Ahailono o ka Lahui, Volume I, Number 2, 10 January 1890 — Page 3
ae la ua kamailio kalai aupuni no kela a me keia, e na poe kalai aupuni kakaikahi i kohoia. I keia wa , ke manao nei ka lahui e koho i na poe i waiho kalai aupuni maoli ia mai mua o lakou.
Ua makaukau ka lahui e hoomaimai i ke aupuni, oiai ua hana ole ia maoli ia nana e ka aoao aupuni; ua makaukau ka lahui no ka hoomaemae aupuni, no ka mea ao ao manaolana e ao e pono ai ka aina; ua makaukau ka lahui no ka hoomaemae, no ka mea, e hoea koke mai ana he kupilikii ma ke dala @@@@@@@@@@@@@@@@@ lahui no ka hoomaeae, no ka mea o ka inoa maikai o ke aupuni maloko nei o ka aina ua pau i ka haihaiia, ua makaukau ka lahui no ka hoomaemae no ka mea o ko lakou makemake no ia, a ua iini lakou ou e loaa ia!
Ua piha pahaohao ka aoao Aupuni i ke ano ka loaa ana o na moho o ka paa balota o ka Aoao Hoomaemae Lahui ka hoike aku nei hoi ka lahui i ko lakou haohao o na paa balota ola aole no i loihi ua la o kona hoomoamoa ia ana, a ua pau pono loa hoi na mahele pili kalai aupuni a pau o loko nei o ke aupuni. O ka ooao aupuni he aoao mau ia e olelo ana he mea pono ko loaa na ‘lii a me na lunamakaainana, e komo ana na mahele kalai aupuni o ka aina, a me na kalai pili kino ana no hoi. O ka manawa keia, a na kanaka o ka aina, i noke nui iho nei i ka hiamoe, e ala ae ai a hooponopon, lawelawe, a alakai i ka hana kalai aupuni hope loa o Hawaii nei! Aole na ka aoao aupuni e mahalo mai i ka makou paa balota, aka, na ka lahui o Hawaii!
HALAWAI MAKAAINANA A KA AOAO HOOMAEMAE LAHUI.
I ke ahiahi o ka la apopo, hora 7:30, e malama ia ana ka Halawai Makaainana e ka Aoao Hoomaemae Lahui, maloko o ka Hale Paikau kahiko Ua makemake ia na poe kupono i ke koho balota o ke Mahele 4, e hele nui ae ma keia halawai. E haiolelo mai ana ka moho holo balota o ia mahele, ma ka Aoao Hoomaemae Lahui, oia o Mr. T.T. Lucas.
E oni e Hawaii,
E ala, e na mamo a ka I,
Na ewe a ka Mahi,
Na moopuna a ka Palena,
E ala! E hele ae a pau loa,
I ka hana o ka aina o kaua.
T.R. LUCAS.
Ma ke kauoha a na Hui Mekanika me Kalaiaina.
Honolulu, Ianuari 10, 1890.
HAEHAE KA MANU KE ALE NEI KA WAI.
(Hoomauia mai ka la mai o nehinei.)
Hon. J.E. Buki. Penei kana mau olelo: E Mr. Lunahoomalu a me na Keonimana. Ua lohe au i ka heluhelu ia ana ae nei o ke kahua hana pili balota, a e kokua ana au ia kakua hana. A e hooi aku ana no hoi au i ka’u hana no ka pomaikai o na limahana. Aia au ma ka aoao kue i na hana “monopoli” o na ano a pau, e like no me ko’u ku ana no ka pono e na limahana, a me ko ko’u hoa o ka aina hana a hookahi. Ina makemake na poe mahiko i poe Pake, aole anei ua piha ka aina me lakou.’ I poe hou anei kahi i makemake ia. Ua hoakaka mai la oia no na mea e pili ana i ka olelo ia ana, ua hookumuia ka, ka pilikia pili aupuni iloko o na makahiki elua i hala ae nei mamuli o ka maliu aloha nui loa ia e na haole. A mahope kamailio aku la oia no kemau minute imua o na Pukiki he nui i hiki ae.
Thos. R. Lucas, kamailio mai oia. Ua haaheo au i ke ku ana imua o oukou ma ke ano he moho holo balota no ka mahele eha. Aole au he mea haiolelo panee i ka welowelo, nolaila, mai manao mai oukou e na makamaka, e loaa aku ana mai a’u aku he haiolelo molale i ka maikai, o na loina hana e like me ia i hoolaha ia ua pa, hola ia mai Hawaii a Niihau. Aole hookahi mokuahi i haalele iho ia Kou nei, me ka hoouna ole ia ana aku he mau kope o ia mau mea. He keu hoi ko’u piha akaaka i ka lohe ana i ka po nei, ua olelo ae ke Kuhina Kalaiaina ua aihue ia ka e na limahana ka papa hoonohonoho kahua hana a lakou. (Na leo hooho, hilahila, hilahila,) Aole au i ike iki ke kahua hana ka kona aoao. Iloko o ka 1886, he wahi kahua hana ko ia wa, me kahi mea oihana aupuni no kela a me keia, eia nae ua apuhi ia kamalii. E aho au e ke ma ke kahua hana a ka Hui Mekanika me Hui Kalaiaina a hiki i ko’u haule ana mamua o ko’u koho ia ana ma ka aoao aupuni. Hookahi nae mea nani, aole o kakou makemake e haule kakou. Ua paa iho nei na olelo hoopaa a kela a me ekia noho no ua kahua hana la, aole wale no makou e hooko aku ana, aka, e hana io aku ana no makou. E hauoli ana au e halawai me oukou ma ka mahele eha, a malaila kakou e malama ai i mau halawai makaainana. Hauoli ko’u naau i ka ike ana i na poe naauao maanei i keia po. Ke hai aku nei au ia oukou e na Pukiki, mai hoolohe wale oukou i na olelo hapuku pomaikai o na ano a pau, e hana kakou ma na mea la. E lawe oukou i ko kokua hana i ka oukou mau home, a e heluhelu iho. Aohe a’u koi e hoana ai, aohe hoi he mau pauka wahie e olokaa ai. Makemake nae au e ike i ka aina e holomua ana iloko o ka pomaikai e like me ia iloko o na makahiki he 20 i hala ae nei. Mai makau oukou a hopepe wale paha ma na pahu balota. E makaala oukou no ka oukou mau balota, a he mea kanalua ole e oili mai ana no oukou me ka manuheu ole.
Robert W. Wilikoki. Oia ka hope loa o na haiolelo, a ua nui kona ohohia ia. Penei kana mau olelo: Makemake au e hoike aku i ko’u aloha i o’u mau hoa makaainana a me na hoa’loha. Ke ku nei au ma ke ano he kanaka aloha i ka aina, aole hoi he mea kokua aloha i ka aina, aole hoi he mea kokua i na hookele hana a na malihini. Ua olelo ia , ua kue ka au i na haole. He hapa haole hoi au, ua hele au i na aina e a hui pu me na haole, a mare no hoi au i wahine haole. Pehea hoi e hiki ai ia’u ke kue i ka lahui i awiliwili ai ia’u iho? Ea, ua hehi ia kuu lahui ilalo, a ke manao nei au e kokua aku ia lakou ma ke kaikai ana ae ia lakou mailoko mai o ka lepo nenelu pono, a hoonoho aku ia lakou ma ke kaikai ana ae ia lakou mailoko mai o ka lepo nenelu pono, a hoonoho aku ia lakou ma ke kulana maikai ae. O ka hookele ia ana o ke Aupuni, aole no ka pomaikai o ka lehulehu, aka, no ka hoopuipui wale no i ko lakou mau waiwai. Aia ua ku mai la he moku mawaho ae nei o ke awa me na tausani Iapana, i lawe ia mai nei ia nei i mea paonioni pu me na limahana ili keokeo. Ua hiki ia’u ke helu papa aku i na hewa o nei Aha Kuhina hemolele. A, e na Hawaii, e hoea mai ana ka manawa, e noho pono ai oukou maluna o ko oukou mau kuleana iho. Ke nonoi aku nei au ia oukou, i ka la koho balota e koho oukou no na kanaka e kakoo ana i na loina hana a ka aoao Hoomaemae Lahui. He moho holo balota lunamakaainana au no ka Apana elima, a ke lana nei ka manao, e koho mai ana oukou ia’u. Ke nonoi aku nei no au i ke alo, e koho mai oukou ia’u. O ka mea e lawe i ke dala kipe, he kumakaia oia i kona aina hanau , a i kona pono oiwi.
Hoopanee ia ka halawai me ka nui o ke ohohia ia, a o ka 200 kanaka o ka aoao Aupuni i hoea ae malaila ia po, ua lokahi ka lakou olelo, ua holopono na hana.
He aloha i ka makahiki hou.
O kuu aloha oia auanei ka ukana mama a ka ELELE e halihali ai ma na kihi a pau o keia Paeaina, me kona pulelo ana ae iwaena o na kai ewalu, aloha na alii aloha na makaainana a aloha pu hoi na keiki papa o Hawaii nei, aloha na malihini e noho nei malalo o ka malu o ka Moi Kalakaua I, aloha a aloha mau loa aku no.
He makahiki hou keia, ua hala aku ka makahiki 1889, aole ia e hoea hou mai, he malihini e hoea mai nei e pani i kona hakahaka, aloha ino no hoi ka poe i hala aku iloko o ka makahiki i hala ua pu-a iki ae lakou a nalo iho me he mahu la, o ko lakou kino ua poho ia a hiki i ka la e ola hou ai na kupapau a pau loa.
O ka uhane hoi ua hele ma kahi malihini e lawe i ka uku o kana mau hana, o ka poe i hele ma ke ala laula ka poe i puni a hahai mamuli o na kuko kolohe haumia o ke kino kai make me ka wiwo ole, ua noho lakou iloko o ka eha ma ke ahi o Gehena, a o ka poe hoi i komo iloko o ke ala ololi a hooke i na ino o ko lakou hoohewahewa ia e ko ke ao nei a make pomaikai iloko o ka Haku, ua pau ko lakou noho pio ana ua hiki me Iesu ma ka nani o Ierusalema hou.
O kakou o ka poe e koe nei ma kahi o ka hoao ia mai, elua o kakou hana nui ma keia honua o ka imi i ke ola o ke kino, a o ka imi pu hoi i ke ola o ke kino, a o ka imi pu hoi i ke ola o ka uhane, ola ka mea oi loa. A e noonoo ana paha ka ahaolelo eia no na papa o ka oihana hoola e ku nei a e huli aku ana paha keia kau ahaolelo ae i na kumuhana noonoo nui e pakele ai ka lahui Hawaii e hele nei i ka nalowale, a e kau ia na kanawai naauao a pau ai ke palaualelo o ka poe ui a me ka huikau ana o na keiki kane a me na kaikamahine, a me ke oki wale ia o ka poe i mare ia a me na mea e ae e neoneo ai ka aina i ke kanaka ole.
O ka lua, oia ke ola o ka uhane o ka mea nui loa ia, no ka mea, aole kakou e ae ia e ola mau ma keia honua, aole hoi kakou e ae ia ana e huli hou ia ola ana mahope aku o ka make ana o ke kino, nolaila, o ka wa pono keia, aole hoi he mea pono no ke kanaka ke loaa na pono a pau o ke kue ka noho alii ana a me na waiwai a pau o ka honua a me kona mau lealea me ke poho ana iho o kona uhane a i pono ai no ka makahiki hou, e pono e noonoo a koho iho e loli ae keia wa i ko ka wa i hala, a na ke Akua e hooponopono i ko kakou mau makemake i ola kakou iloko o kona mau Garatia.
Kauwa mau a na kauwa,
J.A. KAHOONEI.
Pa o Roma, Ian. 7, 1890.
KA MOOLELO O NA
Alii o Sekotia,
I ke au o ka Moi Edewada o Beritania
I ka M.H. 1296.
Ua ike hoi o Ma i ka pukani o kona mau lima; a o Mure hoi ua inu mua oia i ka noiau i puai mai mailoko mai o kona puniu, me he koa kahiko la oia i hele a lohia ma na kahua kaua, a nolaila, aole laua i hoopiha ia me ke kahaha i ka lohe ana ia Walaka e hoakaka mai ana e like ae la me ia, koe wale no na poe malihini e like me Makuela a me Lenoka.
Ke nana ae la hoi o Lenoka maluna o na helehelena opiopio o kona alakai, me ka nalu ana hoi o kona naau, he oiaio paha ke hoolohe io la oia i na hoolala kaua, i hiki ke noonoo ia a hoolala ia e kekahi o na kenerala kaulana loa oia au; a i ole ke lohe la paha ia i na kukaleka e ana a kekahi mea nona ka noonoo i lapu ia e kekahi uhane, ka mea hoi nana i hoopiha mai iaia iloko o kona wa hiamoe me na manao ahiu i oi loa aku mamua o ka mea e hiki ana ke hoolala ia e ka noonoo i kona wa e ala ana.
Ua manao no hoi oia, ua loaa paha ka lanakila ia Walaka opio maluna o ke kakela o Dumabatona mamuli o ka wiwo ole maoli no o kana hakoko ana, a o ka wiwo ole hoi e lalapa ana iloko o kona houpo e alakai ia ana ia e ka loea hoonohonoho kaua a na naita no lakou na makahiki i oi aku mamua o kona, a pela hoi o loaa ai iaia na lanakila ana.
Aka, ia wa ua hoauhee ia ae la kona kanalua, oiai ke lohe pono aku la oia i kona kula ana i na koa i oi aku na heluna makahiki mamua o kona, a i kona wa hoi e hoakaka mai ai i kekahi kumuhana ua ike maopopo aku la oia i ka hiki pono ana iaia ke makala ae i na hipuupuu o ia kumuhana me ka maalahi launa ole, e like hoi me ka hiki iaia ke makala ae i na li o kona mau kakini.
A no ia mea, ua piha iho la kona naau i ke anoano eehia o ka mahalo, a olelo wale iho la no oia iloko ona, “he oiaio ua hanau ia mai keia kanaka e lilo i moi.”
A o Makuela hoi, ua like no a like ka nui o kona piha kahaha e like me ko kona kokoolua, oia o Lekona, eia nae aole i like loa me ia kona ulupuni, oiai ua ninau aku la no oia ia Walaka: “Ua hooiaio oe i na mea kaua i mau haawina kula na umia @@@@@@@@@.”
Oia ka’u mau haawina o ke ao ana i ko’u mau la opiopio, wahi a Walaka. Aka, i ka wa i kaili ia aku ai ko Sekotia kuokoa mai kona poli aku, oia hoi aohe pahikaua i ku ae no ka paio ana ma kona aoao.
Nolaila, aole no hoi au i nana aku i kahi i waiho ai o ka’u pahi, oiai aohe kumu kupono e hoala mai ai aiia, a hoomaka iho ka hoi au e hoomaamaa ia’u ma ka noho ana me ka maluhia.
Aka, ua nalo aku la ia mea mai ia’u aku; a i nei wa ua lalapa mai la ke ahi o ke aloha i ka aina hanau iloko o ko’u uhane.
I ka wa e hoohaliu pono ia ai ka noonoo ma ka hana hookahi wale no, e moakaka lea wale mai ana no na mea a pau e hololoa ai ia hana; a o ka ikaika pauaho ole o ka manao ma na hana e like me ia ke ano, ua aneane no ia e like me ka noiau i loaa i ka puniu o ke kanaka.
Mahope koke iho o keia mau kamakamailio ana, ua hooholoia ua hiki no ia Walaka ke hele pu me Haku Ma a me kona ohana i kahi la ae i ka mokupuni o Bute.
I ka wehena ana mai o kaiao, ala mai la o Walaka mai kona wahi moe mai ma@@@ ko o ke towera nui a kahea aku la hoi oia i iwakalua kanaka o Butowela no ka ukali ana aku i ko lakou haku, a olelo aku ia hoi oia ia Irelani, ua makemake loa ia e loaa mai ona lono hoohauoli e @@ ana i na poe i hoeha ia ke huli hoi ma oia.
He mau la maalo mau keia o ka anela eleele o ka make ma na home o kekahi poe, a kaili aku la i na opuu aloha a kahi poe e lei ana me ka mahina nui. Aka, o ko ke Akua makemake ke hana ia, aole o ko kakou, a e noho no kakou me ka makaala mau.
Hanohano mai ana ka halia i o’u nei, o oe ka e kau hoa o ka 1887, ke holo balota ae ana ma ka Apana 2, ma ka aoao a you a me a’u i makawelawela loa ai ia mau la. Ua hiki hoi, aia no ia i ke ko ana a ka makemake. Hele ana no maliu ana no o ka leo aloha o ke one oiwi. E.S.K.K. e, aloha!
Eia kela Kauka Geremania Lutz, i hoea mai nei i o kakou nei ke huli nui mai nei i na mea e pili ana i ka “Mai Lepera,” a ke lana nei ka manao o kekahi poe loea kauka, e loaa ana he pomaikai nui ma o kana mau noii ana. E kakoo pu aku ka pule a ka lahui, i loaa ko ke Akua kokua ana mai.
LOVEJOY & CO.
[ ALOHAHAUOLI MA. ]
Helu 15 Alanui Nuuanu, Honolulu.
Ke waiho aku nei no ke kuai ma ke kumukuai haahaa loa he mau huina piha nuina ano maikai loa o na
ELA, WAINA, BIA
---A ME NA---
ANO LAMA E AE.
Oiai ua koho ia mai nei e Messrs. Lachman & Jacobi o Kapalakiko i mau Agena piha no laua no ka Paeaina Hawaii, ua hiki ia makou ke pahola aku i ko lakou Waina kaulana maikai loa imua o na makamaka a me ka lehulehu no ke kumukuai haahaa loa.