Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 16, Number 8, 1 August 1999 — Kalaeloa [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Kalaeloa

„ 8 " i * ~ r^J i 5 i Ua noa ia kahaone o "Barbef s PoinVf na kakou

Na Manu Boyd Mai ka luna ho 'oponopono: ln light of the recent return of Kalaeloa, formerly known as "Barber's Point, " to the state, we share a story about Captain Henry Barber and Mā'ī Kamehameha I. Source: Sterling/Summers, "Sites of O'ahu" Bishop Museum Press, 1962, p. 39. Kalaeloa is now open to the public, and is one of O'ahu 's most beautiful beaches. E heluhelu mai ... hoa 'ōhua o ka /rf ^^^auwa'a 'imi pono, ( V _ 1 1/ mai ka wēkiu hau \ 'ōlinolino o Mauna \ J Kea a hiki i ka mole kā'uīlao Lenua, aloha pumehana kākou. Eia au ke launa mai nei me 'oukou, 'oiai e lana nei ku'u mana'o i ka nani hiwahiwa mae 'ole o ku'u 'āina hānau, 'o ia ho'i, O'ahu, ke kamaiei a Papahānaumoku a me Lua, ke aupuni o ku'u ēwe kupuna,'o Kākuhihewa, 'o Ka'ihikapumanuia, 'o Kalaimanuia, 'o Kūkaniloko, 'o Piliwale, 'o Kalona, a 'o Mā'ilikūkahi. Na Mā'ilikūkahi nō i māhele a ho'oka'awale i nā moku 'eono o O'ahu nei, 'o Wai'anae, 'o Waialua, 'o Ko'olauloa, 'o Ko'olaupoko, 'o Kona a 'o 'Ewa. Ma ka lae komohana o 'Ewa ma Honouliuli, e kū mai nei 'o Kalaeloa, he 'āina ho'ohāli'ali'a a nā kūpuna. Ua kēhau maila nā maka o ka lāhui i ka lono, ua ho'oku'u 'ia ua 'āina lā e ka pū'ali koa malihini. a ua ho'iho'i 'ia i kona po'e 'ōiwi a me ka lehulehu a pau o nēia moku'āina nei. Hau'oli 'i'o nō kēia, a ua hele kino akula me ka 'i'ini e

'ike maka i ia lae, nona nā mo'olelo hoihoi he nui. E huli hope kākou i ke au iā Kamehameha 'Ekahi e noho mō'I ana ma O'ahu nei i ka MH 1796. I ia wā, ua kama'āina 'o Kamehameha i nā haole like 'ole, na kekahi i kōkua iā ia i kāna hana e ho'ohui mai i nā moku i aupuni ho'okahi ma lalo ona. Ua lilo 'o Captain Henry Barber i hoaaloha o Kamehameha, a na ka mō'I nō i hā'awi i makana iā ia me ke aloha

ma ke 'ano he na'au ali'i. I ka wā e ha'alele ai 'o Barber iā O'ahu, ua no'ono'o 'o ia e hā'awi iā Kamehameha i ho'okahi pahu palani. he wai 'ona ia a ke kapena i mālama ai no nā wā kūikawā. Akā, ua mana'o 'o ia, he kanaka 'ē wale nō 'o Kamehameha, a 'a'ohe ona maopopo le'a i ka waiwai o ka wai palani. No laila, ua ninini ihola he hapa pahu nona iho, a ua ho'opihapiha 'ia ka pahu i ka wai e ho'okalekale aku ai i ka wai 'ona. Pēlā nō i hā'awi 'ia

ai iā Kamehameha i makana nāna. Ua e'e akula 'o ia i kona moku holokai i kapa 'ia 'o "Arthur" a, auē! Ua ili kona moku i ka hāpapa pūko'a ma waho pono o Kalaeloa ma Honouliuli, 'Ewa, no ka hānupanupa paha o ka moana i ia pō inaina. Ua pīholo kekahi o nā holomoku, a ua pakele na'e ka hapa nui. Pēlā pū me nā lako o ka moku. Ua ho'i hou mai 'o Kapena Barber e huli iā Kamehameha ma Kona, O'ahu, e kōkua iā ia ma muli o kona ho'opō'ino

īa. ivia is.aiaek loa nō na'e, ua lawe 'ia e nā I maka'āinana 1 kekahi o nā mea | waiwai i koe mai luna mai o ka moku e ; kīki'i pau ana me ka nāhāhā. I ko Barber I hiki 'ana i ke I alo o Kamehameha, ua ho'omākaukau 'ia he 'aha 'āina nui nona. Ua hā'awi 'ia

'o ia he 'apu 'awa, a i kona inu 'ana i ka 'awa, he wai wale nō ia. Pēia nō i hō'ike 'ia ai iā Barber e Kamehameha, 'a'ole kā ho'i 'o ia he hūpō. Ma muli na'e o ko Kamehameha lokomaika'i, ua ho'i pū 'o Barber i Kalaeloa me ko ka mō'ī pōlo'ulo'u i hō'ailona o kona kūlana ho'oki'eki'e. Makanānā 'ana o nā maka'āinana i ia hō'ailona, ua ho'iho'i 'ia nā lako waiwai iā Barber, me ka hō'ihi no ka mō'ī. Pīpī holo ka'ao ... ■

Ha'awina Hua'ōlelo vocabulary lesson 'apu 'awa - coconut eup for 'awa e'e - go aboard, embark hānupanupa - surging, as the oeean ho'oka'awaie - divide, separate ho'okalekaie - water down ho'oku'u - release ili - run agwund kā'ili lā - " sun-snatching," used to describe Lehua islet at sunset kamalei - belovedchild kūikawā - special nāhāhā - broken to bits ninini -pour pahu palani - keg ofbrandy pīholo - sink, drown pīpī holo ka'ao - "sprinkled, the tale runs," a traditional ending to a story «Py II - pūko'a - coral head pūlo'ulo'u - kapu sticks designating sacred, chiefly status wēkiu - summit

_ HiiilM

Pā'ani nā keiki ma ia kahaone ākea, he wahi pana hoihoi loa, a he maika'i no ka he'e nalu, ke kaha nalu, ka 'aukai a me ka ho'onanea pū. E naue kākou i kahakai!