Hoike Kula Sabati Hui o Maui Waena

 

            Eia malalo iho nei ka papa kuikuhi hana o ka Hoike Hui o na Kula Sabati o Maui Waena, malalo o ke alakai ana a J. Haole, e malama ia aku ana maloko o ka luakini Kaahumanu, ke hiki aku i ka hora 10 kakahiaka o ka La Hapenuia, 1892.

 

Himeni Wehe              Lei Alii, aoao 64.

Pule Wehe                   Rev. O. Nawahine

Hoike                          Kula Sabati o Honuaaula

Himeni Hui                 Hokano Nani, aoao 251

Hoike                          Kula Sabati o Waikapu

Himeni Hui                 Hokuao Nani aoao 291

Hoike                          Kula Sabati o Kahakuloa

Himeni Hui                 Hokuao Nani, aoao 275

Lulu Dala                    Na Kula Sabati a pau

Himeni Hui                 Hokuao Nani, aoao 257

Hoike                          Kula Sabati Haole o Wailuku

Himeni Hui                 Hokuao Nani, aoao 202

Hoike                          Kula Sabati o Waihee

Himeni Hui                 Hokuao Nani, aoao 196

Hoike                          Kula Sabati o Wailuku

Himeni                                    Hokuao Nani, aoao 268

 

Olelo hooholo a ke Komite

Na manao paipai

 

Himeni Hookuu          Hawaii Ponoi

Pule Hookuu               Rev. O. Nawahine

 

He 45 minute ka manawa hoike o ke kula Sabati hookahi.

 

Ke Ana Hohonu o Kalaeloa

 

            Ma ka Poalua iho nei, Dekemaba 8 mawaho ae o Kalaeloa, malaila i ana mua ia ai ka hohonu, a ua loaa aku he 68 anana, a e ku ana ka Hale-ipukukui ma ka akau 31 1/2, komohana 3 1/2 mile.  Mailaila aku ua nee malie aku la au no kahi i hoike ia he wahi pilikia, a ma ka hoea ana i kahi o ka Hale-ipukukui e kau pono ana akau 41, komohana 2 1/4 mile, ua loaa iho la he 16 anana ma ke kepau paa lima a me ka Thompson's mea ana, a o ka hohonu o keia he 15 a hiki i ka 16 anana.  Ua maopopo iho la e hoomau iki aku ka nee ana o ka moku ma ka aoao e kupono ana ia Laeahi.  Oiai e nee ana no ka hema, ua oi aku ka hohonu malaila, ua loaa ka 22 anana a hoea i kahi e hiki ole ai ke loaa ka papaku i ke kepau paa lima.  O ka Thompson hoi he 41, e ku ana ka Hale-ipukukui ma ka akau 44 komohana 2@ mile.

            He maikai loa ka manawa i hana ia ai keia hana, aka mahope mai ua pii mai la ka ino, nou ikaika mai la ka makani me ke kupikipikio ana o ke kai, a ua hiki ole ke kuu ia ka heleuma, a oki loa aku hoi ka hookuu ana i ka waapa.

            Aole no he mea e kanalua ai ua oi loa aku ka moe ana o na kuapa akoakoa iwaho mamua o ka mea i manoa mua ia, a ke manao nei au he akoakoa ola a ma ia kumu me he la he mau akoakoa ku no kekahi iluna.  He mea pono aole e hookokoke loa ka holo ana o ka moku i ka aina.  He pono e hoakea ia ke alaholo, oiai aole he hoailona no kahi moku o ke kai e loaa ai on a kumu alakai.

            N. Hugher-Hallett,

Kapena o ka Mokukaua o ke Alii ka Moiwahine o Beritania

Dekemaba 8, 1891

 

I ka la 8 o Dekemaba, ma Hanapepe, Kauai, ua hala aku la i ka make o Punahou, i ke 68 a keu o kona mau makahiki ma keia ao.

 

HE MOOLELO

 

NO

 

WALAKA RARE

 

KA

 

ILIO AHIU O NA KUALONO

 

A I OLE

 

KA HIENA OPIO O NA HILANA

 

MOKUNA XX

 

            O ka hora 4 ia o ka wehena kaiao o ia la, o ka manawa la i lohe ia aku ai ka leo o ka o-le hoomakaukau a me ke kani kapalili ana o ka pahu, e kahea ana i kela a me keia koa e lalelale ia lakou iho no ke kahua o ka hana.

            He mea oiaio ua makaukau ae la kela a me keia koa ma kona puali, a o ka leo kauoha mai ke Duke aku, oia ka kela a me keia puali i haawi ae ai i ko lakou hooko ana, a no ka lua o ke kauoa ua maki aku la na puali a pau no ke kahua hooka enemi ma Lanekareta, malalo o na alakai ana a ke Duke o Wale.

            Aia ka leo o na pahu ke kani hone la i na hora o ke kakahiaka, a na ko lakou mau leo i hoopuoho aku i ko ke kulanakauhale a holo ae la lakou me ka pihoihoi nui me ka mana o na enemi, aka i ko lakou ike ana mai o ko lakou opio no ua apo aloha mai la lakou iaia me na leo hooho hauoli.

            Ua haawi aku ka moi opio i kona mau kunou hoomaikai ana ia lakou oiai lalou e makaikai mai ana ma hai o ke alahele.

            E kilepalepa aka na have o ke aloha ma kela a me keia kaupoku hale, a o na kowelo hainaka ana ua hoonua ia mai la ia maluna o ka moi Walaka a me kona pualikaua me keia mau olelo, E ola ka moi i ke Akua!

            O ka lono o ka hoea ana aku o ka moi Walaka a me kona pualikaua ma na palena kokoke i Lanekaseta, eia ka mea nana i haawi hou mai i ka haaheo a me na manaolana maluna o na kanaka Pelekane e noho ana ma ia mau palena, a o na minute o ke kupilikii a me ka pilihua no na hana pakaha a hao wale a na Irelani, ua auhee aku la ia; o na hana koa a wiwo ole a ko lakou moi opio iloko o na kahua kaua lehulehu i hala aku, oia ka lakou e hoomanao la @oko o ia mau minute.

            O ka hiki koke ana aku iluna o ke kahua hoolulu o ka enemi, oia ka mea nana i hookaniua ole iho i ka moi Walaka no ka pahola ana aku i kona leo alii maluna o kona mau makaainana e noho ana malaila, a pela i nele ai lakou i ka lohe ana i kona leo.

            Ua haawi ai na kauoha o ka maki ana o ka puali me ka puahi nui, a o ka pouli o ka po a me ka loa o ke alahele ua lilo ia he mea ole ia lako; a no na la hele elima me ka awiwi na hoomoana iho la ka luali ma na palena waho loa o Lanekaseta.

            Ma keia wahi ua haawi ia he manawa no ka puali holookoa e hoomaha ai i na maluhiluhi a me na maopaopa o ke alahele.

            I ka wa a ka malu po i uhi hou mai ai maluna o ka ili honua, ka manawa hoi e malu ana o ke kula aohe lele pueo, ua hoouna ia aku la ke Duke o Wale ma ka huakai kiu a hakilo pono i ke kulana o na enemi.

            Ua hele aku la ua Duke la me na manao hopohopo ole me ke kiai makaala ana nona iho, a i na hora o ka wehena kaiao ua huli hoi mai la oia no ke kahua hoomaha o ka pualikaua me kana papa hoike e pili ana i ke kulana o na enemi, a imua o ka moi Walaka i ku iho ai oia me na kapuai maloeloe a heluhelu aku la penei:

            "E kuu Haku Moi        O ke kulana hoolulu o ka enemi, aia mau no ia iloko o ke kulana makaukau a me ikaika i na wa a pau e hiki ai ke ku imua o ko lakou hoa paio.

            "O ka'u papa hoike mua no ke kulana ikaika o ka enemi, ola wale no ka poka pukuniahi nana e hoolilo ia kakou i mea ole.

            "O ka pill like ana o na kolamu koa pukaa am ka iaina kuea a kipapa like aku, oia auanei ka puupuu ikaika nana e hamare aku ia lakou me ke hikiwawe e hiki ole ia ke ku hou mai.

            "Ano, o keia iho la ka'u papa hoike no ku'u huakai kiu i ke kahua hoolulu o ka enemi, a nau la e noonoo pono iho.

 

"Duke o Wale"

Aole i pau

 

            Ua hoohikilele mai o Hon. A. Ross i kona mau hoaloha i ka Poaono i hala, ma ka lawe ana i hapa maikai hou nana a hoau aku la i Kaalawai.

 

PAPA! PAPA!

AIA MA KAHI O

LEWERS & COOKE

(LUI MA),

Ma ke kahua hema o Alanui Papa me Moi.

 

E LOAA NO NA

PAPA NOUAKI

O kela a me keia ano.

 

Na Pani Puka, na Puka Aniani, na Olepelepe, na Pou, na O'a, na Papa Hele, na Papu Ku, me na Papa Moe he nui loa.

 

NA PILI HALE O NA ANO A PAU

A me na

WAI HOOHINUHINU NANI

O na ano a paa loa

 

Na Balaki on na Ano he Nui Wale

 

            Ke hai ia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makaukau keia mau makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana no ka

 

Uku Haahaa Loa,

E like me ka mea e holo ana mau @ o Laua a me ka Mea Kuai.

Hele Mai e Wae no Oukou iho.

 

Ka Waiwai o ka Hilinai

 

Saseparila Ayer

 

AYER, Laau Saseparila kai kaulana i hilinai nuiia no ka hoomaemae koko ma na wahi a pau o ka honua, he aneane 40 makahiki i hala ae nei, a ua lawelawe nui ia hoi iwaena o na oihana lapaau.  O keia

 

LAAU SASAPARILA, no loko ae ia o ke aa Sasaparila Honedura maoli; ua loaa ka mana hoomaemae ma o ka hui puia ana me kekahi mau aa laau e ae, a me kekahi mau mea no loko o ka honua a me ka hao.

 

HE koko inoino a nawaliwali a nei kou?  Ua awili pu anei me na ano mai ikaika?  A ua hui pu anei me na wai awaawa hoopehu. Na keia

 

LAAU e hoomaemae la mau mea ino a pau a maikai.  O na kauka lapaau a pau o Amerika i ike i ke ano o ka Ayer Sasaparila ua olelo lakou, aole he mea maikai e ae no ka hoomaemae koko ana mai na mai i awili puia, aka o keia wale no.  No ka

 

HOOMAEMAE ana i ke koko, a me ka hookahua pono ana i na mea a pau ma kekahi mau ano mai i ikeia, o ka Ayer Sasaparila wale no ka laau nana e hoomaemae me ka hakalia ole mamua ae o kekahi ano laau e ae.  O ke

 

KOKO ino hakuhaku a a nawaliwali hoi kona holopono ana ma ke kino, e hoomaemae ia ana a e hooikaika pu la no hoi ma o ka ai ana i keia Laau Sasaparila a Ayer.  He maalahi a he

 

MAIKAI loa hoi keia Laau, aole no ka hoomaemae wale ana no i ke koko, aka, no ka hookaawale pu ana kekahi i na ma'i, hoomomona hou ana i ke koko ino, a me ka hooikaika pu i kona holo pono ana ma na aa.  He lehulehu wale na hooia ana mai na wahi a pau o ke ao nei i hoohana mai i keia laau mamua o kahi mau laau e ae

 

A HILIHAIIA no ka ikaika kupono o ke ola kino, ma ka maemae ana o ke koko, hoomake pu ia na ma'i, a peia aku.  He nui na laau hoomaemae koko i hoolaha wahahee wale ia malalo o na inoa he lehulehu, aka, o na hilinai a me na hoola wale no a ke ao holookoa, maluna o ka

 

Ayer Laau Sasaparila,

HOOMAKAUKAULA

Kauka J. C. Ayer & Co., Lowell Mass

 

HOLLISTER & CO.

Na Agena ma ka Paeaina Hawaii.

@-1y.

 

Hoolaha Humau

KAKELA ME KUKE

 

KA HALEKUAI NUI

 

WAIWAI LIKE OLE

 

NA LAKO KAMANA!

 

E laa na Pahiolo, Koi Hole, Ham@ Koi nui a me liilii, Kila, W@ Kula, Apapa, Kui o @, Kala-kaa, Hao, @

 

Pohaku Hoana, Kepa, Lei Ilio, Kau@, @ Pahi, Upa, Pahi-umiumi, K@, Kope-hulu, Palapala, Pepa @, Kala, Liualiao, Ano, K@

Kaula Opu.

 

PALAU!

 

@

 

Oo, Ho, Kopala, Pe, Kipakua Hao Kope @ Ho, a pela aku, Kua Bipi, Lei @ Ka@ Bipi, Uwea Pa.  Uwea Keieawe, HAO PILI P@, @ Palala, Ipu Hao, Ipu @

 

Makau me Aho Lawaia

 

Ihiwai, Papa Holoi, Kopa Ma, Kaula Kuaina, Hu'akai, Ehi Wawa, Hulu Pena, Kopaho@ pela aku, Puna Wali, Kini nui a me hulu o @ ano a pau, me ka Pepa Kahik@ Pena Keokeo, Aila @ @, Hoomaloa, @ @niki Moe.

 

Pena Hoomaloo

 

A ME ANIANI HALE

 

@

 

NA PAKEKE POI

 

ANO HOU LOA!

 

Na Mea Piula!

 

MIKINI HUMUHUMU,

 

MIINI A WILCOX ME GIBBS,

 

Na Mikini a Remington

 

He nui loa na mea hao @ e ae o na ano a pau, aole hiki ke @ aku, hewa i ka wai @ maka ke ike.

 

LAAU LAPAAU KAULANA LOA A

 

DR. JAYNE

 

Laau Hoomaemae Koko

Laau Hoopau Nalo,

Laau Kunu, Penikila

Huaele, Paakai,

Laau Hoopaa @

 

Na       Laau    Hamo,

 

A PELA AKU, A PELA AKU

 

KAKELA & KUKE