Ahailono o ka Lahui, Volume I, Number 19, 31 January 1890 — Page 3

Page PDF (1.01 MB)

NA MANAO PEPA.

 

KA AHAILONO A KA LAHUI.

 

HONOLULU, IANUARI 31, 1890.

 

------------------

 

            O NA moho no o ka Aoao Lahui ka oukou e kanaka o koho ai—haalele loa ia aku ka balota o ka aoao Hoomaemae lima nui

 

HE nui na ninau i hoike ia ae ma ka nupepa Advertiser e ninau ana i ke kumu o ko Wilimana noho pu ana me kekahi kanaka i hoahewa ia e ke kanawai, iloko o ka Hale Ahaolelo elike me Mr. Kekoa, aka, nae hoi, ua noho pu iho la no o Kakina, Dole a me kekahi poe e iho, me Mr. Kekoa iloko o ka Hale Ahaolelo!

_____________________________________

                        E hoohana aku ana ka makou mau moho i na manao a pau o na kumuhana o na Hui Mekanika a me Kalaiaina no ke keakea ana i ke komo ana mai o na limahana o Asia, a o ka poe hoi e hooweliweli nei i ka aina a e hoonele nei i na kanaka a me ke kipaku ana hoi i na makamaka haole .— Kumuhana Aoao Lahui.

_____________________________________

 

            UA hoolaha ae nei ka nupepa aupuni, e holo balota ana no o Kale Aki no ka puka a haule paha, no ka Apana koho Elima, aole loa ka aoao aupuni e koho a e nana i kekahi mea okoa ae. E holo wale no o Kale a e haule wale iho ana no oia—Ua hooholo e no ka lehulehu e koho ana no lakou i ka moho kaulana a ka Lahui ke kaeaea Wiliahiu—a ua palaka loa kanaka ia oe e Kale—Aloha ole no ka hoi oukou ia Kale!

 

            UA hoike aku makou i kela mau la aku nei i ka haalele ino ana ia o kela nupepa Advertiser, e na hookele o ke aupuni, mamuli o kona hoolaha ana ae i na mea e pili ana i na moho o ka aoao kuokoa o ka Mokupuni o Hawaii. Ke huli mai nei ua nupepa la a kokua mai i na hana e poino ai ko kakou kuokoa, me he la o ka aoao lakou o ke aupuni o Amerika Huipuia. He oiaio, he hiki loa i ke aupuni o Amerika Huipuia. He oiaio he hiki loa i ke aupuni o Amerika Huipuia ke noi mai ia Hawaii i na pono pili kalepa o ke aupuni. Aka nae hoi, ua kokoke loa mai ka la e lilo ae ai na hooponopono ana i ke aupuni iloko o na lima o ka poe i makee nui i ka pono o ka lehulehu me ka ui ole ae i-o a ianei no na ao a me na kuhikuhi ana no na hooponopono ana.

 

            O NA haiolelo a Mr. Kakina ma na halawai e hoala ia mai nei ke kue loa nei oia i kana mau olelo kauoha ponoi iho, ma kona ano he luna aupuni kiekie, a ke nema ia aku nei oia no kona haihai ana i kana mau hoolaha e puka nei, e pili ana i ke kanawai koho balota. He oiaio oia no ke Kuhina Kalaiaina o ke aupuni holookoa, aka nae, ke komo mai nei oia ma na hana hoohulihuli balota. Aole loa i hoomanao iki o Kakina i kona kulana e ku nei, oia hoi he Kuhina oia no ke aupuni e noho mana nei i keia la. E hoomanao iho oe, o ka hapa uuku loa ma kona aoao, a o na olelo lapuwale au i olelo ae ai no ka aoao o ka Lahui, na ia mau olelo no au e hoi iho a nahu ia oe a kapae loa ae hoi ia oe a me ou mau wahi paalalo i kahi kupono no oukou e nonoho nui ai!

 

_____________________________________

            Ke manaoio nei makou he mea kupono e hoopiha ia kekahi o na oihana aupuni ma ke koho ana a ka lehulehu, a e waiho ia aku ana imua o ka Hale Ahaolelo no ka noonoo ana .— Kumuhana Aoao Lahui.

_____________________________________

 

KA LA.

-------------

            Mamuli o na kahua kalai manao olalau e ike ia aku nei ma ka aoao o na alakai o ke aupuni maloko o ka lakou wahi nupepa “Ka Manawa,” iloko o na la elua i hala iho la, ua ike maopopo loa ia ka hawawa o na kalai manao ana a keia poe, a ina oia na kalai manao ana e hilinai aku ai kakou e loaa mai ia kakou ka pono a me ka pomaikai, he oiaio, aohe no e emo pau kahi pomaikai a kakou e ike nei e loaa mau nei ia kakou ma ke kuikahi i loaa mua ia kakou a kakou hoi e noho nei me ka maluhia. E hoomanao iho oukou i na mea a makou i hoaiai aku ai ma ka pepa o nehinei, e pili ana i ke kalepa waiwai me ka dute ole, a o ka lakou nei hoi ia e hoao mai nei e hana, he oiaio aole keia he poe kanaka Amerika, ka poe hoi na lakou e lawelawe mai nei i na hana o ke aupuni, a o na paalalo hoi o kela wahi nupepa namu i oili hou ae nei. Ke minamina nui nei makou i ko kakou noho’na holomua o keia mua iho, a pela no hoi ko makou manao makee no keia poe kalai aupuni hupo, no lakou hoi na manao huhewa loa ma ke ku nui ana ae nei a kokua i ke kalepa waiwai ana me ke dute ole ia, he alanui kokua nui loa kela e hiki ai i na enemi o kakou ke hooikaika e hoopau ia kela kanawai kalepa a Amerika Huipuia i haawi mai ai ia kakou a kakou hoi e noho kuokoa nei i keia la!

---------------

            Ke kapa aku nei makou i na inoa o na poe e hoala mai nei i keia kumuhana hou, oia hoi ke kalepa waiwia ana me ke dute ole, o “Umiapuaanaaupohaalele” ma, oia paha ka inoa kupono loa no keia poe, oiai o na poe e hana ana i kela manao ano kanaka Amerika ole he olalau loa! He hoailona pakalaki loa keia i hana ia iho nei e lakou, oiai ke kokoke mai nei! ka manawa e noonoo hou ia ai ke kuikahi panailike, no ka pono a me ka pomaikai o ko kakou mau oihana kalepa waiwai. Eia na enemi ma ka aoao o ko kakou kuikahi ke noho nei iwaena o kakou, a ke houluulu mai nei lakou i na kumu e hoohaulehia ia ai ka haawi hou ana mai o Amerika Huipuia ia kakou i ke kuikahi, i ka manawa e lawe ia mai ai o keia ninau imua o ka Aha Senate ma Wasinetona.

---------------

Ua hiki mai kekahi mau lono i o makou nei, oia keia, ua olioli loa kekahi o na poe i kue loa i ka hoomau ia ana aku o ke kuikahi mawaena o Amerika Huipuia me ke aupuni o Hawaii mamuli o keia mau hana a keia poe e hapai mai nei, oia hoi ko lakou hoao ana e hana ia kekahi aelike kalepa waiwai me ke dute ole. A o keia mau hana a lakou a kakou hoi i ike nui iho nei, ua houluulu ia a ua makaukau loa hoi no ka hoouna ana aku i Amerika, mahope koke iho paha o ka la koho balota. He oiaio keia mea a makou i hoike aku nei ia oukou. He mau kumu kela e poino ai ko kakou mau poe kalepa waiwai, na poe kanu ko a pela pu no hoi me na mea a pau e noho ana ma keia aupuni e manao ana e hoomahuahua ae kahi loaa ma kekahi mau hana holomua o ka waiwai iloko nei o ka aina.

 

He mea keia i minamina nui ia e makou, ma ko makou ike ana aku ia “Umi-a-puaa-naaupo-haalele” ma e hana ana i keia hana aloha ole i ka poe mahiai a me ka poe kalepa o ka aina, a o lakou nei iho no ka poe i ala a kue mai me ka ikaika o na mea kaua, a noho nui iho la maluna o na oihana aupuni o ke Aupuni, a ke hoao nui hou mai nei no e hana i keia hana i kue loa ia e Amerika Huipuia. He oiaio, na nui ko makou minamina i ke o-i ana ae nei o keia poe a kau maluna o na hokua o ke alakai ana i na hana o ke Aupuni, no ka mea, ma keia hana a lakou e hana nui mai nei, e poino ana na poe kalepa waiwai, na poe kanu ko a me ka lehulehu holookoa, a e kaa mai ana na hoahewa ana o keia mau hana kalai aupuni kamalii a lakou e hana nui mai nei maluna o na poe nana lakou i hoonoho aku ma ia kulana. A hiki mai i keia la ua ko loa na mea i wanana e ia ae imua o ka lehulehu, he mau Kuhina opiopio loa keia no ka hooponopono ana i ke aupuni, a ua ko kela mau olelo! A ke kapa hou aku aku nei no makou, he poe hawawa a ike ole maoli no keia poe, a mamuli o ka lakou mau hana ua hiki ke koho ia aku he poe lakou i manao e kumakaia i na pono o ke Aupuni o Hawaii, me ka manao nui ana paha ina lakou e hana pela, alaila, puni aku ka lehulehu a koho i ko lakou aoao o keia kau koho balota ae.

 

Owai ke hoahewa ia ana no keia mau hana ekaeka a lakou? O ka aoao no o ke aupuni a me na moho o ia aoao e nonoho hamau mai nei, oiai aole loa no lakou i ae iki e hana ia kela manao o na alakai o ke aupuni mai keia la aku a ka la koho balota! O na poe e hakoko kue mai ana no ko kakou kuikahi i ka manawa e lawe ia mai ai imua o ka Hale Ahaolelo Senate ma Wasinetona, oia no ka poe kue kuikahi e noho nei iwaena o kakou. Ua maopopo lea kela mea i kela a me keia kanaka Amerika oiaio e noho nei iwaena o kakou, a e noho malie mai ana no lakou a ike i ka aoao e puka ana i ka la koho e hiki mai ana, a ia la auanei e ike ia ai ka poe e hiki ai ke hoopio loa i keia manao i hoala ia mai nei e keia noho’na aupuni kipi i ku iho iloko o na makahiki elua i hala ae nei. Aole no paha e loaa ana he kuia no ka loaa hou ana mai o ko kakou kuikahi ina aole keia oe i hoala ae nei i ka lakou kumuhana lapuwale imua o ka lehulehu a me ka aina, me ka manaolana o keia poe pela e hoomau ia aku ai ko lakou noho mana ana maluna o ke aupuni no ka pono o kela auna haole-Amerika ole o ka poai kalai aupuni ole wale.

 

Ina e olelo mai ana keia mau Kuhina ke hana nei lakou no ka pono o keia aupuni, alaila ua hiki paha ia makou ke hoapono aku ia lakou a me ka lehuleu holookoa. O ka manao a me ka iini o ka onou ia ana ae nei o keia manao, ke kalepa waiwai me ke dute ole, aole i hoike ia mai, aka nae, aole no e nele ana ka ike ia aku. A he mea pono ia makou e hoike aku i na kumu i hiki ke hooiaio ia penei: O na poe nana i hana kela kuikahi kaulana i kela mau la aku nei, o lakou nei no, aka, hoole nui iho nei aole na lakou i hana, aka, ke hooia nui mai nei no nae lakou ma kekahi alanui okoa a, oia hoi, ko lakou hapai ana mai nei i ke kalepa waiwai ana me ke dute ole. O keia mau hana a lakou e hana mai nei me ko lakou manao ana he hana kela no lakou e kaulana ai, aka, aole loa! ke hana nei lakou i keia hana me ke apono a me ka ike ole o ke aupuni o Amerika Huipuia. E hoomanao iho oukou e ka lehulehu, e huli ae kakou a hoomaopopo iho i keia. O na poe nana i hana i na kumuhana o ka aoao Lahui, ua ike loa lakou i ka lakou mau mea e hana a e hooko ai ke komo lakou iloko o ka Hale Ahaolelo, a ua makee loa lakou i ke kuikahi o ko kakou noho aloha pu ana me Amerika Huipuia, a e hooikaika nui ana no lakou e hoomau ia kona ku ana, ina nae e hookele ia na hana o ke aupuni no ka pono o kela a me keia lahui e noho nei iloko o ke aupuni!

 

HE halawai ka ka aoao Hoomaemae ma Kamoiliili i ka Poakolu nei. Aohe ka i piha ka ekolu wahi kauna kanaka kupono i ke koho balota i hiki ae e hoolohe i ka lakou kukalekale ana. Ua ninau ia o Kikila Balaunu e Kaiwinui, no ka mea e pili ana i ka hoemi ana i ke ana waiwai o ka poe koho alii, ua hoole o Kikila, aole ka e hiki ke hoemi ia, he pololei no ka. A ua ninau hou ia aku no oia ina he mea hiki ke keakea ia ke komo ana mai o na Pake, Iapana, Pukiki iloko nei o ka aina, ua hoole no o Kikila, aole ehiki ke keakea ia. Ninau hoi o Kahalewai o Manoa, no ka mea e pili ana i ke kuikahi kaili aina, ua huhu loa o Kikila Balaunu, me ka hoole aku, aole ka e hiki iaia ke keakea i kela mea. Eia na poe i haiolelo, Kikila, Kamika, Aki (holo kanaka) Mehureta Kaaukai (kakaikahi loa kanaka o loko). Ua ninau ia o Aki, aka, aole e hiki ke pane pololei mai i ka haina, ua palahu ka ai a ka Opelu. O na luna hooikaika i ka paipai ae no Kikila ma o Kahalewai a me Paniani. Malaila ae kekahi mau liona o ka aoao Lahui, a ua hoi mai no. Ua nui ke ohohia o na kanaka e lohe i na wai ono mai ke alii Mr. Muller mai, aka, ua hai aku oia i kanaka e hele i ka po halawai nui ma Honolulu. Nui ka haunaele o keia halawai; nui na wahine a me na kamalii mawaho o ka hale halawai kahi i hookani pila gita a me ka hula ku’i pu ana.

 

He wawahi hale ko ka po 30 o Iulai i hala ma Kapalama, a eia ka mea apiki aole laua i hopu a hoopii ia iki ia no ia hewa—o keia mau mea nana i hana keia hana he mau paalalo no ka aoao Hoomaemae.

 

A hiki mai i keia la aole he moho i ike ia e holo pu ana me ka waipahe o na Pali, ka moho o ka Lahui Mekia Akona Rosa, a ina pela, alaila, ma ka manao o ke Kanawai Koho Balota, o Akoni Rosa ka lunamakaainana o na Apana o Koolauloa a me ka Ehukai o lalo

 

As the strength and wealth of a nation are built on the partition of the soil into numerous small farms rather than into a few large estates, our candidates will endorse all practicable suggestions for augmentingthe efficiency of the Homestead Act .— National Reform Platform.

 

_____________________________________

                        Our candidates will support a liberal modification of the present law on the property and income qualifications now required of electors for Nobles .— Kumuhana Aoao Lahui.