Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 21, 28 May 1920 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KE ALANUI KAHIKO AME KE ALANUI HOU
(Hoomauia mai)
No keaha mai ke kumu o kuu koua liilii i hana aku ai no keia home! Aole loa i pho no ka mea e hiki mai ana ka wa e hua ai, a olelo iho kau moopuna na kuu mau kupuna i haawi mai ia'u i ka malamalama ame ka naauao, i ka laua wahi lau oliwa o ke aloha no keia home o na kaikamahine Hawaii pine a me hapa, no lakou kena home, i puukalahala no kau mea aloha, o ka lohi ana mai ka wa liilii a i ka nui ana a hoi i keia home.
Ua loaa ka maha ia oe e ka makua m@koi, e ke kupuna maikai, ua piha olua me ka olioli, no ka mea, ua loaa ka home maikai e maha ai ua lei aloha nei a olua, a kakou. apau, o ia iho la ko ana o ke aianui hou e nee nei e hoeueu ana i moa e holomua ai keia mau opio kupono maoli neia mau hoolala ana au @@@ a'u nei e hemo ai na lima, a haawi @kau mau kokua ana i mau ai kela o @@@ o ia mau hopunaolelo a ko kakou au kaulana, ua mau ke ea o ka aina i ka pono; e hele ka wahine ma ke ala aole mea nana hoopoino.
Pela no ka mea e manaola nei e hana no keia home.
E ka lahui, e ala a e hana like keia hana maikai, mai nana i na mea e kanailioio mai ai he mea kela a he mea keia. e kana lua ai oe, e lawe mai i ka nana a na kupuna, e alu like ana, e hana like ana i mea e waiwai ai keia oia a@a; e nana aku i na mea maikai e loaa ua@ ana ia oe ame a'u.
I kou meakakau nei i hiki aku ai ua kahi e hoopumehana ia nei eia mau Hawaii. ia hana maikai, ua hookuiaia mai ko'u lunai kehala i ka mea noono@a ai eia mau Hawaii, a hapai ae i @@a hana maikai, o ia hoi no na mea no a na Hawaii e kuai aku ai i na nalekuai o na lahui e.
I ko'u ike ana i keia mau mea, .ua napaiia mai ko'u noonoo, i na la i hala a@u. o na mea a ko'u maka i ike ai, o ia no keia, he mau eke kopaa, he mau pahu kopa, kaualima galani ailamahu, ke ki ke kope, kini kanamo, kini waiukia, kini pipi, kini makale, palule, lolewawae upani, paheili oluna, paka puhi, poi, eke palaoa, ahi, pia, o na ano no apau i ku@ke me ke ano o ia oihana, pahu kanano, i'a maloo, ua hanaia na hana apau e hiki ele ai i na lala ke nele; ua nakaukau maoli keia mau Hawaii i ka hana ana i keia mea, e kalaia ai ko lakou pilikia.
O ke kahi mea maikai loa. he ninau ia kou makemake, alaila e kiiia ana e kuai ma ke kukaa, in a no he hookahi lala e lawe ana no ia mea, ua hiki no, no ka mea o ka mea i iiniia, e kala i ka pilikia o na hoahanau.
Ua maikai maoli manao o ke poo nana e alakai nei keia hana maikai, o ka loaa iho o kela kulana hoopono, aole aluna i ka puu nui, aia wale no ka lakou nana ma ke kalaia o ka pilikia, e loaa mai ai kahi puu liilii. Ma ko'u nana aku, ua nui maoli ka holomua o keia hui, i hanaia iloko o na rumi liilii me ka makaukau mau e kala aku i kou pilikia e ka hoahanau.
Ka keia makapeni e paipai nei ia Kakaako, e ala, a hapai i kea hana, aia no imua o kon maka, mai lawe ia'u i na olelo maa may, e kapae ae ia mau olelo. e ku ae oe me ka maloeloe o kou kino, a hana like, e ike ana oe, e loaa ana na mea hauoli ai oe, ame kou home, uo ka mea i kou kiloi ana ai kau mau kenikeni no ke kuai ana i kau mea i makemake ai, e hoihoi hou ia mai ana i ka oiha ana o ka makahiki, me ka loaa o na mea ia oe me ka emi loa, o i jou kaupaona ana i na mea au i maa mau i ke kuai i na lahui e, e lilo loa ana kau, o keia hoi, alole, ua hoi hou mai kau ame kou ai i na mea no au i hana aku ai i na halekuai o ua lahui e.
Nolaila, e Kakaako, e aha ana oe o loihi apa nei. Eia na mea maikai imua o kou alo, mai lawe mai ia K@i kona kopakahi ana a hoohalike ae ia Hi ua like laua, aole e pono e lawe mai ia poo noonoo; i ko'u ikemaka ana i ke kuiana o keia keonimana, nana e hoolele nei i kea hana maikai, ua hoihoiia mai ko'u noonoo ihope loa, no ka mea mai na rumi liilii mai ka hoopumehana ana me ka uuku o na poo nana e hookele ana, ua loaa maoli ka holomua. a i ka nui ana o na poo, imi ka naauao, ua huki hele ia i o a ianei, a ku imua o ke akea, o ka hoomaka no ia o ka pilikia
Ma keia a ka moakukau i nana aku ai ua loaa maoli ka manao hana iaia me keia hoopono e hilinai ana i na mea liilii. kona kahua e ku nei; nolaila ua lana mai ka manao o ka meakaku nei e holopono ana ua mea apau, ke nana aku aole i nana ia aku ka puu nui i piha i na mea hoolauwili ana i ka manao.
E i mai ana paha oe e ka mea hekohela o keaha la ia mea he puu nuii. Eia ai no ka haina, o ka puu nui, p ia no kela aka e loaa nui mai, a hana i na mea ha'iha'i kanawai. O keaha ia ame ka lemu hao nunui ke dala ke loaa mai, me ka ike iho no he ha'iha'i kanawai ia, o kona loaa, aia ma kahi o na haneri pakeneka, nana aku oe. he mea hauoli iho la ia, a i ku loaa ana i ka lima o ke anpuni, kuhi ka lima i kahi kanakaino. i ka ai iho no a o ka hele no ia. e hoike. he hana B. B. C. o mea ma. aole ia o ka maa pololei nao no i haawi ia oe iloko o ka lima o ko aupuni, no ka mea he mea ha'aha'i kanawai, a kapae ae oe i ka loaa a ka pua liilii, kou mea o kaulana ai, kou ohana, aole e auwe i ke kaumaha a ke kanawai, e kau mai aua maluna ua. a lilo wale kou aina i ka mea no a kou lima ponoi i hana ai.
Ma ka nana aku a ka meakakau uei i keia mau Hawaii, i hapai ae i keia hana. ua hana maoli ma ke ano kanaka makua, e kapae ana i ka olelo maamau mahope o ko lakou kua, a nee aku imua o ke kahua kaua, malaila wale no e hooponoponoia ai ia ano ninau, i ka piha ana o ka makahiki, lawe ka hoolilo apau, a o na loaa a me ka paka o na lole ka hope, a i ka pau ana o na mea apau me ka pololei, alaila e ike iho ana kela ame keia i na pomaikai i loaa ia oe, ame ke kahi mau lala e ae, o ia iho la ka hua o ka hoomanawanui i ka puu liilii, e loaa mai ana ka hauoli ame ka maha i kou lunaikenala e ka makuakane. hoopono, no ka mea, o kau i hoahu ai me ka liilii, e loaa liilii mai ana no me ka kalala o kou pilikia o keia mau la o nee nei o ka wai ka ai, a i oi ioa aku i ka pipii o na meakuai a kana o koa koko e ike nei.
(Aole i pau.)
HE HOALOHALOHA NO MRS. WAINEE L. K. KELIIANUNU
Mrs. Wainee Keliianunu
I ka Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha kaua:--E oluolu mai hoi oe i kekahi wahi kaawale o ka kakou wahaolelo no ka'u wahi puolo haule, oia keia, ma ke kakahiaka o ka Poalima, Mei 7, 1920, i niau palanehe aku ai ka uhane o kuu mama aloha, Mrs. Wainee L. L. Keliianunu ma Lahaina, Maui a haalele mai la ia 'n kana kaikamahine, a pela hoi i kana kane, kona kokoolua o na la i hala ame na moopuna lehulehu, e kumakena aku nona mahope nei, a nona hai keia wahi kanaenae:
Kuu mama i ka makani holou-ha o ke Kaha.
Kuu mama i ka makani o launin o waialae,
Kuu mama i ka ua lili lehua la o Palolo,
Kuu mama i ke kawa lele opu a Waiaka,
Kuu mama i ka nalu hai mai o Hauola,
Kuu mama i ka lai huikau o ke kaona;
Kuu mama i ka haulani a ke kaa uwila,
Kuu mama i ka haulani a ke kaaahi,
Kuu mama i ka i-a hamau lelo o Ewa,
Kuu mama i na kai loa a o Pailolo,
Kuu mama i ka malu ulu o Lele;
Ke lele mai la ka ao iluna o Lanai,
Kuu mama i ke kai lai o Keawaiki,
Aloha no ia wahi a kuu mama e hono a
Auwe kuu mama hele loa e!
Ko hele no ka ia haalele ia'u me an
mea aloha,
Auwe kuu lihaliha, kuu aloha poina ole
i kuu mama hele loa e!
Ua kelekalupaia mai au i Honolulu nei e hoike ana ma ia lono ua haalele mai kuu mama alha ia'u, he lono hoohikilele a hookaumaha loa, e hoike ana o kuu mama ua hala, ua nalo, ua pau ka lohe hou ana i kona leo aloha, e mau minuke pilihua loa ia me ka ehaeha loa o ka naau, o ko'u liuliu koke iho la no ia i kahi paiki loe, a ma ka hora 5 o ia ahiahi ua kau aku la maluna o ke Kalaudina, a ma ka hora 12 a oi iki o ia po, hui aloha aku la me ke kino puanuanu o kuu mama hele loa. He mau hora wale no ko ʻ u noho pu ana me ke kino puanuanu o kuu mama, a nana iho i kona mau helehelena no ka manawa hope loa, no ka mea ma ka hora eono o ke kakahiaka Poaono ae i maneleia aku ai ke kino o kuu mama no ka pailina o Malie Lanakila, a hoomoeia aku ia no ka manawa mau loa. O ka hookoia ana iho la ia o ka olelo a ka Baibala, no ka lepo mai oe a e hoi hou aku no oe i ka lepo. Nana no i haawi mai, a Nana no i lawe aku, e hoomaikaiia ka inoa o Iehova o na Kaua.
Ua hauauia kuu mama aloha ma ka la 3 o Novemapa, 1844, ma Kalnaolohe, Waikiki, mai ka puhaka mai o Kahue, kona lumi makuahine, a o Paakai Liilii ka makuakane, hookahi wale no hua i oili mailoko mai o laua, oia o Wainee, kuu mama aloha i koe aku la, a ialaa i moe aku la ma ka la 7 o Mei, 1920, na piha iaia na makahiki he 75 me ua mahina keu o ka han ana i na ea hu ʻ ihu ʻ i o keia ao inea.
Ua awaiauluia oia nia ka berita maemae o ka mare me Ka-pa, a mailoko nini o ko laua puhaka i loaa mai ai elua mau kaikamahine, hookahi i hala mua ma kela ao, a koe hookahi e ola nei, oia au. Ua haalele iho la oia ia'u ma keia ao me na moopuna ana he 11, hookahi na ko'u hanaumua, he keikikane, a he lo ho'i na'u na kona pokii, elua keikikane ame ewalu kaikamahine, a mailoko mai o elua mau poopuna wahine he eono mau moopuna kuakahi e old nei. Ua haalele pu iho oia ma keia ao i kaaa kane i pili aloha ai no na makahiki lehulehu ka mea i beritaia me ia imua o ke Akua, a pela hoi me na makamaka ame na hoaloha lehulehu e kumakena aku nona.
Ua waiho iho oia i ka puolo kaumaha mahope nei na makou e u aku me ka waimaka, aka, ke hea mau mai nei nae ka Haku, "Eka poe luhi, luuluu a kaumaha, e hele mai oukou apau i o'u nei, a na'u e hoomaha aku" nolaila ke hoolana nei no i ka manao na ka Makua lani e lawe aku i na kaumaha apau mai ia makou aku ka ohana i hooneleia i ka makou mea aloha.
O makou apau ka ohana o ka mea i hala ke haawi aku nei i ka makou hoomaikai a nui loa i ka hui a na Hono a Piilani no ka hooko pono ana i ka olelo hoopaa a lakou i hoohiki ai, oia hoi. ke make keahi lala o ka hui, na ka hui e lawe ae i na kaumaha apau o na hoolilo hoolewa o ka lala i. haalele mai i keia ola aua. Ke hoomaikai pu aku nei makou i na makamaka ame na hoaloha i komo pu mai e kumakena pu me makou a i komo pu hoi ma ka huakai hope loa a ka mea i haalele mai i keia ola ana no kona hale mau loa e hoomoeia aku ai, a ke hoomaikai pu aku nei i ka Lunahooponopono o ke Kaokoa no ka ae anan mai i kekahi keena kaawale o kona one ki n ka'u wahi puolo haule wale. E aloha a nui.
MRS.. HANA M. PAIAINA,
Ame ka Ohana.
MALAMAIA KA AHAAINA BERENA
MA KA LUAKINI O KALUAHA
Mr. Solomon Hanohano, Aloha oe:--E oluolu mai kou ahonui e hookomo ihu ma kekahi wahi kaawale o ka kakou elele ahailono meahou o ko Hawaii paemoku, i kela moomanao e kau ae la maluna.
No kekahi mau mahina loihi ka hoomaha ana o ka awai o ka luakini o Kamaaha a ma ke Sabati i hoikeia ae @ maluna, i hiki kino ae ai o Rev. E. E. Pleasant, kahu o Kahului, a lunahoomalu o ka papa kokua kahu o Maui, a nana i malama mai i ka papa ahaaina a ko kakou Haku aloha, a hookomoia ma ka hoike manaoio o ka papetizo, ekolu bebe. John Lewis Ilae, Samuel Wm. Dudoit ame Ernest Kaili; hoohoahanauia 4, Jas. Hennessey, Mary Hennessey, Mrs. Emily Kelen ame Same Kekoa.
Huiana loaa lulu, $11; ma keia ahaaina berena nui na hoahanau o keia ekalesia i hiki kiuo ae, o ka poe hoahanau o kahi loihi na ke otomobile o ka hope maikai nui o Molokai i halihali ae i ka luakini a oia ponoi no ke kalaiwa o ka otomobile; nui ka lokomaikai ame ke kokua manawalea o keia hope maikai nui, H. R. H. Hitchcock.
Mahope o ka pau ana o ka papa ahaaina, ua noho iho ka halawai a ka aha ekalesia a na hoahanu i noho lunhoomaluia e Rev. E. E. Pleasant, o ka hana o ia ka noono ana i kahu; ua laweia a noonoo me ke akahele, a ma ke noi ame ke kokua ia ua apono ia e kahea i kahu.
Noonooia ka manawa haiolelo e noho ai, hooholo loa ia, 1 makahiki. Noonooia ka inoa o ke kahu, hooholoia o Jos. F. Welch; kaukauinoaia ka palapala kahea kahu a wahoia i ka lima o ka lunahoomalu o ka papa kokua kahu o Maui; o ka panina keia o na hana a hookuuia me ka ohohia nui o na hana o kela Sabati.
Me oe ko'u welina pau ole ke Kapena 'o ka elele o ka lehulehu.
Kan kauwa,
D.K. ILAE
Kakauolelo Ekalesia.
KO MAKOU PAPA, J.B.K. KAMAI
UA HALA.
Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha nui oe; -- E oluolu mai hoi kou ahonui i kekahi kolamu kaawale o ke Kuokoa, no ka makou mea aloha poina ole he papa i haalele mai ia makou i keia ola houna ana. Aloha wale!
Ma ke kakahiaka nui poniponi o Poalima, Aperila 16, 1920, ma ka hora 5 ponoi o ia kakahiaka i haalele mai ai oia ia makou. Me he powa la ke ano o ka hiki ana mai o ka anela o ka make, a lawe ae la i ka hanu ola o ko makou papa aloha, a waiho iho la i kona kino puanuanu na makou ka ohana e paiauma aku nona ma keia. ao luhi. Minaminawale!
Ua hanauia oia ma Kaupo, Maui, i ka makahiki 1864, Feberuari 16, nolaila ua piha iaia na makahiki he 56 me elua mahina pololei o kona hanu ana i na ea hu'ihu'i o keia ao. Aloha ino!
Ma kona manawa e old ana he kanaka hoomanawanui loa oia, i na ehaeha apau o kona noho ana, me makou kana poe keiki, me ko makou mama hoi i hooneleia i ka makua, pela pu hoi me ka nui ohana e kipa mai ana i on a la.
He Keonimana akahele loa oia ma kana mau lawelawe, a hoohana ana i ka, pono ame ka holomua o kona noho ana, a he keonimana puuwai hamama loa oia a he manao akea hoi kona.
Ua loihi wale na makahiki o hoomailo ana o ka ma'i maluna o kona ino, ua nui no hoi kona hoomanawainui i ka huli ana i kahi loaa ai o ka oluolu iaia, aka, he wahi manawa uuku loa e loaa ai iaia o ka maha.
no kekahi mau mahina loihi ae nei kona hoomanawnui ana e ai i ka laau a ke kauka, no ka hoemi ana mai i ka pii ino ana mai o ka nae, a ua loaa mai hoi ia makou he wahi manaolana no kona palekana, eia ka e haalele mai ana oia ia makou ka ohans.
He nana wale ae no ma o a maanei, aole nae e hiki ke loaa aku ka makua, ka mea hoi e pumehana ai o ka home.
Me keia mau wahi hoakaka pokole, ke haawi aku nei makou i ko makou hoemaikai palena ole, i ka ohana apau i hui pu mai me makou iloko o na minuke ko'iko'i o ke kaumaha palena ole no ko makou papa hele loa.
Ke haawi pu aku nei no hoi makou i ko makou mahalo a nui loa i na lima kokua, a pela pu me ka poe apau i haawi mai i ka lakou mau makana bo ke pua, no ka hoohiwahiwa ana i ke kino wailua o ko makou papa hoomanawanui wale i hala ma o.
Nolaila, ke noi nei makou i ka Haku Iesu Kristo e lawe aku i ka makou mau leo pule ame ka makou mau hoomaikai ana ame na luuluu apau, a e haawai mai hoi i ka maha ia makou ka ohana i hoonleia i ka papa.
Me oe e Mr. Lunahooponopono ko makou welina, ame na keiki o kou papapa'i. O makou iho no me luuluu,
MRS. J. B. K. KAMAI,
Me ka Ohana.
Kipahulu, Maui, Apr. 10, 1920.
NA MAORI I HIKI MAI I HAWAII
NEI
Ma ke kakahiaka o ka la 16 o Mei nei i hoea mai ai he umikumaha mau Maori, he eono kane a he ewalu wahine, maluna o ka moku Niagara mai Nu Kilani mai. Ika pau ana o na noii ana a na luna o ka oihana kukeawa, ua laweia aku la lakou no ka hale nisiona o ka Ealesia o ka Poe Hoano o na La Hope Nei ma Auwaiolimu.
I ko lakou komo ana iloko o ka halepule ua haka pono na maka o na mea apau i akoakoa ae, a ua piha no hoi ke anaina me ka hauoli ame ke aloha.
Mahope o ke kahi mau hooponopono ana, ua kumai la Rev. E. W. Smith (ka Paeaina), a hoakaka mai la no ke kumu o ka hiki ana mai io keia mau hoahanau Maori i Hawaii nei, a no na mea e laewlaweia ana ma ia halawai.
Ua kahesia o Bro. Wm. Duncan (he Maori) e ha'i mai i kekahi mau mea pili ana i ko lakou ano, ka noho ana ame ka moolelo o ko lakou mau kupuna. Ua kahea pu ia no hoi o Elder Bolls e unuhi mai i ka Wm. Duncan mau olelo ma ka olelo haole, a o Bro, L. Makanani e unuhi ma ka olelo Hawaii. Eia ka Bro. Wm. Duncan mau olelo:
"Ke hauoli loa nei makou i ko makou hoea ana mai me ka maikai ame ko makou hui ana me oikou na oiwi o Hawaii nei, ka aina hoi o ko makou mau kupuna. Aole mamuli o na makemake o ke kino, aka, mamuli no ia o na alakai ana a ke Akua, na ka manaoio i ka Ekalesia o Iesu Kristo i hoohui ia kakou, oiai na kukuluia ka Halelaa o ka Akua ma keia mau paemoku, a nolaila na a-u mai la makou ma keia mau kai loa, no ka lawelawe ana no makou ponoi, a no ko makou mau hanauna, a mau kupuna i make, maloko o ia hale.
"Ke noho nei makou na kamaaina o Nu Kilani me ka hoomaopopo no Hawaii nei makou (Hawaiki ma ka makou olelo); mai neinei i hele mai ai ko makou mau kupuna. Mamuli o ke kuauhau ame na moolelo i loaa ia makou mai ia hanauna aku a ia hanauna aku, ua haalele iho la ko makou mau kupuna ia Hawaii nei maluna o na waa he kanaha ka nui, i piha me na kane, wahine, na keiki ame na meaai, a holo aku la a pae ma Samoa (Hamoa ma ka makou olelo); Tahiti, ahiki loa i Nu Kilani. Ua maopopo ia makou na inoa o na waa ame na kanaka i kau, a i hookele ai i keia maa waa.
"I ka oho ana maila, he nui no na pilikia, no ka mea, aole i ma kela aina, nolaila hoi hou mai kekahi o lakou e kii i kalo ame ka uala (taro me ke kumafa); na holo aku a holo mai ko kakou mau kupuna ia mau la. Ua manaoia ma kahi o ka 800 makahiki ae nei kela.
"Ma ka moolelo i ha'iia mai ia makou, ua hele mai ko makou mau kupuna mai ka Mokupuni o Hawaii, Maui, Oahu, ame Kauai, aka aia no nae kekahi kuauhau o makou e olelo ana, mai kekahi aina nui okoa aku, i hiki mai aina kupuna i Hawaii nei, a o kekahi, aia no kekahi aina o koa hou aku no, he aina mamao loa, o ia kahi mua loa i hele mai ai na kupuna, nona mai ka mamalaolelo i hoopuka mau ia ma ua kuauhau, o mele ame na moolelo kumuhonua e i ana Tihiti-ku, Tahiti-more, Tihiti-pa-mamao, tane-i-tawai-roa, o Tahiti-i-ta-pata, pata-ua-a-tane.
"Ma ka hoomaopopo ana i keia mau la of Tahiti-ku o ia no o Amerika; o Tahiti-moe o is no o Hawaii; o Tahiti-pa-mamao, oia no o ka aina o Kanaana ka aina o ke Akua o Tane.
"Ua olelo mai na haole naauao, ua hiki mai makou mai Fiji mai, a mailaila i laha aku ai keia lahui Polunesia i Hawaii, Samoa, Tonga, Tahiti ame kekahi mau mokupuni e ae o ka Moana Pakipika, aka, aole loa pela ko makou manaoio. Kel ike maopopo nei makou no Hawaii nei makou a o oukou no ko makou koko ano, a he nui wale na huaole'o o ka oukou olelo i like me ka makou elike me keia; olelo oukou oe, olua, oukou, makou, kakou, lakou, a o ka makou hoi, koe, orua, koutou, inatou, tatou, ratou, a he nui aku.
"Aole o'u makemake e hooloihi loa i keia hulawai, oiai aole o keia wale no ko kakou wa e hui ai; e noho ana makou he mau pule a hoi aku i ka aina. Na ka Haku e hoopomaikai mai a kakou ma ka inoa o Iseu Kristo, amene."
Mahope iho ua kaheaia lakou apau e ku mai e hoike i ka lakou ano o ka hoopaanauu ana i na moolelo Baibala; ua ku ae la lakou a puana like mai la i ka "Hoihoi hou ia ana mai o ka Euanelio i ka honua nei i keia mau la hope."
Ua like ka lake puana ana, a loin no joi, a ua paanaau maoli ke hoolohe aku. Ua like ka lake puana like ana me ke ano o ke kulaia ana o na Hawaii i ko lakou wa i a 'oia ai i ka heluhelu. Me he heluhelu ana ke hoolohe aku. I ka pau ana o ka lakkou puana ana ua kaheaia o Bro. G. Kumukahi e hoike mai i ka ka Hawaii, a ua hana no hoi oia i kana me ka maikai.
Iloko o keia wa e ohikeia ana keia mau mea, ua hoopihaia ke naina me ka hauoli, ke aloha, a ua hoopuluia na maka o ka poe he nui me na waimaka o ka aloha, me ka olioli. Ua umeia ka naau a hookahi, a i ka pau ana o ka halawai, ua lululima ae la na hoahanau mena makamaka e haawai i ke aloha nui ia lakou.
Ua hookipaia lakou ma ka home o na hoahanau Hawaii, a ma ke kahiaka Poakahi ae lakou i holo aku ai no Laie, malaila ana lakou e noho ai no na pule he umi, e lwelawe ai iloko o ka Halelaa n olakou me ko lakou mau ohana i make.
Me he mea la o ka Halelaa ke kumu naua e ume mai ana i na Maori, na Tahiti, na Samoa ame na Tonga i ka hoomaopopo maoli ana ia lakou iho, ua lahui Polunesia o ka Moana Kapikipa.
C. W. KINNEY.
KUU HOAPILI KELEPOLO KANAKEAWE
UA HALA
Solomon Hanohano, Aloha oe:-- E oluolu oe i kekahi kowa kaawale o ka hiwahiwa a ka lahui i kela poomanao kaumaha a luuluue kau ae la maluna, o kuu kane, kuu hoapili, nona au e noho u aku nei ma keia aoao o ka muliwai eleele o ka make.
Aole iho nei oia ua nalo, ua kaawale. ua huua ke poo nalo na maka o kuu aloha iloko o ke ao polohiwa a Kane, loaa iho la ia'u ka ma'i nui he hoaa, a kehoka wale ae la no ma o a maaauei, ua hala ka makua o ke kane ka mea maua e imi mai i ko makou ola o ka noho ana, me na lei hanai a maua.
Ua hanauia mai kuu kane aloha mai ka puhaka mai o Kanakeawe (k) ame Rahapa (w) i Aperila 3, 1873, ma Honolulu I ka 29 o kona mau makahiki ua mareia maua ma Opihali, ma ka la 2 o Dekemaba, 1902, a ua piha na makahiki he 18 o ko maua noho ana me ka maikai, aohe he mau paee a paonioni mawaena o maua, a kii wale mai la no ka anela o ka make a lawe aku la i ka hanu ola o kuu kane i ka la 2 o Mei, 1920, ma ka hora 2 auwina la.
Ua awaiauluia maua e Rev. Kuanuu anu ma Opihali, S. Kona, Hawaii. Ua piliia e maua ke kawalele maopu o Kaumaea, aole kuu kane e ike hou ana ia kawa kaulana o Kawaioloa; ua noho ia a ua pili ia na lae kahakai o Paiahaa e hoolohe ana i ka nalu ha'ihonehone o Paiahaa, me he mea la o kuu kane e hawanawana mai ana ia'u i kona hoapili. Auwe kuu manaonao i kahi a maua i pili ai, ke noonoo ae; aloha ka lae i kahi a kuu kane i huki ahi ai, ame na ano i'a e ae i pono no maua o keia noho ana; aloha ka pali o Molilele i ka haawe iho ma ke kua me he la o kuu kane, kuu aloha hoi; aloha ka pali o Kamamalu i ke kau kahela mai imua o na maka o kuu kane me a'u kona hoapili aloha, ka wai hu'ihu'i o Waaiomao ka wai a maua me kuu aloha e inu ai. Aloha ke kaona o Waiohinu, i ka ua kuahine, e nihi hele ai mauka o Haao, kahi a maua me kuu kane e pili ai; aloha ka hale wiliko o Naalehu i ka waiho kahela i ka hikina a ka la.
Aloha ke kaona o Honuapo i ka leo honehone a Kawelohea, ka wahine noho i ka olu o ka pali o Pohina, alohe oe e ike hou ana i kuu aloha, a e loha paha i ka leo o ka wahine noho i ka ehy a ke kai; aloha Hilea kahi a maua e pili ai; aloha ka uka o Kaiholena, kahi a ia kupua i noho mana ai, a nohoalii ai no ia wahi ahiki i keia la o ia o Kumauna.
Aole kuu kane e ike hou ana. Auwe kuu kane kuu hoapili o ia aina. Aloha ka nalu ha'i o Kawa ame ka wai hu o Kauila ame na iliili hanau o Koloa; aole kuu kane e auau ana i a wai kaulana, aloe uo hoi kuu aloha e milimili ana i na iliili hanau o Koloa.
Auwe kuu hoapili o ia mau wahi a maua i pili ai; aloha Pahala noho mai i ka olu i ka poli o Kaumaikaohu; aloha Puakalehua, kahi a kuu kane e hana ai me ko maua haku hana he panioli pipi, i ai a i i'a, he home no maua o ka noho ana ia aina malihini.
Aloha Kapapala i kahi a maua i pili ai me kuu aloha, e imi ana i pono no keia ola ana. Aloha na lae ohi'a kauaono a haawe mai ma ke kua o Opihali ame ka leo honehone mai a na manu i ka pua o ka lehua, o kuu aina hanau; aloha na lae aa ooi o Kipahoehoe, kahi a kuu kane i imi ai i ola no keia noho ana; aloha Kaapuna i kahi a maua e lawai'a ai me kuu kane.
Aloha Mauna Hooilina âme Pailima âme Panau, kahi a kuu kane e hele ai i ka imi i pono; uwe kuu kane e! Aloha ka lae kahakai o Opihali, Olelomoana ame Kolo, kahi a kuu kane i au hele ai i ka lawai'a, i ola no maua me na lei a maua.
O kuu kane he hoahanau oia no ka Hoomana Kakolika Roma, ua hoomanawanui ia na hana a ka Haku a moe aku la oia i ka moe kau maoe hooilo, a o koua uhane ua hoi aku la i ka mea nana i hana, a ko iho la kana olelo, Nana no i hana, a nana no i lawe aku, e hoomaikaiia kona inoa ma na lani kiekie loa, he malu ma ka honua, he aloha i na keiki a kanaka.
Ke hoomikai a maalo pu aku nei au i ka poe aloha i hele mai me a'u no ko kiai ana i kona kino lepo, a hoi aku ka lepo ame ka poe i makana mai i ka lakou mau bo-ke pua.
Ke haawai aku nei au i ko'u aloha u nui i ka Lunahooponopono ame na keiki hoonohohua kepau o kou papapa'i.
Kou oiaio,
MRS. JULIA KELEPOLO.
Opi hali, S. Kona, Hawaii.
LILO I KA PUALI A KA MAKANA
HOOKUKU PAIKAU.
Ma ka auwina la Poalua nei i malamaia ai ka hookuku paikau makaihki mawaena o na puali like ole o ke Kula Punahou. Ua malamaia ka hookahakaha hope loa o ka makahiki ame ka paikau ana a na bataliona, a he ku i ka nani ka nee ana a na puali.
O na luna kanawai i kohoia no keia hookuku oia ka Mekia Seigle, Kapena Clark ame ka Lukanela Lewis. Ua kaa i ka Puali A ka hanohano o ka paikau ana i keia makahiki a ua lilo ia puali ke kiaha dala makana a W. R. Castle.
Iloko o ka hookuku pakahi ana ua lilo i ke kopala Kapukui ka hanohano mua, i ke Kakiana Fuller aku ka lua, i ke koa Fernandez ke kolu, a i ke Kopala Robinson ka ha. I ke kopala ka pu kui i haawai makana ae ai ke kila i kekahi medala, a i na hoa e ae ekolu he mau lipine ko lakou
HE KANAENAE ALOHA NO KUU
KANE HELE LOA W. H. IWIULA
WM. HOOKANO IWIULA.
Soomon Hanohano, Aloha oe:-- E oluolu mai kou ahouui i kekahi kolama kaawale o kau hiwahiwa, e hookomo iho i keia kauaenae aloha, i ike mai na kini, ka ohana o kuu kane aloha, mai Hawaii nui o Keawe ahiki i Kauai o Manokalanipo.
I ka oili pulelo ana aku o ka hana hope loa o kuu kane aloha, ma ka hora 11 o ke kakahiaka Sabati, la 9 o Mei nei, 1920, ma ko maua home noho ma LIhue, ka home aloha a maua i pili aloha ai, no na makahiki he 28 o ka noho mare ana me ka maemae, oluolu a haahaaa, a hoohua mai na maua he mau hua ohaha o ka noho ohana ana he 24 mau keiki, a haweia aku he 17, a koe iho me maua he 7 mau keikikane e ola nei, e u a kumakena pu nei me a'u ko lakou mama i hooneleia i ka papa no lakou keia mau inoa, Wm. H. Iwiula, 24 makahiki; Eddie K. H. Iwiula, 20; Sammy K. H. Iwiula, 16; Josiah H.H. Iwiula, 14; Geo. P. H. Iwiula, 9 makahiki.
Ua hanauia kuu mea aloha he kane ma Honolulu, mai ka puhaka mai o Iwiula (k) ame Nakapolei (w) ko lakou mau makua he 6 ko lakou nui, na make aku na hanaumua, a o kuu hoapili kua kane aloha aku la ka hope loa o lakou, a waiho iho la ia ʻ u mahope nei, e u a e paiauma aku nona ame na lei aloha a maua.
Ua mareia maua e Rev. J. B. Haneike, ma Lihue, Kauai, ma ka la 25 o Iune, 1892, he opiopio like no maua a i ʻ elua i ko maua hoao ia ana ma ka mare, eia nae ua pili aku no ko maua aloha kekahi i kekahi, a na ka make i hookaawale ae la ia maua; aloha no kuu kane kuu hoapili, kuu hoa ohumuhumu o keia ola honua ana.
Aole loa o maua wa i ku-ee ai iloko o keia mau makahiki o ko maua noho mare ana, he aloha a he mea nui au iaia ame na lei aloha a maua, na makua o maua, ko maua kaikuaana aloha pokii ame kuu ohana he nui, iloko o Lihue, he puuwai hamama, he heahea, he mea nui iaia ka poe hanohano a kiekie, a pela me ka poe haahaa, he kanaka aloha ohana.
Ua hanauia kuu kane aloha ma ka la 22 o Sept., 186, ma Honolulu, us like me 54 makahiki o kona ola ana; he mau manawa no kona loaa ana i ka ma'i, a ua oluolu mai no nae, aka, ma keia loaa hou ana i ka ma'i, ua waiho oia ma kahi moe no na mahina elua me ka hapa, ua hoaoia ka ike o ke kauka, ahiki i ka minuke hope loa; eia nae ma ke ahiahi Poaono, ua kauoha oia i ka ohana apau o maua e akoakoa mai ia po, i ike aku oia ia lakou apau imua on a, no ka mea, wahi ana, e haalele ana oia ia makou a hoi aku me kona Makua ma ka lani, ua ike e no oia kona manawa e hele ai, a me ke kakahiaka Sabati i make ai, me ke ola maikai no, kamailio no ia makou, ike no i ke kaikuaana o maua, na makua mai o maua mai Kapaa mai, a ma ka hora 11 a. m., aloha mai la ia makou, a o ka lele loa ae la no ia o ka hanu me ka uwe ole mai i ka eha ame ke kupaka la hoi i o a ia nei.
O ka pehu ma na wawae ka ma'i nana i hoawiwi loa mai i keia make ana; aloha no kuu kane kuu hoapili, pili ia e maua o Nawiliwili, Pakaalana, kahi o ko maua mau hanaumua, ka Hou Samuel K. Kaeo, na kapakai o Ahukini, Hanamaulu ame Nukole, ua piliia e maua i ke ao ame ka po, aloha, aloha kuu kane kuu hoapili o na wahi apau a maua i pili ai.
He oihana a haalele mai la i ka hana, mai ka manawa o ka Makai Nui J. H. Coney mai, a pela no i ke au o ka Makai Nui Rice, ahiki iho la i kona make ana aku la, ua piha iaia he 20 makahiki iloko o ka oihana makai no ka apana o Lihue.
He koaluna ekalesia oia no ka Ekalesia o Lihue, a nana no i waiho aku he hoahanau, he haumana K. S. no ka papa a ka Hon. W. H. Rice, a he lala no ke C.E. Makua o Lihue, a he lala no ka Ahahui Kamehameha o Kaumualii. He Repubalika oiaio oia ma kona kulaua kalaiaina, aloe oia i luli ae i ka aoao Demokarata, ka aoao kalaiaiua ana i hoihoi ole ai mai-mua mai.
Ma ka hora ekahi o ka Poakahi, la 10 o Mei nei, ua hoolewa aku makou i kona kino lepo i ka luakini Hawaii o Lihue, me ka malama ana a ke Kahu Chas. Keabi, m ka heluhelu ana he himeni, pule a ka'i ka huaka'i no @@ ilinal ua heluhelu hou ke Kahu i ke ao maloko o ka Buke Lawe Lima me @@ pile, a uhiia ka lua me ka lepo, a @ iho la ka olelo a ka Buke Nui: E @@ ka lepo i ka lepo. O na kanaka ua @@ ko lakou mau la me ka mauu, me @@ pua hoi o ke kula, pela no kona @@ ana. No ka mea, pa mai la ka maka@@ maluna, on a, a ua ole oia; alohe e @@ hou mai kona wahi iaia.
Ua hoea pu ae ka Makai Nui E. K Rice, Jr., ame kana lele, me na bo@@ pua, a malaila pu ae ka Hon. S. R kaeo, Henry Blake, Enoka Lovell. @@ Hope Maikai Nui Naleimaile, ame na la o ka Ahahui Kaumualii, ame Jas @@ K. Kaiwi, na keiki a maua, ka olua ame na hoaloha, i lawe pu mai i ka kou mau ho ke pua.
Ke haawi aku nie au âme kuu @@ keiki i ka makou mau hoomaikai a @@ loa i na makamaka apau i komo pu @@ in a ka hoolewa o kuu kane aloha, a @@ e ka Lunahooponopono ahonui ko'u @@ hoomaikai palena ole.
O makou iho no me ka luuluu
MRS. MARIE H. IWIULA.
Me na Keiki
E HOOLILOIA ANA KEKAHI HUINA
DALA NUI MA HAWAII NEI
WAKINEKONA, Mei 26.--He m@ haawina dala o $2, 020,000 no na hana@@ ka oihana koa maloko o Hawaii ka hookomo pu ia maloko o ka bila kum@@ no na pau i hooholoia e ka ahaolelo @ i aponoia e ka Presidena Wilson ma ka la i nehinei.
O ka itamu nui loa hookahi no Hawaii $ 1,300,000 no ke kahoa o na moku ea ma Oahu, he haawina dala e haawi ana i na kanaka lele i ka lewa o ka oihana kaua i kekahi kahua pua m@@ me kekahi mau mea hemahema lehulehu a lakou i nele ka loaa i ne manawa.
No ka hana ana i alanui maluna o ka mokupuni o Oahu aia he itamu o $70,000 maloko o ka bila.
O ka hana ana i mau papu ma na kapakai o Oahu ua aponoia e keia kanawai. E koi ana keia e kauia i pa kuniahi 16 iniha ma Kalaeloa, Oahu. O keia na pu kuniahi koikoi loa i hoohana ia no ka kupale ana ma na kapakai a la kakaikahi wale no hoi na wahi ma Amerika i kania ai na pu kuniahi o keia ano.
HE HOALOHALOHA.
I ke kanewahinemake âme na keiki makua ole, Mr. C. J. Holt: Walohia wa el:--Ua lohe pinepine kakou i ka pa e ana mai o ka leo aloha o ke akua kiekie loa, e i mai ana, e kiai oukou a e makaala no ka hora e hiki mai ai o ke keiki a ke kanaka, a ua hoomaopopo kakou i kona hiki i'o ana mai me he aihue la i ka po, a lawe aku la i ke ola makamae o ka kakou mau mea i aloha ai.
Iloko o keia mau la i hala iho nei, e laha ana ka ma'i flu, ua kipa mai la ma ka haukapila o Lihue, ka anela o ka make, ma ka la 9 o Maraki, 1920, a lawe aku la i ke ola makamae o kau wahine aloha, Mrs. Eliza Holt, i ka hora i maopopo ole. Ano ua hoes mai ka hopena o kona ola ana, ua moku ke kaula on a hoopaaia ai ma ka honua nei, a ua o ae la na eheu o ka uhane kuokoa, no ka lele ana a komo iloko o ka hale a ke Akua i hoomakukau ai nona. Ua moku ke kaula dala, ua no ha ke kiaha gula, ua okaoka liilii ka pakeke ma kona kahua, a ua ha'iha'i na huila ma ka luawai, a hoi aku la ka lepo i ka lepo, elike me ia mamua, a hoi aku al ka uhane i ke Akua i kona mea nana i haawi mai; a waiho iho la ia oe kona hoapili he kane ame na keiki i hooneleia i ka makuahine, e hoomamao mau aku nona ma keia aoao o ka muliwai eleelse o ka make.
Nolaila, e hooholoia, o makou o na hoahanau o ka Ekalesia o Lihue, Kauai me ke Kula Sabati ame na Ahahui C. K. ekolu, ma o ko makou mau komite la, ke komo pu aku nei me oe e ke kane i hookauhahaia no kau wahine aloha, a pela pu me na keiki i hooneleia i ka makua hine, ame ka ohana pu, e auamopu i na kaumaha ame na luuluu no ka kakou mau me aloha.
E hooholo hou ia, ke noi nei makou ka Makua mana loa, e hoomama mai na naau ehaeha ame na waimaka eha eha mai ka oukou mau make ae, a nana no e kokua mai, oiai ke hea mai nei kona leo ia kakou. "E hele mai oukou apau io'u nei, e ka poe luhi ame ka poe kaumaha, na'u oukou e hoomaha aku.
E hooholo hou ia e hoounaia i hookahi kope i ke kane wahinemake ame ka ohana, hookahi i ka Nupepea Kuokoa.
Me ke aloha Me aloha. Ma e ko makou mau komite la:
WM. KALA WE,
Komite Ekalesia:
MRS. MILIA KALAWE,
Komite Kula Sabati:
MRS. E. E. LOVELL,
Komite C. E. Makua:
ALFRED AKONA,
Komite C.E. Kuwaena:
MISS ESTHER KAIWI.
Komite C. E, Pok
Lihue, Kauai, Mei 16, 1920.
NA LEKA KII OLEE IA MAI AHIKI I
MEI 24, 1920
Akau, Coeilia Kanoa, Lily Pokay
Akana, Robt. Kanaka, Mrs Mary
Akoui, Mrs Sarah Kanoa, Henry
Apua, Mrs Mary Kapalu, Antone
Anakalea, Jno. Keawehaku, G K
Akana, Mrs J. Keawehaku, J H K
Hakuole, M@@ E Kealakai, Caroline
Hilemeno, H Kia Abraham
Hulupii, Mrs Hattie Lokai, Geo.
Kaai, Paul K Mii, Mrs Lilia
Kaanaana, L Miau, John
Kaiwe, Miss Annie Makaimoku, Miss
Kauanui, Mrs J Naihe, Mrs Kaaha
Kauilolen, L aina
Kahalemaile Nahielua, David
Kahale, Mrs Annie Papa; Mrs Rose
Kabull, Alex Poepoe, Pookino
Kalakaua, Keao Paele, Peter (20)
Kaleohano, N Panee, Douglas