Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 2, 14 January 1893 — Page 1

Page PDF (1.76 MB)

This text was transcribed by:  Joy Mcleod
This work is dedicated to:  Florence Ululani Like Kumukahi

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.

BUKE XXXII.

HELU 2

HONOLULU, POAONO, IANUARI 14, 1893

NA HELU A PAU, 2424

Hoolaha Loio.

ANTONE ROSA, AKONI Loio a he Kokua ma ka Kanawai.

LUNA HOOIAIO PALAPALA.

Keena Hana ma Alanu Kaahumanu.

NELLIE M. LOWREY,

NOTARI no ka LEHULEHU

A Me LUNA HOOIAIO PALAPALA A ME NA PALAPALA HOOUIKI.

Keena Hana me W. P. Kakeia, LOIO, ma ka aoao makai o ka Hale L ela, Honolulu @

P     PUHALALAHUA.

LOIO    LOIO    LOIO

Ua ae ia mai au e lawelawe imua o na Aha Hoomalu a me Apana a pau o keia Aupuni.  He  Agena Hooiaio Palapala no ka Apana o Hana Mokupuni e Maui.  E loaa no au i ka Ua Peepapohaku o Kaupo a ma Hana i kekahi manawa.@

E. G. HITCHCOCK, (AIKUE HIKIKOKI.)

Loio a Kokua ma na mea a pau e pili ana ma ke Kanawai.  E @ NO NA BILA AIE ME KA AWIWI.    Hilo, Hawaii.    2370

J. S. SMITHIES (KAMILA,)

NOTALI no ka LEHULEHU A ME Agena Haawi Palapala Mare

Mahukona, Kohala, Hawaii.     2378-1v

W. R. KAKELA, Loio a he Kokua ke Kanawai. HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.   2370

WILLIAM C.ACHI, Loio a he Kokua ma ke Kauawai imua o na Aha a pau o keia Aupuni.  He NOTARI no ka Lehulehu a BOROKA no na Waiwai Paa.  Keena Oihana, Helu 26, Alanui Kalepa, Honolulu, Oahu.   2370

JAMES M. MONSARRAT,   (MAUNAKEA.    Loio a he Kokua ma ke Kanawai.  HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima a me na Palapala Pili Kanawai e ne ma ka olelo Hawaii.  Dala no ka @ ma ka moraki ma na Waiwai Paa.  Keona Hana:  Hale Pohaku nou ma ka nono ma Waikiki a ka Halewai, alanui @.     2370

WILDER & CO., (WAILA MA.)

Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea @ a pau e pono ai o ka hale.    Kihi o Alanui Moiwahine @ Papa.     2396q

KO BIHOPA MA,  BANAKO MALAMA DALA

E LAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoale ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau kumu:  Ina e hoomee mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no malou i ka ukupanee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a ua waihoia paha ke dala a hala na malama ekolu i ka wa e hooponopono ia ai na helu.  Aole uka panee e helu ia maluna o na dala hakina no na la elua paha o ka mahina.  Aole uku panee o uku la i ua dala e lawe ia an maloko o ekolu mahina mai ka waako o ka hoomoe ia ana mai.  He 30 la mamua ae o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i ka HANAKO, a e lawe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai.  Aole dala o uku ia, aia wale no ma ke kikoo ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka lawe pu mai i ka buke hoaku dala.  I ka la mua o Sepatemaba o keia a me keia makahiki o hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia maluna o na puu dala a pau e waiho ana me ke kikoo ole ia, e helu ia ma ka aoao o ka meahoomoe dala mai i hala ua malama ekolu, a ma ia wa aku e hai ia me ke kumupaa mua.  O na puu dala hoomoe mai maluna o elima haneri dala, o lawe ia no mamuli o ka aelike pu ana.  E hamama ana ka Banako ma na la a pau o ka hebedoma, koe na la Sabati a me na la Kulaia.

BIHOPA MA.    Honolulu, Ian. @

J.T. WATERHOUSE, (WALAKAHAUKI.)

Halekuai o na Lole Nani Panio!    L   Kohao.    Na Lako Hana Mahiko,   A PELA AKU NE NUI WALEE.

Alanui Moiwahine,     Honolulu.     2896-q

ALLEN & ROBINSON,

NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU. E loaa no ma ka UWAPO o PAKAKA, Honolulu, make kumukuai makepono loa, no ka Pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ka @ . E kipa mai a e ike @.

J.HOPP & CO,.

Na Poe Hana ma na Lako Hale o na ano a pau!

Hana Moe, Na Uluna Pulu, Etc.

Noho no ka Hoolimalima ana, wa Lako Hale me ke @ emi. Honolulu @

He Moolelo NO KA Ui Nohea Berela.

Ke kamehai hoopono-Ke kupaa me ka luli ole-He wahine na ke kane hookahi-Ke au popilikia a me ka huli ana o ka pomaikai mahope o ka wahine.

MOKUNA XXXIII.

KA HOOKULO A KA LOIO KEWELA AIA OIA MA KA MEHEU POLOLEI.

Mahope iho o ka hookuu ana o na kukai kamailio ana mawaena o ka Haku Hakuhesa a me kana kaikamahine hunona, oia o Octavia, a mahope iho o kona hahai ana aku, ua ike oia ia Nobala Desemona a me kana wahine ma ka ipuka o ka halepule Sana Just, oili aku la o Octavia a puka aku la a noho hookahi iho la ka Ela iloko o ke keena e noonoo ana i na hana i lawelawe ia mawaena ona a me konaioio a me na olelo a kana kaikamahine.  No ka mohala pono ole o kona noonoo, kakau iho la oia he palapala ia Kewela e nonoi aku ana iaia e hele aku i ka hale i kekahi la ae.  A oiai no hoi e mau ana no ka hoomanao ana iloke ona no Deseniba a me kona mare ana, noliaila, ua kakau iho la oia a noi aku la i kona loio e imu aku ia Desemona a me kona wahi i noho ai a e haawi aku i ka palapala ana e hookomo pu aku ana.  Ma ka palapala a ka Eia ia Desemona, ua hoike aku oia i kona manao mahalo a hoomaikai no ka mare ana, a kono pu aku la iaia a me kana wahine e hele aku i kauhale no ka paina ana i ka la a me ka manawa a la ua i makemake ai.  I ke kakahiaka o kekahi la ae, hoouna ia aku la ka palapala.  Ma ke ahiahi no hoi oia la, hoea aku la o Kewela i ka hale o ka Haku Hakuhesa a hookipa ia aku la oia iloko o ke keena heluhelu.  Ia Kewela i komo aku ai, aia ka Ela e ku ana ma ke kapuahi hoopumehana.  E hoopumehana ana oia.  Iaia nae i ike koke mai ai o Kewela ka mea i komo aku ai, ua hele awiwi koke mai la oia e lalau mai la i ka lima a lulu iho la me ka ohaoha nui, a ma keia lulu lima ana, ua hoi hou ae la ka maikai a pumehana o ko laua manao a e like me mamua.  Aole i hoao ka Haku Hakuhesa e mihi aku imua o kona loio no kana mau hana o ka la i hala, aka, mamuli o ke ano o ko laua lulu lima ana, ua hoike ae ia iloko o laua pakahi ua nalohio aku na manao kupikipikio o ka inaina.  “E noho iho ilalo e kuu Kewela maikai,” wahi a ka Ela i pane aku ai.  “ua makemake hoi paha au e ike ia oe a e kamailio hou kaua no na mea e pili ana i keia aina mahinaai a kaua i kamailio ai mamua aku nei, a aole i kulike ko kaua manao.  Ke hoemanao nei no anei oe?”  Aole i paue koke aku o Kewela ua noho iho la oia ilalo.  He nanaina ano hakumakona kona a ano mumule pu.  Ua ike koke aku ka Ela a pane koke aku la oia:  “He nanaina ano maikai ole kou e kuu Kewela.  He manaolana ko’u aole i kau aku kena ano a’u e ike nei maluna ou mamuli o na kukai kamailio mawaena o kaua i kela la aku nei.  Ina no laila mai ke kumu o kena mau helehelena maikai ole a’u e ike nei, o hai aku au a e hooiaio pu aku au, ua pololei oe a me kau mea i manao ai, a ke mahalo aku nei au ia oe no kou noonoo a nana ana i ko’u pono.  Ua lawa nae ka kaua kamailio ana no ia mea.  E hoi hou ae ko kaua kamailio ana no kela mahinaai.  Ua ninaninau anei oe no na mea e pili ana ko keia kanaka o Hale ka mea hoi e makemake nei e hoolimalima?”  “Ae, e kuu Haku,”  wahi a Kewela i pane aku ai me ka maile a nue ke akahele.  Aka, ina nae oe e huikala mua mai ia’u, manao au e kamailio mua aku imua ou i ka manao nui e kau nui nei imua o’u oia hoi keia:  O kuu hoaloha loio, a’u no hoi i hoopuka mua aku ai imua ou ma kekahi kukai kamailio ana a kaua, o ua hoaloha nei o’uka i ike a maopopo i kahi o Desemona e noho nei, a i ka loaa ana mai o kela palapala au i hoouna ae ai, no ia mea lawe aku nei au i ua palapala la i kona keena.  Ma ke ano ulia loaa aku nei o Desemona ia’u malaila.”  I keia wa, ua hemo mai la ka puka a komo mai la o Konia.  Iaia nae i ike aku ai ia Kewela, ua kuemi hope aku la oia me ka noi pu ana e hiukala aku no koma komohewa, aka, ua kuhea aku la ka Haku Hakuhesa e noho iho.  “He wahi manao ko’u ia oe,”  wahi a ka Ela i pane aku ai.  Mamua nae o ko’u kamailio ana no na mea e pili ana no ia hana, e ae mua mai ia’u e hoolauna aku ia Mika Kewela.  E Mika Kewela, o Rolena Konia Esq. keia, ko hooilina o ko’u inoa a me ko’u waiwai.  E ae hou mai ia’u e panai aku e Konia, o ko kakou loio ohana keia, ka mea hoi nana e hooponopono nei i ko’u waiwai a pau, ka luna nui hoi o ka waiwai ohana o Hakuhesa, a o ko’u hoaloha pilipaa no hoi.  Haka pono aku la o Kewela maluna o Konia.  “Ua hoaiai ia mai imua o’u, e Konia, aole ka i lawa pouo kou loaa makahiki e hiki ai ke hoolawa pono i kou makemake,”  wahi a ka Ela i pane hou aku ai ia Konia i hele hookikakaha ae ai a noho iho la, “a ua kamakamailio no maua o Kewela I keia mau ia aku nei e @ ana no ia mea a holo lokahi ko maua manao, a ke manao nei au e hoapono ana oe no ia mea a maua i hooholo ai.  Aole anei he ewalu haneri dala kou loaa pono iho?”  “Ae, oia no.”  “he nui ka waiwai o kau wahine, “  wahi hou a ka Ela, “aka nae, pehea oe i manao ai a makemake oe e mare iaia me kou ike iho no aole he nui o kou loaa ponoi iho o ka makahiki?  Uu hiki ia’u ke nonoi hana nau ma kekahi kulana oihana aupuni kahi hoi au e hoohana ai i kou ike a me kou naauao, a loaa pu hoi ka hanohano a me ka waiwai ia oe.  Pehea, ae anei oe e lawe i ua oihana la ina au e noi a ae ia mai?”   “E hoole no au i ka lawe ana mai,”  wahi a Konia i pane aku ai.  “Aole loa e hiki i kekahi puu dala ke kaohi iho ia’u ma kekahi oihana.  E aho owau no ko’u haku ponoi iho.”   “Aole o’u makau i ka hana, “  wahi hou a ka Ela me ke ano huhu.  “Aole au e kanalua ke olelo ae he kakaikahi loa ka poe e noho nei ma Ladana i keia wa i lawleawe maoli i ka hana oi ae mamua o’u.  Aka, aole au e hookikina aku ana ia oe ma kau mea e hana ai.  O oe no kou haku ponoi iho.  O ka’u wale no e olelo ae e haawi ana au i elima tausani dala nau no ka makahiki, hui iho hoi me ko ewalu haneri mua, o ka loaa no ia he puu dala nui, oiai hoi, he umi tausani dala ka loaa o kau wahine o ka makahiki.  Pehea, ua kulike anei keia me kou makemake?”  Aole i pane koke aku o Konia.  O ka oiaio maoli ua ukiuki oia no ka nuku o ka haawi ana a kona makuakane.  Oiai, he kanakolu tausani dala ka loaa makahiki o ka Ela ma ke dala maoli me ka hui pu ole aku me kona mau waiwai paa maloko ponoi o ke kulanakauhale a mawaho pu, a i elima tausani dala mailuilu wale no ka e haawi ai i kona hooilina no ka makahiki.  Ukiuki loa o Konia, no ka mea, ua ike oia aole he waiwai helu walu no i ka makani, a o kona mau makemake a pau nana ponoi no e hoolawa aku.  Ua papaiua ia kona huhu iaia i hoomanao ae ai i keia a me ka uuku pu o kahi haawiaa.  “Ua lawa keia, “  wahi a Konia i pane aku ai me ka nuha.  “Nui kou lokomaikai e ka Haku Hakuhesa, aka nae, me he mea ia na nuku loa keia.”  “Ua manao au ua lawa keia @, oiai o oe hookahi wale no kau mea e nana ai,”  wahi a ka eia i pane aku ai me ka leo okalakala.  “Aole au hoolilo a kuai paha no na hemahema o kau wahine.  Ua lako oia nona iho.  He home kona, he kaa a me na lio aahu a pau.  Ina aole he hiki ia oe ke uku i kou mau aie aahu, hiki ole ia oe ka malama a hoomaopopo i kou kaa me ka lio mailoko ae o keia haawiua dala a’u hoi e manao nei ua lawe, alaila, aole loa au e kokua hou aku ana ia oe.  A ku oe iloko o ko’u kamaa. alaila, o ka wa ia nou e hana ai e like me ka hiki i kou mau loaa makahiki.  Aole mamua ae o ia manawa e lohe oe.  Oiai no au e ola ana ma ke ano ka Ela o Hakuhesa ua ake au e malamaia ko’u ihiihi ma ke kulana kupono.  Ua lohe aku ia oe.  E hoomanao mau i keia.”  “ua kaumaha au ina o ka’u mau olelo hope aku nei ua hoehaeha aku ia i kou manao,”  wahi a Konia i pane aku ai me ka hookamani, oiai ua ike oia aia a Kewela ke nana pono la iaia.  “o ka oiaioua hauoli loa au no keia makana.  Aka hoi, ma ke ano e loaa mai ai ia’u keia dala?”  “E uku aku no au ia oe mailoko ae o ko’u pakeke ponoi i kela a me keia hapalua makahiki.  E haawi no au i ko na mahina eono mua ano ia oe.”  Me keia mau olelo hele aku la ka eia a ma kona pakaukau a kakau iho la he bila kikoo baneko a haawi mai la ia Konia.  O Konia i keia wa ua piha oia i ka huhu.  “A pehea hoi, ina paha aia au ma kekahi wahi @ Ladana nei, a i ole ia, loohia ia oe i ka ma’i, ma ke ano hea la e loaa ai ia’u keia haawina dala hapalua makahiki?”   “Me a’u ia.  No’u ia kuleana a aole nou.  E lohe nae oe-ma keia mua aku e loaa no ia oe mai ka lima aku o Kewela kuu loio.  Nana e hoouna aku ia oe me kou ui ole mai.  Ua oke ka kaua kamailio ana maluna o keia kumuhana.  Ua lawa au i ka lohe ana i keia mau kamailio au.  Ua loaa aku la oe.  E ku aku a hele no kau hana ponoi.”  Ua eu koke ae la o Konia i kona lohe ana i keia mau olelo a ka Ela, hookomo iho la i ka bila dala iloko o kona eke, kunou aku la a noho hou iho la.  Ua piha oia i ka ukiuki.  Piha @ pu i ka inaina, aka, ua naauao nae oia ma ka hoike ole ana aku ma kekahi huaolelo imua o ka Ela.   “No Desemona ka kaua kamailio hope a koma mai nei o Konia, e kuu Kewela,” wahi hou a ka Ela.  “Alaila, ua halawai anei oe me Desemona?  Ua hoouna mai anei oia ma ou la he pane no ka’u palapala, a i ole, ua kali anei oia a kuka pu me kana wahine no ka la o laua e hele mai ai i kauhale nei no ka paina a hoolauna ana?”  “Aole maua i kamailio pu i ko’u wa i halawai ulia aku ai me ia,”  wahi a Kewela.  “No ka mea, aia oia iloko o kekahi popilikia nui.  He nanaina pukalaki a kunahihi kona.  I hiki ae oia i ke keena loio o ua hoaloha loio nei ona ma ke ano nonoi i mau oleloao maikai nona e hana ai i kona pilikia.”  “Auwe!  ua popilikia anei o Desemona?  Ua haalele ia anei oia e ka wahine kanemake ana e mare aku ana i ka minute hope loa?  Aloha ino kuu keiki!”  “Aole pela e kuu haku.  Ua mare ia no laua inehinei.  Ua holopono na hana a pau a hiki i ka manawa i hookuu ai.  Ua puka aku laua a waho o ka luakini, a ia laua e makaukau ana e kau aku iluna o ke kaa, o ka manawa iho la no ia o ka wahine i mauie ai, a me ia ano oia i hookau ia aku ai iluna o ke kaa, a aole oia i pohaia iki a hoea wale i kauhale.”  “Ano e io-ka hoi!”  i pane koke aku ai ka Haku Hakuhesa,  “Auhea, ua maalo ae no hoi o Konia nei me kana wahine ma ke kaa mawaho o ua luakini la, a ua ike aku no hoi laua ia Desemona ma i ka puka ana mailoko mai o ka luakini a aole o laua wahi olelo ia’u e pili ana no ka maule.  Pehea, e Konia ua maule anei @ i kau ike ana aku?”  Onioni mua ae la o Konia maluna o kona nohe a hoole aku la.  “Aole no paha oia nei i ike,”  wahi hou a Kewela,  “no ka mea, ua maule oia me ka hikiwawe loa,”  a hoike aku la oia i na mea a pau ana i lohe ai a hiki i kona wa i nalowale ai.  “Ua hookelo aku no nae o Desemona mahope o kona meheu,”  wahi hou a ka loio,  “a hiki i ka Uwapo o Westminister.  Malaila lohe iho la oia, ua piha ka hora a oi o kona noho ana, a o ka makai e ku ana ma ia huina ma ia po, ua hai aku la ia Desemona ua loaa aku ua wahine opio la e pepehi iaia iho, a nana i hoemu aku mai ka uwapo, me ke ao pu aku e hoi i kauhale.  O keia wahine opio a ka makai i ike ai, ua kulike loa kona ano me no ano a pau o ka wahine a Desemona, a pela pu me ka aahu.  Ua hai pu aku ka makai ma kela aoao o ka uwapo kona wahi i hele ai, a ma ia wahi aku pau kona ike ana.  Ua manao pu oia ua hele hookolo aku oia i ka lihi muliwai a hiki i ka Uwapo Blackfriar, a malaila lele iloko o ka muliwai.”  “Poor Desemona,”  wahi a ka Ela i pane ae ai me ka poina pu ana i ka huhu kahiko nana i hooulu ae i ka manao kuee mawaena o laua.  “Kuu keiki popilikia!  E hele aku i ona la e kuu Kewela a e olelo aku aia me ia ko’u man manao aloha a kaumaha a pau.  E ao pu aku e hoolimalima aku i na makai kiu a pau o ke kulanakauhale nei a hoopau aku e huli i ka wahine a kuu keiki.  Mai nana oia no na lilo.  Eia @ hona dala nui nona a no kana wahine.  Ke loaa oia, e halihali pololei ia Mrs. Desemona ianei.  Ianei-i o’u nei.  Kuu kaikamahine popilikia!  Kuu keiki popilikia!  E hoomoe i ka kaua hana o keia po e Kewela, a e huli pu aku ia Desemona.  E waiho mai i na kuhikuhi no kona wahi e noho nei, a i kakahiaka au e hele aku ai e ike iaia.”  Ano la, me he mea la ke hele aku nei i kahi e hooko ia ai ka Desemona mau olelo i hoopuka ia ma ka mokuna iwakalua-kumamawalu, ma kahi e olelo ana-Aia no he la e hiki mai ana, he la kamahao e kakaa ai o kona mau maka, OWAU NEI O DESEMONA NOBALA, ke noho haku maluna ona a me kana mau me a pau!  E kulou mai kona poo haaheo imua o’u.  Kukuli mai kona mau kuli paakiki imua o’u.  E akahele auanei na hehina a kona mau kapuai hookano, a maluna o na mea a pau, e ike oia ia’u a me ka’u wahine i pono oia i na la ohohina!”  Eia ua la nei ke uiuiki nei a e hele aku ana i ka malamalama.      (Aole i pau.)

NA LETA

Aoie o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe mea kakau.

Ke Awa O Puuloa.

O ke awa o Puuloa, oia no kekahi ninau nui iloko o na lau ahaolelo a pau loa, a ua wehewehe nui ia keia ninau i na manawa a pau, a ke wehewehe hou ia nei no iloko o keia manawa, a e wehewehe hou ia aku ana no hoi ma keia hope aku.  Ma keia ninau, ua ike au i ka wehewehe nui o kekahi poe loea kalai olelo a he ku no i ka mahalo ke hoolohe aku, a e oluolu mai hoi ka lehulehu ia’u e wehewehe aku i ko’u wahi manao.  Hookahi wale no mea i manaoia ma keia ninau, e loaa mai na pomaikai i keia ninau, e loaa mai na pomaikai i keia lahui, ma ka lilo ana aku o Puuloa i wahi hoolulu mokukaua a i wahi hoahu lanahu no na moku manuwa o Amerika Huipuia; a aia ma kahi o ka pomaikai a pomaikai ole paha o keia aupuni ke haawi ia o Puuloa ia Amerika kahi a’u e kamailio ai.  Eia ka mua, o ka aina kula palahalaha e waiho ana mai Maliko a hiki i Paia, he kula waiho wale ia iloko o na makahiki lehulehu wale, a na kuai ia ua aina la a ua lilo i na haole Amerika, 25 keneta no ka eka hookahi, i ka wa e noho ana o Limaikaika i Hailu, kokoke hookahi tausani eka paha kona nui a oi aku a emi mai paha, ua lilo lito loa ua ai ua la a hiki i keia la.  Mamua he uuku ka mea loaa i ke aupuni ia manawa, pehea la i keia manawa, aia ke hookomoia nei he mau tausani dala iloko o ka waihona aupuni;  pehea la ia.  Eia ka ninau, ua lilo anei o Hawaii la Amerika no ka lilo ana o ia wahi i na haole Amerika oia hoi o Limaikaika?  No ka mea, he kula holoholona wale iho no ia, a ua kanaha paha makahiki ka lilo ana o la wahi i na haole Amerika a hiki i keia la.  Pehea hoi ke kula o Kamaomao i lilo iho nei ia C. Spreekeles, ina e hui pu me na aina kalo iloko o Wailuku, he iwakalua tausani eka ka nui, a ua lilo ua aina la no na dala he umi tausani wale no, lilo loa i kela haole Amerika;  mamua loa he aina kula panoa a kula holoholona wale no ia, aole akahi keneta loaa i ke aupuni ma ia aina, he aina hoo@ wale no ia no na olohe he mau miliona ko lakou nui.  Aka, pehea i keia manawa, he umi tausani dala ka nui e hookomoia nei iloko o ka waihona aupuni i kela a me keia makahiki.  Pehea la, ua lilo loa anei o Hawaii nei ia Amerika.  Pehea hoi keia aina mauka iho o Puukanakanui , he kula palahalaha waiho waie iho no ia, aohe waiwai, he wahi hele wale iho no ia, aohe waiwai, he wahi hele wale iho no na holoholona ho a me bipi, aka ua kuai lilo laua aina la ia C. Brewer Ma he poe haole o Amerika, he nui ke dala e loaa nei a e hookomo ia nei iloko o ka waihona aupuni, kanakolu makahiki i hala ae nei o ka lilo ana @ lilo loa anei o Hawaii nei ia Amerika, aole loa.  Pehea la kela aina palahalaha mai ke kihi o Waiehu a hiki i ke kihi o Waihee, o Ahikuli paha ka inoa o ia wahi, he elima a i ole he ehiku haneri paha ka nui o ua aina la, a mamua aohe mea loaa mai ia kula waiho wale, aka ua lilo ua wahi la i na haole o Amerika, aia i ka ohana o James Makee i noho ai i Ulupalakua mamua, i keia manawa he puu dala nui no ia aina e komo nei iloko o ka waihona aupuni, a pehea la, ua lilo loa anei o Hawaii nei ia Amerika Huipuia.  Pehea la hoi kela kula palahalaha e waiho wale ana me Honouliuli, he kula hanai holoholona ia, aole he mea loaa i ke aupuni malaila, aka, ua lilo ua aina la ia James Campble Ona Miliona o Lahaina, Maui, pehea la i keia wa, ke hookomoia nei iloko o ka waihona aupuni he mau tausani dala; he haole Amerika nae ua haole nei nana i kuai ua aina la, pehea la ua lilo loa anei o Hawaii ia Amerika.  Pehea la kela mau kula lapuwale waiho wale ma Hana a me Mokae, a me Kipahulu, aole he mea loaa malaila, no ka mea, ma kekahi wahi he pohaku wale no, a ua kanula kekahi ko iloko o ka iliili pohaku a ua nui loa ka waiwai na ia mau wahi a pau, a ke hookomoia nei iloko ka waihona aupuni he mau tausani dala, pehea la, ua  lilo loa anei o Hawaii ia Amerika mamuli o ka lilo ana o ia mau aina i na haole o Amerika.  Ke manao nei au, ua lawa paha ka’u wahewehe ana no na mea pili i ka waiwai a me ka pomaikai o ke aupuni, ma ka lilo ana o kekahi mau tausani eka i ke kuai lilo loa ia ana i na haole Amerika, aole hoi i hoopilikia ia ka lahui malaila, aka aia ma na mokupuni e ae o Hawaii nei kekahi mau aina i lilo i na haole o Amerika, aole nae au i ike, a ke manao nei au, pela io no.  Eia hoi kekahi mau hoakaka, mamua ae o ke kukulu ia ana o na mahiko ae o ke kukula ia ana o na mahiko ma na wahi i hoakakaia ae nei maluna, a me kekahi mau wahi

e ae o ke aupuni i hoakaka ole ia e a’u, aole he wahi e loaa ai ke dala a na kanaka, aka mamuli o keia mau oihana nui i kukuluia ai o na mahiko, ua komo pu aku la na kanaka mikiala hana o na Hawaii iloko o na hana mahiko pu me na haole o Amerika, a ma keia mau hana hoowaiwai iloko o ka aina, na loaa pu i na kanaka Hawaii kekahi mau dala a ua noho ku@ ka poe malama pono i ka lakou mau hana luhi, a ua kukuluia na hale laau a puni ka paeaina, mamuli no ia o na hana hoowaiwai a na haole Amerika i kukulu ai maanei, a mailoko mai hoi o na aina o Hawaii nei i kuai ia aku i na haole Amerika, a ma keia mau alakai ana a’u ia kakou, e nana aku ai ia Puuloa, a maopopo no ia kakou ke hoakaka no Puuloa.  aka ma keia mau hoakaka ana ae nei maluna, aole paha ia i like me na manao o keia ninau ia Puuloa.  O na hoakaka mua, ua pili wale no ia i na kino pakahi; aka o keia, ua pili keia ninau i ke aupuni me ke aupuni, nolaila, o ke Aupuni o Amerika ua makemake ia Puuloa no na kumu i hoakakaia mamua.  O ka noho ana kuikahi o na aupuni elua mawaena o kakou a me Amerika, oia kekahi keehina maikai loa i loaa ia kakou, a ke noho makamaka maikai nei kakou me lakou, a ke omo mau nei kakaou i na pomaikai kuhohonu a Amerika e lawe mai nei na kakou, a ma ia mau ano kakou e nana mua aku ai, ina paha iloko e nana mua aku ai, ina paha iloko o ko kakou noho aloha pu ana me ka Amerika iloko o na makahiki loihi i hala ae, a ua lawe lima nui ia kekahi o ko kakou mau aina, a i ole kekahi paha o ko kakou mau mokupuni liilii iloko o ia manawa, alaila, e lilo paha ia i kumu e kanalua ai a e makau ai paha kakou; a nolaila, penei kuu manao ponoi:  E haawi aku o Puuloa ia Amerika no na makahiki @ kanakolu, malalo o ke ano he kuikahi kalepa a me hooholomua i na pono a me na pomaikai iloko o Hawaii nei, no ka mea, pehea ia ka loihi o ka waiho wale ana o Puuloa me ka loaa ole o @ ka wa hea kakou e ike ai i ke ano hou ana ae nu e Hawaii, oiai he aina waiho wale ia mai kinohi mai a hiki i keia la, e like me na aina waiho wale a’u i hoakaka ae nei maluna, a ua loaa hoi i ka @ aupuni mamuli o ke kukulu ana i na hana hou iloko ou e Hawaii, nolaila ke manao nei ka mea kakau i keia ninau, e pono no e wehe ae i ko kokou mau lolo noonoo a e hoakaka i na mea a pau me ka lawe pu ana mai i na hana i maopopo, a oia hana i maopopo ai ia kakou na kumu hoo@.  Ke manao nei au e like me ko’u manao ponoi, e haawi aku ia Puuloa i wahi e kukulu ai i na mokukaua a me hoahu lanahu no lakou, ma ke ano he kuikahi kalepa no na makahiki he kanakolu, e like me ka hooholo ana o na aoao elua, a a e noho no kela mau hooponopono ana o kela wahi o Puuloa malalo o na kanawai a me ke kumukanawai o keia aupuni Hawaii, a malalo hoi o ka Hae Hawaii o ka Moiwahine Liliuokalani.  Ala a kukulu hou ia he mau hana hou iloko o ka aina, e like me na aina waiho wale a puninka paeaina, alaila e pii hou ae no oe e Hawaii i ke kulana oi ae, aka o ka hoole wale aku i na mea maikai me ka maopopo no nae o na hopen pomaikai e hoea mai ana, aole paha ia he hana naauao nau e Hawaii.  Pehea la kou manao i keia kuikahi panailike i hanaia e Hawaii nei me Amerika no na makahiki ehiku.    J. Haole.    (Aole i pau.)

Ke pii mahuamua mai nei ka makemake ia o ka Chamberlain Colie Chorela a me Diarrhoea Laau Lapaau Ola, mamuli o ka ike o ka poe a pau i hoao i na hopena maikai i loaa mai, a na lakou aku hoi i hoikeike aku i ko lakou mau hoalauna.  Ke hilinai nei makou aohe mau hookaulana kiekie e ae a nui.  E kuai ia aku no e na mea kuai laau lapaau a pau, BENSON, SMITH & Co. ua Agena ma Honolulu.

 

He nui ka hoonaluea ana a ka ma’i ma ka opu i keia kau, wahi a G.W. Shivell, ka mea kuai laau lapaau, o Wiekliffe, Kenetuke,  “a ua nui launa ole mai na noi no ka Chamberiain Colle, Cholera a me Diarrhoea Laau Lapaau Ola.  Ua hoolilo aku au ma ke kuai la eha mau omole o keia laau i keia kakahiaka.  Ua ike ia kekahi ola ano kupanaha a keia laau, a ma na ma’i no a pau ua keu a ka holopono.”  E kuai la aku no e na poe kuai laau lapaau a pau, BENSON, SMITH & Co. na Agena ma Honolulu.   2406-4t