Ka Loea Kalaiaina, Volume III, Number 29, 29 July 1899 — Huro! Hnro!! Ua Ola Hawaii. [ARTICLE]

Huro! Hnro!! Ua Ola Hawaii.

UA PUKA I k’K AO MALAMALAMA NA WAHI PANA 0 EWA I HOONALOWALEIA I KEIA WA A HIKI OLE KE IKEIA. O ke kula o Kahalepoai, aia iluna o keia kala kahi i noho ai kekahi man kunaka kaulana. Oiu 0 Kalelealuaka u me Keinohoomunawanui, nu laua uoi na knko 1 oleloia ma ko laua moolelo o ka wa kahiko. O ke kuko ka liana nui a nei mau kanaka i ua wa a pau. Ho opuliau nui ke ku uoi i ke kahna i'noho al keia mau kanaka kaulana ma ka hauaiiaua--a nou ke koa—a ma ka hnule aua o ka mana alii o Kakuihewa ia lojja nei ma keia mau kumu. O ke kuko a Kalelealuaka, o ' ua īīīo nahu maka a Kakuihewa; o ka i-a momona noa Kakuihewa ' e ai ai, ba awa oim uo o Kakuihe- 1 wa e inu ai a me ko kaikamahiue ' no ana, a ua Kakuihewa uo e ma- 1 ma ka awa, a naua uo e hoka. 1 A ona o Kuleīeaīuakn, na Kakuī- | hewa no e hapai a kahi moe, a nana no e hoihpi aku i ke kaika mahine aua a hoomoe me Kalelealuaka, a uana no o ouou i ka ’ * maia i ka wuha ai lalo o ke kai- j r mahino, a pela akn. A pela no hoi , 0 Keiuohoomauawauui. E ikeia 1 no ia kula i keia maii la ma ka naua anai ku knmuhau; oia o Ka- , halopoai, u nei mau ou i uoho ai* Eia kekahi wahi paua i nalowule aku mai ka omka aku o ke kamaliele, oiu u.i Pohaku-Luahi-hpi. < llu poe luahine alii keia, ua : lilo uae i poimku e like rae Ku- 1 kuuiloko, a pela keia poe pohaku; oia ka mea i olelo ia i ka wa e halawai ai ka poo hole ulanui ma ka ninau aua, “Loaa mai nei o Kaukuopua ma ia oe iheu? I na 0 Pohakuliialiiiie.” Oia uo kela mau pohaku e kn ae ana rua ka’o ne o ke alanui; aka oae, ua ualo lakoū mai ua maka aku o ke kamahele 1 koia wa. Eia nae ua hoike e hoomaopopo ae ai ko kamahele, Aia a haalole aku oe i ka uapo o Waiawa no " Honolulo; a hala ka uapo, pii mai oe a iho i ke alo, o ka Nukuokamanu ka puu e kn ana makai; o Wainw i ka lua o ke ahi, a pii oe i ka piiua a kau iluna, a mauka’e o laila, elua paha kaulahao ka maioao mai ke ahiaui aku, a loaa *ktt ua poe pohako la e ku aua.; O ka iuoa o keia poe pohaku *lii, o Aahoaiai w, o Walawakalea w, o Pilhiumon w, o Aaheekalnaikamokn w; o lakou ae 1a 4 na 'lii. Eia hoi ua kauwa eha, 0 Nohoaua w, n Kikaeloke w, o Piliamuo w, o Nohoanakalai, o lakoa noi ua yi<-m uana e kiai ke ahinui iiele. i A hoomaka hou mai ht oc e hele īwt i uo //ouoluhi, aloaa wni fa ia oe hc halekuai Vnku /nak/ii 1 t:o ieumi», a o if- kalua iho e

Mo umi ln a pīi | ka Halehao' kolokolo, o Uu luou o ia wuUi, o ftI KHoiunomakuiaulo fae kftimkftko«, Uo uioolola krtwla«ft ko ia kwimkii '"U Uiki i k»ift W* ka mei\ kakiui o 'J Uooipo iu'i imi ka mukuui Ulww ft mo Kumawunuu, a A noo liou mrti oa uo mun, e i« UaUuvrti Uou mni nua oe me kek*e Ui polmku pHua makai a« o ke « aluuuī, O ka iuoa o ia poUakn o ll AViU«-o ka-IUmu. • poliaku, hu polmku lea - a ponei o kunlanu ni: Xuta J oeo Uolo aua iko kuai puuu uo a lkakrthi Uaua au e maimo ai e KiUaua; a halawai oe me kekaliE » kauaka a waliiuo paha o Uelo aua i i ko kuaī puaa, e poka aua keiu 9 nluuu; IUea ao uei oe o ueīa kakahinka mii walo? E paue umī aua ka mou hnli puua peuei: ■ Iku imī pium ne lu au a- anho • ft lonu iki, a u tte awakea uo keia o ka imiua o ka puua. A pehen, ua maalo ao uei uo oe i ku A. Kauki ma kaulmlo? ,'\ Ao\a, wahi aka pane. O ko Ewa keiki kamauīuH, o aka o fttm oia no keīa nimiu i ka pnaa i kalu oA. Knuhī mn. j O ke kumu o ia aka ami, aia no | keia puaa, oia o Kaihuokupuna mawaho koke ae no o ko Kauhi pa makai o ke alanui, h oia ka mea puaa a hiki i keia In. NoIhi- I la ua kaulana oA. Kauhi i ka malama puaa, a aole no hoi e pau ke kaulaua o kela puaa ma ko Kauhi inoa a hiki i ka Uulihia; ana o ka honua. 1 5 la oe e nee hou aku ei imua noj Honolulu, e loaa aku una ia oe • ko kula o Kaluaolohe; a Ue wahi pana malaila i hunaia a nalowale loa mamuli o ka hoololiia ana o ke alamii ma kahi e a kaawale; ke kulu i kauiana mai mua mai a : hihi i keia wa i nohoia ae nei. Eia k » moolelo oia kula; O ka lua a ka llio olohe i noho • 4 ai, a i ikoia i ka wa kahiko. O ka iuoa o keia ilio o Kuilioloa; fae . olohe koua kino, lie halawai mau nu keiailio me ka poe e hele ana ma ia kula i ku po, lie hoauo 1 e mau i koua kino i eleele a ulaula, a keokeo, u ilio meo. O kona kulana lioiko, aia he hopeua e 1 lioeu mai uua, e laa paha ka muke < o kahi Alii-aimoku, n he mau j mea paha e pili ana i ka nolio’na aupuni paonioni ft pela aku. Ma keia kula uo i halawai ni"ka mea kakau mo ko':ahi ano kino o na * ilio la i hoikeia ae la mnluna, ] * aole uae i hoike mai no ka poino 1 o k& mea e hele ana ma ke ala- ! uui, aia keia knla i Wuiuu, Ua oleloia no hoi ma moolelo •v * o Kualii, o Waian nei kona aiua I huuau peuei: I O ka mi,kukane mai K« olau 0 Kaaloa mai, aoka inakuahiue uo Waian nei, pela io paha. £Ze aiuaalii keia i ka ok-loia e ka poe kaliiko. A nolaihi. he ewo o Kuilioloa no Waiau. E noe aku kaua e k» mea heluholu imua ma ke alauui kahiko maukn. E loaa aku ana ku oawa o Kauhihau, a ma kelu piiuu ma kela aoao ia kalua, e ike nna no ka malihini kaahele ia wahi; he mau pohakn loloa elua mauka o ke alauui. Oia mau pohaku, oia na koiki a Maihea. O ka mua kai hala i k&hiki oiaoUIa-a-Muihea, mahina o ke kohola, » kaua i ike mua iho nei i ua pukan» mua; ao na muli keia, oia kei» mau pohaku elna. A peeei laua i lilo ai i mau pohahu. O na keiki keia o Kaakakai-a-Maihea me kona muli o Punaoa. loa-Maihea kona muli. ‘ r a I O ko lakou wahi i uolio ui uiai •ma ka molo mauka o ku oawa o PunumiioH iii wahi. E lioonmuao ’ ilio eo e ka moa e heluhelu unal ina ko alauui aupuni; ia oe e iioo. m»ika aku ai e iho i ko alu o l’n-1 I naualo, o iko iho urm oe ho pipi ! wai i ko alauui. O kn inoa o iai wai o ka //uewaipi, a penei ke 1 kaao anu- { I j 1 I» Mnihoa um e uoho nua I uka o ia wnhi, aia uo k» wai i koin 1 wnhi o kii ai, ho pmmwui uui ai)i makni o ko alniiui, u na uiua hui hikon I ke kii i ka wai i kawaimao: o Uo.hi nmn keiki nue kft i kii i

]mai 1 wui no lukou i kokulu wu- , mmo. I kiv huh' uuu nmi o utv mau I * keiki noi i ku ukulu wui mo ua Imewni ilulun, a iio ka liilii o kiv uuku o ku huowai, ua lilkiwawo olu ka pilia uuu, uoluilu, uu muluumlamu lou uu la u ikoia ku Imlo huw o kanaka, o kn n)to knko ilin lu uo ia o uh muu koiki imi i im Imewai Ihiloa a laua u puki iho la i ka liouua, a ualmiia liilii iho lft ua liuowai a laua ma ia wuhi. Uh kapaia ka inou n iu wuhi ma ko huo o ka Imua a na koiki o ka Aku imo, i koia umim • wn ua Inwo liapniu ka inoa o Kawiiipi, Mnhope iho o ka wawahi auaa uiv maiv koiki noi i na huowni a laua, ua lioomaka uku la luua o holo imua mo ka lioi olo i ha hale. la laua o holo noi ke malamalam loa ae la e iko loa ia ai laua uei, n o ka )>r*o koko iho In, uo iu o na nmu keiki ln, a liln an la i man pohakn, (o hikiaike olelo «o ka moa kakau o Na-Kei-ki-Pohaku-a-M.iihen.) Aka uue ua kapaia ua mau koiki-pohakn la o Nu-Pohukn-kulolm; | Ika hiki amt uiui o Kaim me Kaunloa i //nwaii uo»; uh lilo mua aku keia mau keiki i pohnku. Pela iholaka inoolulo o kein raau keiki rao ka hoohewnhewn; * | ole i ka ike a ka inaUa. , | i