Ahailono o ka Lahui, Volume I, Number 15, 27 January 1890 — Page 3
O Na kahua hoohana a ka aoao Aupuni he mau kahua kue wale no ia ia oe e ke kanaka o ka aina makuahine. A ke kono aku nei ka AHAILONO i na poe o na lahui e ae ma ka aoao o ka Lahui, imua a lanakila! Ka hoi hou mai ka hoi ia o na pono o ke kanaka Hawaii i kaili makawelawela ia aku e na hoaloha haole hookamani, poholalo a maalea nui wale o lakou! Hewa ia la?
POLOLEI loa ka makou mea i hoaiai aku ai i kela mau la aku nei, e pili ana i ko Kale Aki hoowahawaha ia e kekahi poe no o ka aoao ana i hoopili aku nei, a eia ke kakauinoa hou ia mai nei kekahi palapala no kekahi moho okoa ma ka aoao Hoomaemae. E aho no oe e noho iho a kau oihana i maa o ka Loio—Hewa ia la!
Oia hoohulihuli nui mai nei na alakai a me na paalalo o ka aoao o ke aupuni i na kanaka a hiki ole, ke hoao okoa (wahi a na lono) mai nei e paki mai imua o ka lehulehu i ka rama a me ke dala—Ea! Uoki kela mau hana a oukou!! O poho auanei oukou—e paki wale no oukou a ku ke ahua, aole loa no e puni iki aku ana kanaka ia oukou—ka aoao Lahui no ke lanakila ana! Hewa ia la?
I KA manawa ka (wahi a na lono) a kekahi o na kalai aupuni o alanui Moiwahine i olelo aku ai ia Mr. Kaaka e hele e kuai i na pono koho o na kanaka, ua pane mai la oia penei: “E Hanale! Aole loa au i apono iki i kela manao ou!!” Eia hou no ua ano hana ekaeka loa a kekahi mea i hoike ae iaia iho he kanaka pono a hemolele hoi imua o na anaina haipule! Pehea la ko oukou noonoo e ka lehulehu no keia?
EA! auhea oukou e na wahi kanaka i koho ia mai e ka aoao Hoomaemae aupuni i mau moho no ia aoao, aole wale no he manawa maikai a kupono e ae a oukou e noonoo iho ai no oukou iho, o ka manawa kupono wale iho no keia a oukou e haalele aku ai ia aoao, oia ka KA AHAILONO, e kau leo aku nei ia oukou—he oiaio me ke koho aku, o oukou paha na wahi manu nunu iloko o kela auna manu iheekelo; mamuli kole na poo o oukou i ke kikokiko ia i ka manawa e kiko ae ai na hua a ua poe manu la!
KE makemake nei makou e hoike aku imua o kela a me keia kanaka Hawaii oiaio i aloha i ka aina makuahine, e hoomaopopo iho i keia: O na wahi popo lepo eleku a na nupepa aupuni e hoolili mai nei, oia hoi ka Advertiser, Paeaina a me ke Kiai, aia wale iho no maluna o na moho Hawaii o ka aoao Lahui a me na kanaka e pehi mai nei. Aole loa he kanaka Hawaii oiaio e koho ana i na balota o ka aoao e hailuku mai ana i ka lahui Hawaii; o ka aoao Lahui no ka ka lehulehu e koho ai! Pela no! !
HE ekolu paha manawa i hoao ai keia noho ua aupuni e hooko i kekahi mau hana eleele elike me ko lakou mau manao iho, i ano like aku ke ano me ka ka Moi mau hana oiai iaia ka mana hookele i ke aupuni. He oiaio ua lanakila a ua ko no kekahi manao o lakou a ua haulehia nae hoi kekahi, mamuli paha o ka ike e ia ana. Ke manao nei ka Aoao Lahui e kapae loa ia na hana o keia ano, o ka makemake o ka lehulehu ke hana ia aole o ka makemake o na kuhina a me na paalalo o lakou!
---------------------
E hoohana aku ana ka makou mau moho i na manao a pau o na Kumuhana o na Hui Mekanika a me Kalaiaina no ke keakea ana i ke komo ana mai o na limahana o Asia, a o ka poe hoi e hooweliweli nei i ka aina a e hoonele nei i na kanaka a me ke kipaku ana hoi i na makemake haole. – Kumuhana Aoao Lahui.
---------------------
UA kapa mai ka nupepa aupuni, Advertiser i ka inoa o kekahi Mikini Humuhumu hou, oia ka Mikini hou a Buki a me Wilikoki. Pololei! O ka mikimi hou hoi ia nana e humu aku i na puka liu a ku ka paila a na paalalo o ka aoao au e painuu mai nei i hana nui iho nei---Aole paha he mikini humuhumu nana e hahai mai kona hope, oiai, he 11 mau kui kila uwail, nana e hoohana ua mikini nei i ka manawa hookahi, nana iho ia la---Hu ka makani!
AOLE paha i hoomaopopo iki ka lehulehu i ke ano e me ka manao o ka hapuku ana aku nei a na alakai o ka aoao o ke aupuni ia Kale Aki, S.K. Kane, J.L. Kaulukou, Kikila Balauna, W.O. Kamika a me S.M. Kaaukai i mau moho no ko lakou aoao---Ke hai aku nei KA AHAILONO, i ka puana oia keia: i loaa hoi ona mau loio nana e pale i na hana ekaeka a lakou, a kakou hoi i ike nui iho nei—e ohi wale no lakou a ku ke ahua o na loio ma ko lakou aoao, aole loa no e pakele aku i ka loio o ka aoao Lahui o na pali hauliuli oia no o Akoni Rosa!
---------------------
Ke manaoio nei makou he mea kupono e hoopiha ia kekahi o na oihana aupuni ma ke koho ana a ka lehulehu, a e waiho ia aku ana imua o ka Hale Ahaolelo no ka noonoo ana. – Kumuhana Aoao Lahui.
---------------------
UA puoho mai nei ka nupepa aupuni Advertiser o kela mau la aku nei, no ke kapa ia ana aku nei ka o kekahi o na paalalo o ka aoao aupuni i kona lawe i na dala kipe he 500, a hooihoiho la iloko o kona pakeke; a wahi a ua nupepa nei, aole maikai o keia koho wale ana aku no me ka loaa ole o na hooiaio e hiki ai ke hilinai a hoolaha ia ae paha imua o ka lehulehu. Ina hoi ha pela, heaha la hoi kou meae kena nupepa i hoolaha ae nei i kekahi mau olelo i ku i ka laipila a hoopunipuni hoi i ka inoa maikai o kekahi moho o ka aoao Lahui i ka Poalima nei? Ke ninau pinepine ia mai nei makou i keia mau ninau: Owai keia mea i haawi ia aku ai o keia mau dala 500, ma ke ano he uku loio hoopaa mua? O makou no kekahi i ake nui e ike i ka mea i haawi ia aku ai o keia mau dala, ina no he umiumi a umiumi ole paha oia, a o ole ua ohule a hapa ohule paha oia no kona papale mau i ka papale pulikiliki a no ka haulehia ana paha o kona manaolana no ka lanakila o kona aoao ke kumu o ka helelei wale iho no o kona lauoho? No ka mea e pili ana i kekahi mau haneri dala okoa aku ma ke ano he uku loio hoopaa mua elima, i haawi ia mai e ke aupuni i kekahi oia poai, ke manaolana nei makou e hoihoi hou aku ana no oia i ua mau dala nei i ke keena nana mai ua mau ala la i haawi mai iaia mamua ae o ka la koho balota—a i ole e hooko ia keia, e pau loa ana ko makou hoomanawanui ana i ka oukou mau hana, elike me ka manao o ka lehulehu e ike ia nei iloko o keia mau la!
UA laulaha ae kekahi hana ekaeka loa i hana ia e kekahi o na paalalo o ka aoao aupuni, e olelo ana: ua haalele ka o Rev. J.N. Paikuli i kona holo ana i moho ma ka aoao a ka Lahui, mahope iho nei nae keia lono o ko J.L. Kaulukou puoho ana ae nei e holo balota ana oia no ka aoao Hoomaemae ma ka apana koho o Koolaupoko, Oahu. Ua hui pu iho nei makou me ka Rev. J.M. Paikuli, mahope iho nei o keia mau lono, a ua loaa mai ia makou na hooia oiaio loa ana mai kona waha ponoi mai, aole loa he oiaio iki o keia lono. E holo ana no oia he moho no ka aoao a ka Lahui no ka Apana o Koolaupoko!
He leo Aloha i na Keiki Papa o ka Aina Hanau—O Hawaii ka Oi.
Ano ka manawa ke nee mai nei a e hiki io mai ana ka la 5 o Feberuari, o ke koho balota ana ia o 1890, a o na manao ano nui ka’u e hoonee aku imua o ke alo o kuu lahui, a o kakou pu ia me ka hoihoi.
Aia ma na helu o ka nupepa “Elele” i moe iho nei ka papa Konane o na olelo io ka weli hoi o ka manawa, me kona mau manao i like me he poka pahu la i hiki ole ke alo ae, oia hoi kona mau manao pepa.
A e hoike maopopo aku au, eia KA AHAILONO A KA LAHUI he wahi nupepa uuku keia, aka nae, me he poka pahu la kona mau mau manao e hoolele nei imua o na emeni me kona paio ana aku me ke oolea a kuio maoli no o na manao pepa i na la a pa e hoea aku nei.
A o ke alanui hele hookahi no ko kakou lanakila i ka la koho balota a he mea nui ia na kakou e wae ai, oiai, ke awiwi ae nei kona pahola ana aku ma na kaiaulu aloha o ka aina; aole au i manao he mea nui ka helu ana aku, mai Maunalua a Moanalua kahi a ko’u lahui e makaala mai nei, e kali mai ana o ka leo o ka hiki aku, a oia ka lakou e apo mai ai a paa iho, a eia mai a hoea aku.
Ua ike pinepine kakou ia mau me ao na la i hala aku, ua haku ia e ka poe kakau o ia mau la, aka, aole au ilaila, eia ponoi iho no au i na iouka hale, a eia ua leo la:
E na makai a pau o ke kulanakauhale alii nei, eia kou la hookahi e haaheo ai a e pau ai na kaniuhu he nui e koho iho oe i ka paa balota Lahui, aole hoi eu ua pepe i ka wai o Niulii i ka hoomano a keia au a e ike oe aia oe ilaila, ua lokahi kaua hookahi puuwai.
E na keiki o na lihi uwape Poola e hanu ana i wahi ola, no ka mea, ua nele ka umeke a me ka ipuka i ka hoonuu ia e lakou nei ae, eia kahi leo, e lawe a oolea a hookomo i ka balota Aoao Lahui, oiai, aole ou aina o mua aku nei, lawe a kiekie hapai a kanono ho_o iho pono oe, o ko kakou mau pono keia a’u e naku aku nei i makili mai.
E na keiki hana o na hale oihana o ka lahui (aupuni) e hookauwa ia nei malalo o na leo koikoi o hookano ma, e noonoo iho oukou eia kakou la i ka nihinihi e pono e hele me ke oolea a lawe i ka balota o ka Aoao Lahui, nou ia pono a’u e ka papa ae nei puili a paa, ke hemo no o ko kakou lanakila ana no ia, oia ka nani!
Leha aku au i ka hikina a ike aku la au he pohai ua kea ka ko laila e popohe ana, a i ko’u hoomaopopo ana aku eia ka o na keiki puhi ohe e nanea nui ana me na hokeo kanikani a lakou, eia au la he elele no ke ola, e komo mai oukou a pau loa a hookomo i ka balota a ka Lahui, kahi hoi a’u e hoao ae nei i pono no kakou e kala loa makou ina iho la ilaila no ko kakou lanakila, maemae wale i ke kai ka pua o Kahala.
Aole i pau.
-------------------------------
KA MOOLELO O
Marina.
A pau ka nana ana a ua wahi koa nei i ke panana nihoniho a ke kaikamahine o Sepania, haule aku la oia a hookuu aku la i kona luhi i ka hana i ka aina nui palahalaha.
Maanei e waiho kana e ka mea heluhelu i ke kamailio ana no kahi koa, a e nana ae kaua i ke kulanakauhale o Denemaka a me ko lakou haohao no Makelanita.
Oiai ka lunapaahao e noho ana me ka manao e hoihoi hou ia aku ana ka lawehala no ka halepaahao, a hiki i ke ahiahi ana, aole hookahi koa i hele aku e hoike i na mea a pau e pili ana no ka lawehala.
I ke ahiahi nae hoouna aku la ka lunapaahao i kekahi o kana mau kauwa e hele e ninau aku i ka moiwahine no ka lawehala.
Heluhelu iho la ua Marina ala i ua manao o loko o ua leta ala, a haehae ino ae la i ua palapala ala me ka pane ana iho:
Kupanaha maoli no keia lunapaahao, he makemake paha kona e make aku ia’u.
Ia wa koke no kauoha waha aku la oia i ke kauwa e me ka pane ana aku penei:
E hoi oe a hoike aku i ka lunapaahao e hele koke mai oia imua o’u i keia manawa, no ka mea ua makemake au iaia.
Ae aku la ke kauwa a hoi awiwi aku la oia no ka halepaahao.
Iaia i hiki aku ai e noho mai ana no ka luna paahao, a hoike aku la oia i na mea a pau a me ke kauoha pu ana aku e hele i kahi o ka moiwahine.
I ka lohe ana o ka luna paahao, ua ku koke ae la oia a hele aku la.
Ua manao kuhihewa oia ua make la ua lawehala la, a he makemake ko ua aliiwahine la e hai mai i ke kumu o kona make ana.
Aka, oiai ua luna paahao la i hiki aku ai imua o ua aliiwahine la, ua ike e aku la ua luna a la i ke ano pii o ka ena o na maka o ke aliiwahine, hoomanao iho la ua luna ia ua huhu iaia.
Oiai nae ua luna la e kukuli ana imua o ke aliiwahine, a pane mai la oia:
Heaha la ke ano o kau mau hana i hoao ai oe e kakau leta hoopunipuni mai ia’u?
Heaha auanei ka’u mau hana hoopunipuni imua ou au i ike ai e kuu haku?
E noonoo nou iho mai hoao oe e hooninau ia’u, ua ike no oe i ko’u a me ka’u hana.
Ae, ua ike no au i kau mau hana, aka, e oluolu kou ihi kapu e hoike mai ia’u i ke ano o kou kana ana mai ia’u he hoopunipuni.
Aole i pau,
a hoolaha inoino ana a na paalalo a lakou mahope mai nei!