Ka Loea Kalaiaina, Volume III, Number 51, 6 January 1900 — NA WAHI PANA O EWA I NALOWALE A HIKI OLE KE IKEIA [ARTICLE]

NA WAHI PANA O EWA I NALOWALE A HIKI OLE KE IKEIA

I » > Haalele o Kamapuaa i kau . hale o Keahi no Honouliuli, 1 laia e pii ana.ua pii aku la oia ma ko ano kanaka a hiki oia i ka lae o Kaheeka, ua . hoololi ae Ja oia 1 kino Akeke i-k oke kai a pae aku la ma kela aoao o Kepookala, a malaila aku no Keanapuaa, a ma Ke kino puaa ia hele ana *• * # ia la no Kaluanui a hui me kona kupunawphme. Ma keia wahi e waiho iki iho kakoiuia Kamapuaa a no kahi wa aku, alaila hooheno I•, „ • aku kakou nona. E aui iki ae hoi kakou a nana i kekahl wahi olelo kau lana o Honouliuli, oia keiia: **He Kuhikalaikii.” Ua kapaia keia aina o Honouliuli he kuhikalaikii penei; maiwaena mai o kokahi poe olii hoopaapaa i pukal ai keia olelo. 0 ka luo, he wahi moolelo no kekahi kanaka mai Waialua mai, a ponei kona wohi moololo: He mea maa mau i kuWaialua poe ka helo mai i Honouliuli, a pela no o Wai- ■ anae; a pelā no ko Koolau-loa i ame Koolau-poko, a me na wahi no a pau. E ninau mal paha «auei oukou, heaha iho la ko kumu o na poe a pau e i hele ai o keia mokupuni i , kela aina o Honoulinli? Eia, aole wale no o kanaka walo no ke hele mai aaa, o i ka poe kukukupa no kekahi, - o lakou kahi e helo pu uoi i me ka lakon poe kone. E ninau hou mai no p«ha uanoi oukou, heaha iho la ke kumu , o ko lakou hole ana mai i nei aina? Eia, he Noai ke kumu o , ko lakou hole ana mai i Ho uiiuli, mea, oia ka laau , ulu noi ma Honouliuh me 3 Puuloa. Ua kapaia ka noni he Ulu kau haahaa, oia ka wai- . wai nui o keia aina. 0 ka noa ni, oia kekahi laau hana ka | t pa maikai a kaulana. He ula ka wai o ka noni ho like no mo ka wai o ka olona. ] A penoi i puka ai kofc ole1 io "kuli'-kalaikii,” Mai Wiiii alua mui i pii mai ai kekahi poe no Honouliuli, lie o Im * kane, ekolu wahine, a ho iioo * kahi kanakaaole ana wahine. a ho ekolu hoi kono, ho muu wahine ka lakou.

. 4 I kokahi la ao, mahope iho 0 ka la o ko lukou hiki ana ••' mai Waialuu mui, holo aku la ua kaue ekolu me ka la~ kou mau wahiue, u o ko kauaka waluuo oio, ua helo aku la no hoi oia, oia wale Iho no. x lu lakou i hiki aku ai i j Uahi o ulu ami o ka noui, ua eli nku l;i lukou nei i k« u-a o * i ka uoni, u ku mole ka moa i . makemakoia, o ha’e ao i ke • s , kumu a me ke a-u a me ka . mole a homo, ahula okioki a ) aku ka paila, ku ka puu, ala l ila, kaka ka alual-.i, a kiloi ka i iwi, o ka alualu oia ka mea i makomakeia, pela no lakou i j 1 hana ai a ahiahi hoi no kau- ' hale; a kakahiaka ae kaUlai ia noui, a pela aku anu. 0 ka % • m holo ia a hala na la e-ha, olua i la i koe piha ka Pule, o ka i hele ana e eli noni. ] E aui ao hoi kakou o nana i 1 kahi kanaka wahino ole. Ua i i hooma’ima’i iho la oia, hoo- i 9 * » « paa ae la i kahi malo o-na ma 1 kona poo—a a kupono ole I maoli no ke hele i ka hana. \ ua kaulai no oia i kana mau noni o ka la i hala, a pela no * hoi i kela poe, ua kaulai iho 1 la no hoi i ka lakou noni a i ku nku la no helo. Omi, ua wahi kanaka ma’i nei o moe ana a kupono ka ) la i ka lolo, ala mai la ua wa- 1 hi kunaka nei a ku iwaho o 1 ka hale, nana ae la la ma o a 1 maanei, aoho a-na kanaka iko 1 aku, ua hoomaka aku la oia e kokolo a hiki i kahi kaulai 1 nonī a kahi mau meao lakou hao ao la i ka npm a ia mau 1 mea, a lawe aku la no kana | wahi kaulai noni, a waiho iho : !a me ka hoomahohihola ana i ae; a pola aku no i ka noui a kahi mau mea okoa "aku o hao ai, a pela aku no i ka ko kahi mau moa okoa aku, ua 1 lawo mai la no ia a waiho no 1 kana wahi kaulai noni, me ka hoomaholahola ae. Aka, b ia ia nue e hao ana i ka noni ! | a kāhi man mea, ke ikeia mai la ka hao aua a ua wahi 1 kauaka nei o kahi wahi ka- . naka okoa aku, me ko iala kahea ole mai iaianei o noke t nei i ka aihue. > Ua k>ili ua wahi kanaka , noi a hoi mai ka poo nana ka i nonl, olailn knmnilio aku ia • lakou. 1 I ka pau ami o ka aihno 1 ana a ua wahi kanaka nei, ua # 1 hoi aku la eia no ka halo e hiamoo ai, i moa o manao 5 loa ai ko lakou poe, he ma’i ) maoli no ko uu wahi kanaka i nei- ' O ka holo ia a ohiahi, hoi ? mai la ka poe holo oli noni. ‘ a ua nni no hoi ka lekou noni ' o ia holena. T ko lakou nana an» nku i ka noni a ua wahi *|kanaka nei, oi*i mau no aole 3 |i hoomaholaholaia © liko no 1 mo ka lukou i iko mua ai, ua manao iho la lakou ua mii loa i- ia paha ka ma’i o ua wahi i kannka noi na knhon mai la a kalii o lakon; o Kuuahiokona o|o —,Un oii imu 1» ua wuhi j. kunnka noi mo k.a leo nawau Uwali, aka, oiu no kahi kanuka naim i iko i ku uihue o .

kahi kanaka leo uawaliwali 4 .% . .. • .. / ko noho nei rao ka mlikaukau tno kana palapnla uoopii aihuo nouL Ua nooneo maila * 9 kahi kanaka ma’i a maloko inai o ka puka oka halo, i ka ike ana mai o kalu - kana- ,.' f ’ ♦ ka nana ka pahnmia hoopii ua kokoke Ipk ko kniikka ai- ■ huo nom raa ka p«kn.| 0 ka wa koke no iu i woilio ; koke ia ao ui oka hoopii kuo ia Knuahiokona no ka aihuo no- ... • • « ni imua o ka poo nana ka noni. i ,v , * *,» ,• * „ • E lakou nei, wahi a ua wa* hi kanakā nei nana ka hoopii, •X. • -: •>, I 0 ka wai noni la hoi kela raa o? IV . ... > 0ka maua. / Ao, o ka olua kal ua hele no hoi ka la ft/kupono i ka iolo; iko mai lā au iaia nei i ka puka ana’e a ku mawaho nei, kiei ao noi ma o a maa- *. •' • •** \! • ****«***.,.. • ne’i, aole nao he ike i ke ka- /. , . ••. *i * nuka, hoomaka aku nei e kokoio mai ianei aku la,’ a loaa kela ahua noni, hao ae la a lawe no kana puu noni. Oiāi ka hoopii a ka mea hoopii ke hele nei eia do ka mea hoopiiia k’o hooloho nei, a pau ka hoppii anft. 1 keia wa i ninau fte ai kekahi kanaka i ka mea nana ka hoOpii, ia oo e ike mai ai ia ia noi e āihue ahaH ka no- . * . . « . ni, e liko me kau iko, nahele mai anei oe a olelo ia ia nei ia wa? Aole, wohi aka mea hoopii. Ina pela, ua lalau oo, a ua lalau pu mo kau iko. Ua hoomau mai la no ka mea hoopu i kana apana hana rne ke kuemi ole. • * . I keia wa i pane aku ai o Kauhiokona ika moa nana ka hoopii kuo ia ia; E, auhea oe, o moe kokolo ae ana au me ho hau ala np.kula. a e noho hoopu mai ana no hoi oo. la’u —Kuhikuhi-kalaikii, 1 ' *.*••., Kuhikuhi-hawanawana—ku-panaha ko olelo mai ha’u i 1 aihue i ka noni, holo L r;peia oe. *. * * I nmi la kekahi kanaka, ua pololei oo, ina paha he iko olaio ko ia noi, ina tio paha ua kahoa niai no !a hoi ia oe, eia ka hoi o kn hau ko kokolo ann i kahi o i<a puu noni a lakou noi aole o oo, no ko aha la o m noi i hoopii olo mai ai ia Imukokolo i ka moa i hiki i kahi oka puu noni, nolaila, aole o'u hilinni i ka ia nei apuhi. A he; he hau kokolo ka ko ko awakea i ka wa o kunono ana oka la i ka lolo, wahl a ka inea nana ka hoopii, - [ Mamnli oka hihnai ole ia , o ku hoopii, ua loaa ao la ka [ lonnkila ia Kauahiokonn, a ma o kana oielo ana hoi i ko ► “kuhi-kalaikii” i lilo ni iu i olelo kaulana no Honoulinli a i hiki i koin In. A po)n iho In i ka moololo uo ko kuhi-kala ii kii no konn kuhiia i ka aihue i noni, aka, o ka men pololoi i no nno ia ua aihuo maoli no, . o iiko mo ka kon i iko mua • ao ii©*. ) Aol® i ptMl.