Ka Loea Kalaiaina, Volume III, Number 31, 12 August 1899 — Huro-Huro! Ua Ola Hawaii. UA PURAIKE AO MALAMALAMA [ARTICLE]

Huro-Huro! Ua Ola Hawaii. UA PUKA I KE AO MALAMALAMA

NA WAHI PANA O EWA I HOONALOWALEIA I KEIA WA A HIKI OLE KE I KEĪA

1 E hoakaka aku ka mea kakau ■ i ke kumu i kapaia'i keia mau « waUi peua. 1 1—O ka hahana o ke kaua ana i o na aoao elnn. I 2— Ko ku uon o ka limu o Kh- \ . lelealuaka i ka ilie. ( 3- —O ka pau loa ana o ke kaua ana ma keia kula a hoonmha loa noiiamaiinwa loihi. i Nolaila, ua kapaia keia kula i wa o ia poo kahiko o ke Kula o Kaehaeha. o i» kc kaulaim a hiki c mai i keia la. O ka piina o Kanakm, oia no j ke ka ana a Kalelealuaka i hmakoi kaua a moku ai na poo ekilu . o Kapaakea ma. Pela i paimia’i o Kanakoi mai ia wa mui a hiki i keia wa. ( O Kapahulnnniakea, ka puka- | un uana ka ihe i ku ai ka lima o Kalelealnaka, uu lioi oia a Wai j kikl noho a hiki i kona muke . ana-. A ma koua inoa i kapain ai ke kula malalo mai o Laealii o Kapahuln e hea ia uei i keia Iu. O kela ko» i make hnpe ai ia , Kaielealuuka no lakou oa poo ekolu o Kapaakoa ka iooa, mn o kona inoa ’la i kapahi’i kokalii j wahi ma Waikiki o Kapuakea ka inoa a hiki i keia la; a ma ia inoa no i kapaia’i i Waimaln kekahi loko-ia o Kapaakea ka iuow f e hea ia nei a hiki no i keia la. Oia la, i ike mai na malihini kaahele a roe ua opio o I3wu nei i . kuhlkuhi ole iu e ko lakou poe makua, a mo no n pela i hoomanao no »i ka ne-t kakan »c*i | : kauwahi hooheno o keia «ina o ' - 1 Waimalu onnei: Nani Waimaluewuho nei, 1 Me ho kumoena iho la iahi, J O ka hoiii; a ke kai o Hn\nn ' Inni, Uhipaa i ka piina o Pneohulunui, " He noi ka manao haaheo j i ko kiuo. , O keia iho la kahi kannenae o ( keia wahi, a e huli hou ae kakon ] a nkali hou aku i ka mohou o , Kalelealuaka'e hoi la me kana 1 ] « man poo eha; mo na mahiole eha | ■ me na ahuola oha. ■ ( I Jaia no o hoi nei, ua loaa aku 1 j la no kah» oopa; aa lalau iho la « 1 oia a hap/ii ae la n I«we aku la a hiki i Waiawa, hoonoho iho la » Iko Kalelealuaka hoo kokoke " ana’kii i kahi a kahi oopa e ku I n/i, na iko i/iai la kahi oopa ua • * ka lima o Kalelealuaka i ka o 1 he, o ia ka ma*ka a ine ka noai*i

io«tt »v un wtthi oopn nel i kilu »ll h mnupopu iim iiv iu, uole uho uiu I iuiun»«jm milum l»v «ei kumvktt kan iwna ulu o hapai noi a luwo. Ua lunu ilio ltv iihm Uoiu imm hoiviluuu i i\iv wtthi kiumka uoi, o hiki ni itv iu ka hoiko n« i kaua kft\wktt kotv loti i ik« »vi, iim pu)m he niimu kokuhi o hoon <nfti uim imuu o kouii ivlo. A hnnmnopopo iho la uiv wahl oopa uol uo kuiu mau m»a v ik« ui iloko o mr I» o kaau tu»ft pouoi: 1—I ka hi imiH o ko kauu i Hamulmmu, ua lilo intvi elm pao, •ha muhiolo, «lm uhuuU iv me ko'u hapalia ana mai ko'u wuhi i loaa tvi. 3—1 ke kauii i k» kula o Kuiwiul», uh Ulo niai eha poo, oha mahiolo, eha ahnuln u mo ka liapai auu ia’u. • 3— I k« ktvufi i ke kula o Huhiwa, im lilo mai «lm poo, elm innhiolo, «hn uIiuuIh, « mu ku hupai | * » »ioa ift’u. 4— ko kami i ko kuhv o Wasumlu; im lilo m»ii hv «Im poo, j eha maliiolo, oha nhuula. Ak.a uae, ma keia kiiua auu 1 ike ai .iu ua eha ia koua Hma, u oa hapai k ia au, Nolailu, ua maopnpo lo»i | ia’u na mea a pau iou i loiiu i !o - ! ia kaimka koa lamiu olo n'u i ikn ! / maka ui. Aka, nohea hi koia k: ; - : naka koa? | I kekahi U ne, makemuke iho i Ift ke Alii Kaknihowa e lohe pono i ke kmuu o ku lnnakUu aua o ko lakou aoHo. I ka ukoakoH nua o ua puali nau» u pau imuu o ke Al:i, \ia uiiiau ia mai U 1o,hi oopa no ka - DH ike i kv, iu mua, oiui im lii e p»j mw i ku ikuiku n me ke koa 0 Keiur>hoomHUuwuuui, he umke pono ke lilo ke kaikamulnue u kft u 1 ii iu iu ho knnaku koa, I h 1 u iii kahi f>(i}>a i ko alli li ke Alii, e ola nmu h*n oe. Mhmiia o Umi hoike «im aku ia o« i / ke kuh.na o ke k»sna a me ke koa lauukila, o kuoim mun ae uu imua ou, h imuH lioi o knia pualikaua. īnu ei»i iimm o keuhi o kuii Imku e Alii kein kanuka koa/ olu n» iwi « ke Alii ola ku ainu, Ei»« ka piuie kikonla a na 'lii i ua wnhi oopn uei, Hoopunipuni <>i>, owai akii iu kna /kuika, o Keiuohooimmawunui wnle no ko koa. I aku 1a kahi oopa i ke AHi. 1 ke kaua i //amohamo, ua hala e au mamua, a loaa ae ia au i ka puaii kaua i ka piiua o Kapukaaki, (Ka-pnka-a-Ki), ao!e au i kokoke aku i ke kahuakauo, i ke kula no an o Kaiwiula kahi kuo-i liole ai; lie hu aua na ka niakani, i «liiw'n’e kuu imna, ike ne Ja au lio kmmkii u-i; hihni iho Ja kooa linm ia’u a hapni ne la a lawe «ku la ia’u h hiki i Pawaa liuokuu iho la oin ia’u. A haln aku 1« keln, ko heieku-pao-i aku uei no au; ia’u no e hele ann i k6 kala; Loen mai ana 9 kela me n»t poo elia, na mahiole ha, a mo ua nhmila eha r a paoe umi U in’u e hoi mnua, ua pau ko kana. O ko iala lalau mai la no ia h hapai ue !a i.Vu, u huli hoi mai ln mauaahiki i Wuimalu, »Uihi hoonohoi » iho U nu, a nalo mai lu keln. ' I ka lua o ka U, i Kaiwiula ke knua; loaa no au ia ia u hupai ia no, nu hoi mai uo oia ia U me eha poo, eb-v mahiole a me ehu ahuula; a pela mai no i ko kolu o uu !a hooili kuua «m Halawa. 1 I i. s lu <> ka la, i ko kul« i Waimalo ke kau:-. ia-kaua auu., u i ike .<u ua ku ku Hma o ua kamkn ’In I ka ihe aia ra» ka lim > hem«; a mi hoi mui uo oia ia 1me elu poo, elm mahinle n me ;eha almiiU. I ho’n mauao, e houkf*iikoi»5»i un knniikii a pau e ke Alii no ka mum ana i ua kauaka ' i;i h’u p olelei uei.imua ou. Ua ae |io»ji in ke Alii i keia olelo n kah ■ ooj)!i (P«'ki) oia hoi n Kaiki-o. IMom, In wji i hoakoakoa ia mai si na ka m-Ui « }mu. I k»i liuliin miii o mi knunka b , uohe » loaa iki. A pau na kanaka a pm i kn iiulila, a ko» uo o Kah'hmlimka, Nolnihi, ua kti ia nku ln nin e IiouIh, niai no oia o moe aim ho. I ka hik.i aim mai o Kalolonlu-

|aka, ua kuli uk« U na wabi noim nai m ku linm knma o Kalakmluuka, u Umu uku U kuhl l ku ui i ku iho; ukulii no u iko k« AUi u wo ku iuhuluhu '» pau i ku «liuo o UII oiolo h kuhi oop», ft honiu , uku lu oU iniuu o ko AUi 'Elu uu kunuku 'la u olu »i ua iwl." Aku- , hi no u moni'olo U nu olnlo u nu wulii mijm uni. i Muhoe iho o iu wu, tm hniknU 1 mui lu nu pooo hn 10, uu imiiiiolu hn 10 amw ua uhuuU iie 10. I ka ike hua o ke Aili i knia man oiha a pan, na pan ne ia koua k«uftlua n me koaa hiliuai kuhihewa maluua o ua oUioU ua Keiuohoomauawanui waln no la ka lanakiU, u oia la ko kea o ko ja mau la hooili kaua eha; eia ku aole. E waiho kakou i ke kamailio ana no Kalelealuaka a me kana mau hana koa, a e huli ae kakou a nana i kekahi mau wahi pana e ae. O Kapohaku-o-Kane, he pohaku keia i hoonohoia i ka palena o ke kai o Kaholona a me ke kai o Makoa. O keia pohaku na Kane a me Kanaloa i mahele i keia maa palena kai; aka, i keia manawa ua nalohia aku. O ka manao o kahi poe o Manana nei no keia pohaku; ua hele loa a nalowale mai kona wahi i ku mua ai; a i ole ia, ua nee aku oia iloko o ka hohonu kahi i noho ai a hiki i keia la; he mea oiaio paha ia. Oiai ka mea e kakau nei ua ike a kamaaina i keia pohaku kupua, a penei kahi moolelo i kona nalowale ana a hiki i keia hora a'u e kakau nei.