Ahailono o ka Lahui, Volume I, Number 3, 13 January 1890 — Page 3

Page PDF (869.51 KB)

UA @@@@@@ ANEI?

 

            O keia mahope iho ka manao o kekahi palapala mai Wasinetona i ka nupepa Evening Post (Pou Ahiahi) o Kapalakiko. Ina he oiaio he mea hou ia i ka hapanui o ko makou poe heluhelu; a ina hoi ua haanui wale ia iho no, ua ino pololei no paha ka Post, mamuli o na hana pili aupuni i pukaamaka ae i o kakou nei, ma ka hoopuai ana ae ala hoi he “niki iloko o ka pa,” oia hoi, he nika pili aupuni, ma Honolulu nei, a i ole ia, ma @@@ la paha!

 

            Wasinetona, Dek. 28---Ua lohe ia ae nei e hoopau ia aku ana o H.A.P. Kauka, ke Kuhina Hawaii i Amerika Huipuia.

            O Lunakanawai S.B. Dole o Honolulu, he mea i noho no kahi wa i hala ae nei ma ke kulana o ka Aha Kiekie o Hawaii, ke lilo aku ana i pani no Kaakaa.

            Aole loa i manao la keia hoololi, a aohe mea i maopopo lea i ka w e hoohana ia aku ai. Ua makemake o lunakanawai Dole e lilo koke aku oia i pani no Kaaka, oiai hoi na olelo ia ua akenui ka aha kuhina ma Honolulu aole e hoea koke mai keia mea aia a pau ke koho balota ana ma ia aina. Ina paha i ike lea ia na iini o ka aha kuhina aole no he mea e ike ana ua makemake ia ia hoololi ana aia a mahope aku o ka maopopo ana o ka hopena o ke koho balota ana.

            O ke kahua ano nui no ka nema e kue ana ia kuhina Kaaka a o ke kumu nui hoi no kona hoopau ia oia no kona Amerika loa ma o kona mau manao a me na iini ana. Aole no i loihi loa ae nei ua oili ae la na ano nui o kekahi palapala, maloko hoi o ia oia i komo aku ai a hoeueu ikaika no la i ka aoao o na Amerika ma Hawaii, a lilo aku la hoi ia he mea hookuha’u loa i na poe na lakou na palapala a me na manao i huai hewa ia i ke akea. O Kaaka kekahi o na poe oi loa aku o ke pookela o ke kalahea ana no ka hoohui ia me Amerika Huipuia, a ua lilo ia hana ana i ka uluaea nui ma Honolulu iwaena o na poe i ka hoohui aina, me ke kuha’u ole iho o ka lakou mau nupepa i ka palaka ana iaia. Ua kuhi hamama ae lakou ia Kaaka me ka pahali ana me Balaine i mea e hoea mai ai o kekahi hookui pili aupuni, he mea hoi i kue ino loa ia e kekahi poe uuku, aka, he heluna kakaikahi leo nui a hoohaunaele wale iho no o na paemoku.

            Ua lilo na kikoni ana ia Kaaka i mea hahana loa a hoomaopopo iho loa la o kuhina nui Kelina e hiki no ke kuhina ke kapae ia aku me ka laelae ina nae e hiki ana ia ke hana ia me ka malie. Oia hoi he kanaka Enelani, ua kahea aku o Mr. Kelina i ke kokua ana a elua mau kanaka Kanada, e ka Loio Kuhina Akepoka a me kona pokii, a lawe mai la i ka laua ao ana. Ua kokua laua i ka hookuu ana ia Kaaka a ae aku la hoi e Loio Kuhina Akepoka e hele i Kanaka a e koi aku hoi i na kakoo ikaika ana a ke aupuni panalaau ma ka hookumu ana i ka launa kalepa ana me Kanada, a ma o ka hana ana i na uweaolele moana a me ka hookahua ana i ke kukai launa mokumahu ana me Vanekouva, e hoolilo ana hoi i ka hoohui pili aupuni me Amerika Huipuia i mea ole loa. Aia o Akepoka ma Otawa i nei wa no ia mea

            Ua haule pu ko Kelina manao akahele ma ka hoopanee ana i ka hoike ae i ko Kaaka hoopau ia, o ka oi loa aku mamuli o ko Dole akenui e lele kikaho loa no ke kalana hanohano. E lilo ana keia lono hoonee pili aupuni hou i mea ano nui maluna o ka hopena o na koho balota Hawaii.

 

KA MANAWA HOPE LOA.

 

He mea iho nui hoi i keia wa hikimua e keia hooili paio pili aupuni ana e ume mai i ka hoomaopopo ana o na poe koho balota o na lahui a pau e noho nei i o kakou nei i kekahi mau hooia pili aupuni lehulehu e moe lolii nei malalo ae o ka ili, a o oiliili mau ae nei, he mau mea hoi ia e hoopoino loa aku ai i ka hopena pili aupuni o Hawaii nei ma keia mua koke iho no, ke hookuu ia me ka hoomaopopo ole ia. Ua onou ia na hana pili aupuni no keia hopena no na makahiki lehulehu i aui ae e na kanaka a me na pomaikai pili dala e kakoo nei mahope o ka aoao aupuni o nei au. O na poholalo pili aupuni ana a keia poe kanaka ua hana maalea loa ia malalo o na hoomaikeike kuwaho e ka hapai ana ae i na pomaikai Hawaii, e like hoi me ka hiki ana o na kulana a me ka nee ana o ke au o ka manawa. Aka, o ke ano kuwaho o ka loli ana ae o ka lakou mau kahua kalai pili aupuni, i hui pu ia hoi me ka moolelo o na makahiki elua i hala, ua hoomaikeike lea loa ia ae la i ka makaainana aloha aina, o ka poholalo pili aupuni ana a ka aha kuhina e ku nei, mai ka wa i hala a i nei wa, oia no ka hoopenanaiki ana mai i ke kuokoa o Hawaii malalo o ke ano a me ka manao o kekahi kuikahi kalepa hou.

 

He mea maopopo a pau ua hoao ka aha kuhina e hooko aku i na kukai kuikahi hou, he kuikahi hoi i akak lea ka manao i ka lahui a i hiki ole hoi ke hilinai ia, ano koke iho nei no me Amerika Huipuia; ua hoopaa hoi lakou e hooko aku ia mau launa hou ana ma lakou e hoomau ia ana ma na oihana, a no ko lakou mau pomaikai iho hoi a me ko lakou poe kakoo, e hooikaika loa aku ana lakou e hoopaa aku i ka aina malalo o kekahi kahua, kalai aupuni kuwaho o ke kulana puikaika loa, ina e eo ana i ka aoao aupuni ke koho balota ana iloko o Feberuari nei! Malia paha aole no he mea ino na kukai kuikahi hou ana, ina nae hoi e kahikula a e hoomalu ana ka lahui, aka nae, eia iho no he poe koho balota aloha aina ma Hawaii nei, he poe hoi, me na maka no e kuikaa ana e ae e hilinai aku ia ano kuko pili aupuni ano nui loa i na kanaka i hoopaa e no ia lakou iho, me ka manao mua ole paha e hana pela, ua hoike hoi ia lakou iho he poe e hilinai ana ma ka aoao o na kukai kuikahi hou ana, o ke ano “hoomalu” hoi i hiki ole loa ke hoole ia---a i ole, o ke ano iho loa aku!

 

Ua hewa loa anei kakou, iloko o ka huia o na hana pili aupuni i hala a e nee nei, ma ke kalahea ana e mamuli o ua mea kino eia ka manawa hope loa no na kanaka Hawaii a me na poe koho i kie i ka hoolalo ia o ko Hawaii nei kuokoa no ka hoopaa a kakooo loa ana i ke kuokoa i ke aupuni Hawaii malalo o ko ka lehulehu helemua? Aohe hopohopo ana e oi loa aku no ka pono o ko kakou kuokoa malalo ponoi o na lawelawe ana a ka aoao lahui aohe no he mau hopohopo ana e hoopilikia ia mai ana no ke kuokoa o ke aupuni—a o ke ano o ka lawelawe ia ana o ke aupuni---me na kohola pili aupuni, ke mau hoi ke alakai ia ana o ke aupuni e keia aha kuhina a me ko lakou poai, ina no e hooili maoli ia ana ka moku aupuni no ka loaa pili lahui o ka la mahope mai.

 

            I mea hoi e malama mau ai i ka noonoo o ka lehulehu mai keia mau poholelo ana e neeu nei o ka poai aupuni a me na alakai ke hooike ka nei lakou ma ka hoomaikeike ana ae i kela a me keia la i na hana maikai kakaikahi i hooko ia iloko o na elua makahiki i aui ae. Aka, he pahele nae keia e hiki ole ai ke maliu ia aku iloko o keia wa. He hanau pili aupuni ano nui loa io no keia, ka mea hoi e hoao ana no ka hana aku i na hana a pau me ka hewa! O na hana maikai kakaikahi a keia aupuni, eia ke ku mai nei he mau moku ulia wale ia la no iloko o ka po pouli pili aupuni maea! Aka nae, o ko lakou mau hewa hoopaneenee a me @@@@@@@@@@@@@@@@@@ kani a me na nana e ae, ke uhi paapu nei i kela a me keia pea o ka aina me ke kawau a hapopo o ka inaina pili aupuni.

 

            Elua makahiki wale no o ka moolelo pili kalai aupuni o ka poai aupuni, ua oili hou ae nei ka poai aoao lahui a ka lehulehu. O na popilikia e hooweliweli ana i ke kuokoa o ke aupuni, pela no hoi me na pomaikai pilikino o na paahana a me na Hawaii oiwi, na mea hoi ia nana i hoohui ae nei i na aoao a pau iloko o ka lokahi oiaio i ka wa hope loa, e hoopakele hoi i ke aupuni a me na pomaikai pili mahiai o ka aina i ka lahui holookoa o ke aupuni. O na poe e ku nei imua ma ke ano he mau noho no ka Poai Aoao Lahui, he poe lakou a pau loa i hoopaa ia lakou he imua o ka lahui e kakoo a e hooko aku i na manao a me na kumu alakai hana i hooholo lokahi ia e ka ahahui o na komite o ka Hui Mekanika, ma ka aoao o na poe limahana loea, a me ka Hui Kalaiaina @@@@@@@@@@@@@ Hawaii. Ina aole e kakoo ia ana ae moho o ka Poai Aoao Lahui ma ka pahu balota i Feberuari ae nei o ka hoea ana mai ia a me ka hala ana aku o ka manawa pili aupuni hope loa o ka lahui---no ka wa mau loa! E noonoo kela a me keia kanaka e hele ana i ka pahu balota he hookahi wale no mea, oia hoi: maanei au a ano e hana au i ka’u hana holookoa ma ke ano he makaainana aloha aina, ma ke koho ana i na moho a ka lahui, ka mea hoi a’u e maopopo loa nei e hoomau loa aku ana i ke kuokoa o ke Aupuni a e hookoe ana hoi ia Hawaii i hooilina pili aupuni i ko kakou aupuni pili lahui like!

 

KA MOOLELO O

MARINA.

 

            Ae pela no ko’u manao, ua maopopo kela mau mea a pau ia’u, nolaila e noonoo pu mai kaua i mea no keia wahine e pakele ai ina he mea hiki.

            Aole e hiki ia’u, ina au e hana ana pela a i loaa pono iho au ia Marina, alaila, owau u ai no ka huahi, nolaila e lawe no oe imua ona e like me kana kauoha wahi a ua luna paahao la.

            Ina pela e kii aku oe a lawe mai iaia, i ka wa nae o Makelanita e lawe ia ana ninau ae la oia i ka luna paahao penei ihea la au e lawe ia nei?

            Pane aku la ka luna paahao, e lawe ia ana oe imua o ka moiwahine, no ka mea, ua makemake oia e ai mua me oe i kela aina kakahiawa, aka, he hooponopono nae ko’u aole paha pela kona manao maoli.

            Pane aku la o Makelanika, pela pu aku la ko’u manao, me he mea ala he makemake paha oia e pepehi ia’u a make, aole anei oe e oluolu e hai aku no hoi oe iaia ua mai ia au.

            Aole e hiki he kauoha mana kana i keia wa, ina no o kana mea e pane mai ai malaila wale no e hooko aku ai aole e hiki ke hoole, ina ka hoi kaua e hoole ana, alaila e pau ana kaua i ka make.

            Mahope iho o ko laua kuka kamailio loihi ana, ua pane hou ae la no na Makelanita ala, he nani hoi ia ua hoole ae la no hoi oe i kela manao o’u, a pehea hoi keia.

            E ae mai oe ia’u e ike aku hoi au i na helehelena o kuu aloha Mon Setura, a o ka pau ae la no keia o ka’u mau noi ana ia oe.

            Aole no au e ae aku ana i kona mau manao ou no ka mea, he mau mea wale no ia no’u e poino ai wahi a ka luna paahao.

            O kahi koa nae ua komo aku la ke aloha welania iloko o kona puuwai no Makelanika, a e nalu wale ana no oia iloko iho ona no keia mau mea a pau.

            A pau ke kamailio ana o Makelanita me ka luna paahao, ua haawi ia mai la ua lawehala ala iloko o ka hana o ke kue, @@@@@@@@@ e lawe pololei imua o ka moiwahine e like me ko kauoha, a ua ae wale aku la no ua wahi koa ala ma kona lehelehe wale no, aka o kona manao aohe ona manao e hana pela.

            Hoomaka mai la laua nei e hele, a aole laua i mamao mai ka halepaahao mai, pane ae la o Makelanita i ke kea penei:

            E ke koa maikai lua ole, heaha la ka’u mea nui au e noi mai ai ia’u, a’u hoi e haawi aku ai i wahi e hoopakele ia ai o ko’u ola mai ka make mai.

            Pane aku ia hoi kahi koa, e kali iki kou manao mai kamailio mai oe ia’u ano, no ka mea, eia no kaua i kahi o ka pilikia, aole kaua i mamao aku.

            Hamau iki iho la o na Makelanita ala, a i ko laua mamao ana aku mai ka halepaahao aku ua ninau hou aku la no o Makelanita penei:

            Ahea hoi oe kamailio mai no ko’u pono, oiai hoi ua mamao mai nei hoi kaua mai ka hale mai o ka popilikia.

            Huli iho la ua wahi koa ala a pane iho la, i wahine oe na’u, a i kane au nau, pehea ia la i kou manao.

            Maikai kena manao ou a aohe a’u mea hoohalahala no kela, no ka mea, o oe ka hoi ka mea nana i hoopakele i keia nui kino.

            Ae, ke ae aku nei au i kou manao a penei nae oe o hana ai, e nana oe i kela puu e ku mai la, oia ka puu o Mereneo, malalo o kona aoao komohana he wahi ana uuku loa, e kupono ai no na mea elua a ekolu, malaila oe e holo aku ai a pee a loaa aku oe ia’u i keia po.

            E hoi ae hoi au a i make no hoi au alaila, kali mai oe a hala ka moa kualua o ka wehena kaiao alaila i hoi ole aku au hoomanao iho oe ua make au.

            A ina no hoi au i hiki aku mamua oia manawa alaila, hoomanao iho oe ua ola au, alaila, aohe olelo ana.

            Ia wa o ko Makelanita nana ae la no ia a aohe kanaka maaloalo, o kona hole aku la no ia me kona ike ole ia mai e kekahi kino kanaka, aka o ka malamalama olino o ka la ka mea hookahi i ike i keia mau hana kolohe a kahi koa ole wale.

                                                            Aole i pau.

 

OLELO HOOLAHA.

 

            O na mea no laua na inoa malalo iho, ke hoolaha e ku nei ma kela i na kanaka a pau, o maua na ona o kela mau apana aina i hoolimalima ia i ka Hui mahiko o Kipahulu, oia hoi na aina o Makole, Alenoho, Puaola, Papuaa a me Kakanoni, a koe iho he elua mau apana aina aole i hoolimalima ia i ka Hui Mahiko, oia hoi o Paalala a me ka apana halenoho oia o Kalihi, ma M aulili, pili ana ma ka aoao makai o ke alanui @@@@
@@@@@@
@@@@@
@@@@@
@@@

Honolulu,