Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 45, 5 November 1920 — KA MOOLELO O HE'MA, KE KOAIE KU PALI O KA MAKANI KAILI ALOHA O KIPAHULU, MAUI. [ARTICLE]

KA MOOLELO O HE'MA, KE KOAIE KU PALI O KA MAKANI KAILI ALOHA O KIPAHULU, MAUI.

auiaei hoi, ua ae au i kou ma-| • u Hina. 1 mai la o i k.i inoa b ua kanaka iiei—| i I-:abi pu>>io paa i ka lima, hoi a: h icai iho i ka waha o kuu, -> : p:i'! n-j ia :nau o'elo, o ke; :io ia pii nia ka oawa, a •• Hin.i hoi i ka hale. '. _ r;ī a»3 o Kukamauunuiakoa i ~ < tila maioo. hana iho la oia. l . ; . , r.:. :t īmn.ii elua, nakii.a paā . • ,::ī rv;i *-<>-?, a 'anokooio ae la ika ! 1 :: an.-, hapai a kau i ka ai, ho|i | I >. a.aa o ka hakala o kā *. -manao ao li o Hina i ke kau.i ;. :. na !:ukja hookama, puka nuii j. -o u»a ka iakala;-i uana aku » r.a h.-.na iika, ua kokoke loa ua nur.« : «aa i ka haie. laia i hiki mai '• ■ >. .u i:i" ia i na pu-a wahie i ka- : iio'. ;nai !a a noho ma kalii e ,:i.. L.i hanaukaiua aua. - 0 „ n.ai 'a o Hina i koōa makua k:, t- —a >J< no boi i kaua niai ua i '».-iii t:aha ou i keia mau *pu-a . ... .• 'ia īiu hoi kah.i wiihie o ka •••■ • '.:a -makua. : , !;s kvla i ka liuaolelo i> ka mai- .■ «-a o«- o kuu hanaukama, o ka 1 ' i -naik ii. a'.'li- e mo'a kokoko ka : . nu ka mea. hahai no ;,:i mo'a a kahi nui o ka - . i . :i;.i:a : . no hoi ka maea a kahi .•: p:i:>kai: hoi iho no hoi, he lā- ■ . : -:,.>nna k:i lawai'a a ko kane, aia . . *i:• >rin:; <• Uhiim.aka r ika'i, ea inai, . . - . kn': m*■ ho moku leliua la; lie M )u'.:fui:i:!iok i < Kuhaimoana), lia ■ a. aoi'- *• konio nui keia ko- • . *, ~-i <.• naaa akn nei; a he nui j ';..•; - i i !■ :io e holo iuai la i ka • i. .-i. :: ■» k"« hoapaio hoi o kehahi i ī r,;i :i!•»!.* aua, a kauolia i k'a K "- : "' : u ]' u: - "I. !. a ... Kekukaipaoa, he aiwaiwa K , :iki 'iu. iio Kahiki-moe, iio Kā' *: i . iloko o Malu- . -;. ka:i:i i t »upalu i .naunu) o Kai-J . : u apiki o keia i'ā, aole ōia ~ . i '«i m:>unu o a«\ aia no a ike oia : m.ika kanaka, o kona mann- « . i ; . la n . !.*i e h«lo ai a hopu, a aha'i i'. ! iii.m 1, «a, l"a mokuinokuia ka ... ;im. j.:!w:i'u n keiii a lia . ;«.i k«.o «» kana ipu holoholo--u j ;• i!:i. iko mai oe o kuu hanauv ka nui i» ka wahie ka maikau I .;.• '■••}:•• ana o l|ina i na hoakaHa'a i •. Āa*;aka, a o kana makua hookama . i V . la w. la, kulou "iho la koua pōo . ii..' ka hlepua'o ana o ke aloha o a .■ i ho-jjK». a kahuli ae la . ' .••m u'i oheiohelo amo he pua . r.:.i :. ,• nae iho' ana. : :!:•: uia mai o Kukamahanuiakea . R i ; '•*!•■■ r. a o ke kaunuha e heka*q . .i •. .• Hiua. ninau mai la oia, Ixei'. hiou.i ano-e a'ue ike'aīiu •: :.i •• . kun kama? T mai la ō niaa, I . , a •«,- ana akn nei i kau mau hoa~L .. • *;•'i aua i:» Kekukaipaoa, ka i'i __ - :;.-i ;kdi .noliuuaka a'i4 e -on</ . - . :- •• jf kaiiiu hoi o kuu kane i liele : 1 • -.. :♦» :i! m. T lohe 'mua an. o ka • '.k.'. maunu e loaa ai o knia a'jn i kuu kine aole e -• i'. « :r"auaw3nui no hoī ka ōno, • hinau ae no hoi keia oiiu, pao ...» n- L .5 bvLl ono; o helo • iv I ka moana, ihea . :i : , kana ;nadnu onohimaika,'aui^e. :: ; iiiu kar.e e; pe'a ne la 'koila . .. ..i.i ir.a:n*iW o ka houpo nie ka ln- • <•%-• :>ni iho i ukana a ka lihi-. • ".i.. i.j >a n:c-2, na hele mai la lokO'a . a.'wi . .-.•-' ;.luua: a o ia ka "ka m&āka- •? .; jr•:r»īrio i hoo.tianao ae ai i keia JiZ loiuiii nu-io: T? l. r.:ai knu aloua a nui, \ I. ; .'.je a Kaala, hoi mai; *. ka luna i ka wai o Kuc*e, uoho {\na A i'i'.•• <-■ 3 Malanianui, hoi mai kōu n»»i v- Kupukupu ka Nene i ke ku!a/ :?«.j "SV:ilkoloa ne' i ke keh'au; . 1 ." «;• tj«» hoiie ana i ke kulii pili, • ; -. "i'ieno i ka pua koolau o Malama; I.Uiue i ka nopu a ke kotiau, > •lima k<* <»hoapii o ke Kaunō'a, ka ili o Kalāmak'ea; *r.ai ke koho ula o ke kukui, Hlhiī 'ua iiuna ke ao a ka makani; | i kn r.ahunahu moku eha ia e ke Kiu ; J-: • mai ana ia'u i kane ia; !it- 1;.-, ii,• ho moe inalu ka loaa, He ;Hbi nnlu, he palĪMiaik» kā tuoq; '>!•>•' ka '.au o ke kaio, huli ke 'ila i!»īiia, : • j Vuii hoi au o hoonavrislc; ■ ' • ka m'.-a nana e unlii pāa oe, ( A br *v;ifci aloha bo. nioe i ke anu; j īl- ahi kr kapa e meiana ai. '*iai «• H'na iloko o'ke Rupouli aloha' £ ;»r. ' uumi Wale atoa no, ke -uana la •.i). i :»:j inakalae o ka aiua, Itahi & 'ko k; :i- r i*«*l»* ai i ka lawai ? a; "iāia i na'na aV i ai i ka moana, ike aku la o.ia' i )»oa?i ? nee aua i ka moāna, me* lie--2.: a la. <<• ike aku 'aka oia i ke kāne e mai ana iaiā me ka lioe, āla hoi oii ik>k > u ia j»ouli kalii i paio ai tnc it "h»«. " Me k«-ia. nīāu' noouoo lifce 010 iioko oiia, paae mai lā oia i kona makua hoome ka hookāuaho i ka nui o ie > jtrmaha—ua kua iho la paha ka nae, <? lioi kaaa iloko e kamau ai i pāa āku k*> bouf>o lewalewa. 1 I aiai !a koaa makua—e kuu lei hoo-'

kain.i e, mai kaumaha oe iil» kou iuakua | ur-i. ua maona v.u: j:ii aku nei au ahiki | iuka, kapili a loaa «a manu. huna i ka wabic a ]>aa i ka ]>u'a, knu i ka n i, boi mai nei a ko'u wawia, hq'a kc alii, pulohu 5 Īeaīil i.nai a mi 'a nio na wiihi oliulu no ]ioi i koe 'aku. a*u no i waiho ai mai nei a maona; noho mai ndi a 'malu ka pali, lioi mai nei; nolaila, nlai hookaumaha oe no kDu niakua iiei. Pane ]a o liiua, auhea oe e ka nnkua, o ko uka ai «o hoi paha ia nme ko uka i'a; o ko kai nei av no lioi Heip. ame ko kai nei i'a: ua lawai'a uo ke kane a nui ka ie ku mai nei, o ka ovo hoi keia i keia i'a. oke aka oka i'a ia i kau i ko'u maka, hanau ua inea he oiio; na ia ono la, hele ke kane e kii i ua 0110 nei; ua olelo mai no nae ko kau6 ika wa a ? u i hoike aku «i ike aiifo: ō ke aita o i'a e 0110 nei—he ihu pani 110 kil inoana, he Aihuimihumu no ke kai loā,'e kii ana, a hele oe i wahie no ka i'a; o ia ko'u mea i pii aku nei a halawai kaua. Pane mai la kona makna, auhea niai oe e kuu lei liookāma. Ono 110 oe aka i'a ha:uua, akahi mjvi 6e; he i'a make aia k* ola i ka auwae, liaha ka wa lana i ka auwae i kahi hai-. ki; Lkuika pne i ka aiua, k:iia Jca piko o ka pilikia; ikaika ole make, - piliolo ilalo a nahu i ke ko'a a ua kolalo i'a e mu ? k:i niai; i lana iluna, na ka olepi me ka pokipoki e nalinali niai, na ka aui nl<' me ke au moana « -kaualupe a pae iuka aina n Lanai, e noho mai anrt o l*!ij o līoopiookamiinawa, o Kaliliokane, 'kaliu ka pilikia la e kuu, hanaukama. Kau e wale mai la no ka haili hali'ali'a ia'u, ua kololie ia olua e ke kupunawahiire waiakua o olua, a'.ia nae hoi; e ka!i kaua a hala na anahulu elun a ekolu paha. a i hoi mai ko kane, aole ht>i he Olelo ana; aka, i hoi ole mai, alaila, un epa ia olua. Mnmuli o keia "mau 01010 a Kukiiniahuauiakea, ua epa ia olua, mauao ilio la o lliua, ua haua kolohe ke akua iaia e oho hookauhua i-kela i'a, i kumu 0 kaawale ai ke kaiie mai iaia aku, a lawe aku ke akua i ke kane ā iioao ine ka wahine okoa. Ua ano poloiOK i'o no ]»aha ia koho aiia a līiiia, no ka mea, maiiiuli o keia huaka'i a Ke'ma i kaawale ai laua; a ma keia uioolelo, aol3 lioi hou niai o ife'ma i līaAvaii nei .ahiki i ka loaa ana i ke keiki a kona kaikuaana, e noho ana i ku hale i kapaia kona iiioa o Ulupa'upa'u. ua.poaloia na maka, a h'e kaūaka, makupo oia ia manawa; a, pela paha i lona ;ti ka olelo i!oko o Ulupa 'upa'u i kauhale a ka 'inakapo.

Me ia mau maiiao haupuupn iloko o Hina ana e k'ohō wale. nei. peln i hoio 'ao ai ka manla malohi, ka maeele a ke aloha kane, me he wai mapuna la e hu'ai ana i kona houpo. a maaahele aku na o a maanei o 'kowa kiuo holookoa. Pu 'o ae la kona mau lima elua i kahi kookahi a pe'a ae la maniu'a o kona loe, he hoailona hoi e hp.ike mai ana i i.a uui o kona aloha ame ke kaumaha pu no kana kane. Kunewā aku la kona poo a pili i ka ]>aia hakala o ka liāle, kalii ana e noho ana, a hooho ae la i ka leo ho'ikna o ke kumakena i keia māu lalani meTe nwe: .Kuu kane hoi—e^. Kuu kane i ka lupna o kn wiliwili;. ,Ke luhe mai la i ke kaha o ka olina, E lelia ana i ka la!e uianu o Alolua ia manu leo kanaka o Kaueliili e. hili au l'a b'II ?»u ua i ke aka o Ku; Ua alapalii ke aki'a ho-aaia, . Hoop'uuini ia'u ike aka oka i'a nui; au i ke alakai a ka po Heeirtamao, Ika epa a luahine maka alualu; Hulipu ki' Koaie kif pali o Kcanal«ipu ; 110-āa i ke kalia o Kualakai; ' I ke aka o kalii maau hunahuua wai, I ke poo o' Kaala Iti —auwe kuu kano" e; Kuu kāne i ka wai liula o Mana, Ke haale mai 'ia iluna o Papiohuli; * E hanini paha auauoi i hiki, / Kawa ke kalia o Kaimak'wa i ka Ua'o; Kukele ua liale ohai ako paaole a Tiiuialoa, I ke aka o ia wai lioopnqipuitt a puni au; Ho-aa i ke kaha o Lōuoniauna, j " Aka ia au e ka ohai ō Kahelu; f 'E ka oliiki makalou i Waiolouo, j. E ku pniii ana i ke kapa ehukai i I'o- | * llliale la; | oka halekipn la kā i'aa ke 'aio- | lia o ko'u kinn, . 6 kana ukana iho la ka hi o ka walmakii; - Ke lu lielolei uei i ka lau o Tka l'ikilihi, • , Pulu pa'ii kmi inaka i ka •. I k ahele o kuu hiiap'ili lie" kuni', Aūwe kuli kaue. (Aole i pau.;