Ka Oiaio, Volume VII, Number 38, 29 November 1895 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO KA PUHI O LAUMEKI. KA MEA I LIKEMEKA ILIO Puaapualenalena Ka imi ana i kona kahu-Pela no keia Puhi kaulana i oleloia He Puhi ka i'a-He ka Lala. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO KA PUHI O LAUMEKI. KA ME A I LIKEMEKA ILIO Puaapualenalena Ka imi ana i kona kahu-Pela no keia Puhi kaulana i oleloia He Puhi ka i'a-He ka Lala.

ī ka pau ana o keīa mau (i <. < Kaihuopaiaai, da pane aku !; (. Pueo. Om no ka' olelo kauohii a ko ; ■:- ki n kaua ia'u, aia no k* o ka i u fhel« pu arta me a'u, ac uiai la ko a * lrfrfkoc(£o, a no na olelo a pnu i h<n ia ae. la mami'», ua oleio mai ]n o Kaiuuopahiai ia Pueo e hele i«ua i ka haio noho o ka Jaua kaik'&mahine o Kapapapuhi, oiai, ua noho oia nm ke n 110 keiki maleua pulajaa;a>e na ohaaa niakua, Ta la.ua 1 liiki ak') ni ma ka liale ilolā o ua ui la. uu lioouna aku kona oai<a i ka malihini me ka h*i nna ;iku i na iyea » pau pDa i b®le ai. / . : Tka !ohe ana oke kaikamahine a i lele ru«i la q)h a apu Oiai la ma j kona a hoiii iho la ota uie fca i ; ana ak'.) ia Pueo, I wifih ua'u oe. & i» «'ā na a/kamahioe ala i pane mai ai'." O kau huakai ka ia i helo i(i ii noi ho i'a, Ae aku la o Pueo me ka mmoaka aoa aku. A hea oe hoi ? wahi aka ninau olelo hon aku la o Pue aia uo i kk ia au e hftawi,mai ai va'u i i'a na'u a me ko makuahiue, ua olelo mai ia ke kaikamahine me ka oiaio ua waiwfti no ka huakai a ka uialih!ni, ua mu i ka vrai o Kemamo. ' 'He manawa keia no ka !a » kau kapakahi 1« ma Waianae, waKi a Pauiamo, aia hoi, «a hikil&ei % keia taa nn hale kamaaina ma Hoteao ma ko nin.Au ana {aku i ko ia!J.i r>o« kanaka i kabi 0 ko»a mpkainaka ) hele mai ai, he me* oiaio, ua bai i.", mni la me ka alakai i& w; jhine kamaaina a faiki i kai o Honouliuli raa kahi hoi o kona kaikoeKe e noho ina Kaihūopalāai<U3% kana -wahine me ka laua iniliniili o ko Jaua enau Ja opio.

īa Pueo i hiki aku ai ma ka ha]e ponoi ō kaikoeke, ua hookuu iho la oia 1 kahi haawe. Aia tiae na heahea me ks ohohia ia imae onn, e like nu ke anio m»t3 0 na u**lihini ana he heahea oia ka rula wau o aa iaJ\ui iiawaii n#L. Aia i kela wa, ua kena koke ia mai la keia e ai, a ua pane aku la o Pue ). Ua a» hoi ua hiki ika hak nei uela iho a kuu iiao ka nae. A o keia no ka wa i ninau ia ma. ai o Kaihuopabui, he tnau maika mahhiuL kou ia mau* uiai hea n>ai oe ? wahi n Pueo i yane aku ai. Mai Laiemaloo a'u i hele mai n<;i Pane hou o Kaihuopalaai Uh iko pahi oe i kau kaikamal i ne ia Kaihukuuna aia ilaila ka! i i noho ai '! Ia wa i p ; u»e aku ai o Puoo o wau n6 l«oi ke kane elelo aku īa. Ma keia oleio a ua haav.: kokē fa na pulli aloha ana lue uwe, a o ki ia no hoi ka ma.iawu « Kailiuopuiaai i kena k«ke ae ai i kona inau aia'o ponoi i ka iuiu o ka juiaa a tnc ka ilio, a ko kuu iwi h »i na lokoi'a o ua puuone, & na ho]o k'>ko ae ka lohe o ka olelo kauolia :» KailUiopalaai i ryi ka a pau o HonauliuK me ka uana auu aku i ke kulana o na inakaai- . naua i kola manawa, ua hele o k& uluwela ke ahi p na hale a he noho'na » !eu a makaukau ko ia i»o« «mi h« mea uui ka huaolelo ia lak <u.

Ma keia wa i ike ia m ka holoaka. han» o na mea ai i lioomoa ia a m i'a moa. A na ikpakoa maj la na ono a me na momona a pau o lunao ka aina i mua o oa Pueo nsi me ka nui o na 1 4>oa ai. i Ma ktia inKu hana inaikai ana kamaaina, aia na manao' ilokō o Piieo kaoi i noonoo ai"no na ' aiea ai a kona kail;o(;r<c a mfi k,;i a wahine i hoonea mai ai imui) ona me he'lii ala ōia ia w;i. T ka p;iti S!ia o fcjt lakou ai ana. ( -r. ina ii« hot>c- iho, ux )j-aawi aku hi i-o Pueo i if<ina wahi opeope ī lawa ! m>ti ai i k a loa im ua o he ylo o ko; | na -kaikoeke. Oia hoi, ne. wahi kuii.a kapa a ! san > Wīihine \ h*awi mai al iniā, J na. Kaihuopalaii i v;tiie aku' ai ; s{> uh kul'U w'aimakn no ka lioo'ma- | i;ao ana i ke kapa a kona muli po- ; kii kaikūf liine ī ku ai, a'iue'ia ano '•'vo nu oia i ninau aku ai ia Pueo ■ ko olua noho ann me ka u,,■-?■■■ •-. 1 . - Pueo i 01010 aku ei. 1 ; ■ ■ ! ■■) '■) maikai oo ko maua ii .: : ii.; ko kue ole; mai i ko i ,uc ĪI( ><j M.are"anā a haaielo wa- > ie aKu ia no au iaia me ke keiki a Piiaua i k.i hn!e tne na nkana. I j Olelo hou aku la o Kailiuopalaai, Ua loaa keiki no ka olua ? j Pane hou aku la o Piu o. f Oia ko mana pilik'ia nni, aole he 1 kapai oko knikamnhine''a hiki wa- ' le no i keia manawa. 1 N« wai ka hoi kela keiki a« e ole lo mai nei ia maua ? wnhi a Kaihu- ! opalaei i olelo aku ai. I A wahi hou a Pueo. oke keiki no hai i hele «e nei a hiki i o maua ala o Moknmeha, a ota no ka mea i olelo mai me na huaolelo o ke aloha. E noho kakou ianei no keka.hi: m»u7ft i nai pono aku au ia oe ī ke| kuma a o.e kahi e hiki ai o ka i'a«hele pu ai iue oe, no ka mea. he meakino kanaka ola ka mea nana' e lawe aku i ka i'a ma ke kai'a'liiki i kou aina i hele mai ai. A oia hoi ko'u hoa i ho.nau pu mai aī he puhi o Lauiueki kona iaoa, ,aiajk.ōna wani e noho &1 i ke!a wahL moku pohaku e ku uiai Ja i ke. ktu\ uolaila, aia a hele aku kaū.a i ika pono oe i ua puhi aia. 1 ka pan ana o keia mau ©lelo ua piha "loa ia o Pueo i ka hauoli no keia mau olelo a ke kaikamahi'ne a hooluolu iho !a lakou no ia po r ao ma kahi moe. I ke ala ana ae o k5 hianioe o kn malihini ia kakahiaka aia na mea ifi ua makaukau « walho mai ana a oia no ko lakōu wa i ai ai a hiki i; ka m*ona ana.

Ama fa hope iho, ua hoomakaukau ia na mea ai e lawe ai na ua puhi Mi, e like me ke ano mau.a'o keia ka uianawa o Knpapapuln 1 olelo aku ai ia Pueo «hele laua me ua kanaka nana e lawe i oa mea ai a, ua puhi nei, aia lakou i kau aku *i maluna o ka waa i hiki ma kahi aioku pohaku aia ua I'awe la ;>e la aa mea (ii a hookeUoke aku la ma 43hi o Laumeki e hoes tv.iu ai mai loko ao o kor.a lua ao!e no i liuliu i.;«iaieale ae ia ke kai me mau ooloiU la iloko o na la i«V6 o ka Hooiio, •Hp 'nanawa pekele, u'a hoea ioaj ia ke poo.'o ua puhi Lau.neki nei ;.iailoko m:ii o Uona lua i r«oho ai . r uka ;>e hi i ta iii kai iue ua hiona i u i ia makau'ke uana aku. « kau ahealie ana iiuna o k& k«?- ua lawe aku ia kona hauaa nuia, i ka awa a hooainu aku la ia {-aui»''ki a r».e na mea ai a pan i h;ina }n na ua pulu nei uw he alii kanaka uiaoli ala ka ai i na mea m »»»ikm wale no, a 3 ka maona puhi tifi. ua n;<je malie h\ u:;t maJta onioui o"'e no ka ■ii ■ :u •) ;-ili«Keia 1 ka awa. >; 1 olelo liou aku ai • * if M' ia Pueo. ke nana • i f «i K.:i luakua i ke uuo o ka ■ ! iim Laum«ki a o kau i- • n sn;i v maiama «i me ka ; na niea a pau ke hele i ; » t ;•;• j?iyi ,-ni; o keia mau ok-lo ua kt'.ica!i Uio ia lakou no k«kahi man;iw;t « ka puhi Laaiuoki e oui oni ae ai mai na hoonipouipo aua a ka ona a ka awa. A i ka wa a ua puhi nei i eni ae ai a hoopololei ae ai i keua kiuo :oihi, »"ia hke oia|um kekahi kaele waanui e kau ana iīuua <s kahalau ho!« 0 kaoiiuiai 0 keua nui ke uan.n iku. A olai 0 na kunahihi a roe na eehia e hekau iho ana oka ;>oe © ike makan&ku uej i ke ano 0 ka puhi Laumeki, aku, i kona nanau mua nae aole i'loaa iaia ia iuuu hanwina, ua paue aku la oia 1 kaua olelo kauohn «« ka hele anu mo kokaki 0 kona mau makua. S kuu hanau muli mai k$ puhaka hookahi mai 0 ko kaaa uiakuab?ae hookah?, a ka la »i)oj.vj e hele ana oe keia uiau makua o t.aua • Uwo oe i k& i-d ua ou makua.