Ahailono o ka Lahui, Volume I, Number 24, 6 February 1890 — Page 3

Page PDF (891.92 KB)

            Church decides to sustain the old creed and expects us to preach it we have no other recourse than to withdraw.

            “Then congregations will probably follow us, and this will lead to the establishment either of a new church organization, perhaps Presbyterian in name, or else to the formation of hundreds of independent congregations all over the country. Which ever side wins will force the others to withdraw, or else stutlify themselves by preaching what they do not believe, and certainly most preachers will not be hypocrites.

            “Few preaches these doctrines now, and all others are forced daily to explain away their existence in church books. We can stand the false position no longer. This discussion means a revolution and probable rebellion.”

 

Ka Ahailono a ka Lahui.

 

HONOLULU, FEBERUARI   6 , 1890.

 

            UA hooholo ka Hui Pai ELELE, e hoopau i ka hoopuka ana i ka AHAILONO no keia manawa, a e hoopuka hou ia aku ana ka nupepa ELELE elike no me kona mau ma keia Poaono iho. O ka puka hope loa ana keia o ka AHAILONO i keia la, a hiki i ka manawa e hoolaha hou ia aku ai.

            O KA hooulu ana ma na ahana hookuee, he hana maikai ole kela. O na mea e ulu mai ana mamuli o keia ano hana, e mau ana no kona hookae ia. He hoopoino ana kela i ka holomua o na mea a pau, oia hoi ka lanakila ana o kekahi aoao mamuli oia ano hana. O na hana pilikino a me na hoohulihuli pili hooikaika kalai aupuni o kela ano, aole loa ia he mea i ku i ka pono, a o na hua e puka mai ana mamuli o keia ano, aole loa ia he mea i ku i ka pono, a o na hua e puka mai ana mamuli o keia ano hana he ino a he lapuwale loa.

            He mea kupaianaha loa ka ike ana o kekahi aupuni uuku e like me Hawaii, aia ka iloko ona na kalai aupuni pilikino ana, a me na hana hoopoino hoi i ke aupuni. Aia maluna o ka poe e ike ia aku nei e hooikaika ana e hana ia ka pono no na mea a pau, ka manaolana no na hooponopono aupuni maikai ana no keia mua aku. Oiai aia no he mau degere ana no n ahookele aupuni kiekie ana ma na mea pili kalai aupuni. Ina nae aole i hoopaa ia lakou no ka lakou mau hana kalai aupuni e like me na poe alakai aupuni e hookele ana i na hana malalo o ka apono ana a ka lehulehu.

            I ka manawa e hookau ia aku ai o kekahi poe kalai pili aupuni maluna o na oihana aupuni, ma ko lakou ano he poe na lakou e nana i ka pono o na mea a pau, a hoomaka iho la lakou e hana i na hana pilikino a kaulike ole hoi, alaila, ua kue loa iho la lakou e hana i na hana pilikino a kaulike ole hoi, alaila, ua kue loa iho la lakou i na kalai aupuni kaulike ana no ka lehulehu.

            E hoomaopopo ia, o ka hana a na poo aupuni oia no ko lakou hana ana i na hana e hoopakele ae ai i na poe malalo iho o lakou a me ke aupuni pu hoi, he mea keia i ike nui ia ma Hawaii nei. Ma Hawaii nei, ua haawi ia keia mau pono ma ke kanawai. Aka, e hoomaopopo mai oukou e ka poe heluhelu, ma na aina naauao o ka honua, ua hana ia ke kanawai paa loa e hiki ole ai i na poe kalai aupuni ke hana i na hana lelel oi mawaho aku o na palena i kuhikuhi ia e ke kanawai.

            Aka, i ka manawa e ike ia ai ua paewa na hana ana a na alakai aupuni ma ka lakou mau kalai aupuni ana, alaila, e kau aku no na hoahewa ana o ka lakou mau mea i hana ai maluna pakahi o lakou a pau. A o na kanaka o ia ano, aole loa e hookaulua ia ko lakou noho alakai aupuni ana, aka, e hoopau koke ia no.

            A he oiaio ua ulu mai keia mau ano hana mamua aku o ka la koho balota iho nei o kakou. Ua hoomaikeike mai la na kuhina i keia ano hana imua o ka lehulehu e kekahi hoa o lakou, a ma keia hana ana ana, ua kau iho la na hoahewa ana a pau maluna o ka Aha Kuhina holookoa.

            Mai ka hoomaka ana mai o ka hoala a keia elele o ka Aha Kuhina i kana hana, ua haihai iho la oia i ke kanawai a ua halahu loa aku la mawaho o na palena kupono a ke kanawai i kauoha ai. A ma ka nana pono ana i na mea i hana ia, ua maopopo lea loa ka hewa o na alakai ana a keia papa kuhina e pili ana i ka hooko ana i ke kanawai koho balota.

            A ke manaolana nei makou i na kuhina hou e koho ia aku ana, e hoopololei loa ana lakou i ka lakou mau mea e hana ai, aole hoi o ka hookapakahi ae e like me ka lakou nei i hana nui iho nei. A e nui loa ana ko lakou mahaloia ina lakou e kapae loa ana i ka lakou nei alahele i hele nui iho nei, a oia no auanei ke kahua e hoomau ia aku ai ko lakou noho ana i mau alakai no ka lahui.

            Eia kekahi mea a makou i makemake nui ai e hana ia penei: E hooponopono hou ia ke kanawai koho balota, ma ka pakui hou ana i mau pauku hou e pili ana i na mea maa mau, ma na koho nalota ana i ike ia ma Hawaii, a e kaupale loa ia ua kuhina mai ko lakou iho ana mai ko lakou mau kulana, a hele e hooikaika holo balota ma na apana koho!

 

Na Banako Waiwai Loa.

---

            O na puka o na Banako he 16 o na kulanakauhale o Amerika Huipuia iloko o ka makahiki 1889, ua hiki aku i ka huina o $53,683,805,575. Ma Nu Ioka oia ka oi, ua hiki aku i ke 36 biliona dala, a o Piledelepia a me Kikako hoi, ua aneane aku e hiki ko laua puka i ka 3 ½ biliona dala, a o Kapalakiko hoi ua hiki aku kona puka i ka $843,386,151. A o ke kulanakauhale hoi o Sana Puao he $209,406,381.

           

            Ina e hapai ia mai ana ka bila hilinai ole i na kuhina iloko o ka Hale Ahaolelo, alaila, penei ke kulana o na aoao a elua:

            Ma ka Ae…………………………………………………31

            Ma ka Hoole……………………………………………...17

--------------

            Ua komo ke kula o Kamehameha i nehinei.

 

HE MOOLELO

----NO NA----

KAE’AE’A O HELENE.

-----

Ma ko lakou Alahele Imi i ka Hulu Hipa Gula.

---

Ke ano o ka A’o ana a ke Akua Hapa Lio i na

Kanaka Koa ma ka Waonahele.

-----

MOKUNA 1.

-----

            He moolelo keia no kekahi mau kanaka koa kaulana loa o ke aupuni o Helene i auwana hele maluna o ka ili o ka honua no ka imi ana i ka hulu hipa Gula.

            E a’u mau keiki a haumana hoi o ka imi ana i na mea pohihihi o ka honua, aole loa e hiki ia’u ke hai aku i kahi a oukou e hele aku ai i loaa ai hoi ka mea a oukou e makemake nui nei e loaa. Oiai he mau keneturia ae nei he lehulehu o ka ike ia ana o keia mea, a o ko oukou manao ana e imi i keia he mea pohihihi loa. O ko oukou makemake ana e loaa keia mea aole loa au i ike iki, oiai e hoomanao iho oukou aole loa i hele mai ka Haku i keia ao a make hoi no ke Gula, aka i hele mai Oia e hoike aku i ka lamaku o ke ola i na mea a pau. A aole no hoi he mau kanaka koa o keia au e ike ia aku nei ua make lakou mahope o ke Gula aole loa. Mahope o na hookaunu ana a ke alakai Makua o ua poe koa nei ua hele nui aku la no lakou a hea aku la i na koa a pau o ka aina ka poe hoi e makemake ana e hui pu mai me lakou ma keia huakai a lakou no ka imi ana i ka hulu hipa Gula.

            Mamuli o keia leo hea ua uluku ae la na manao o na kanaka koa a pau o ka aina a puka mai la hoi lakou mai ko lakou mau waoakua mai, a hele mai la me ka makaukau nui no ka hooko ana i na hana e hiki ai ke imi ia keia pulakaumaka o na kanaka koa loa o ka aina. A o keia poe i puka mai ai oia no na kaeaea o na kihi a pau o ka honua na mamo hoi ia i hele a lehia i na hana mana o kela a me keia ano e hiki ai ke loaa na mea i makemake ia i ka manawa pokole loa.

            Ua akoakoa mai la keia poe a pau ma ke kulanakauhale o Iolcos, a na hele aku la no hoi na poe a pau o ke kulanakauhale e makaikai i ua poe kae’ae’a nei o na waoakua o na mauna o ke aupuni o Helene, a ua nui loa ia ko lakou hoohuoi i ka ike ana aku i ka nunui a me ka loloa maoli o keia poe, a me ko lakou hiehie a ui no hoi i ka nana aku, i kahiko ia me na aahu koa i hookinohinohi ia me na daimana e anapu ana i ka la, a ua olelo ae la kekahi poe kolopupu o ia mau la, aole loa kekahi ano kanaka i ike ia me keia ke ano ma ke aupuni o Helene nei, mai ke au kahiko loa mai akahi wale no.

            Lehulehu loa na wahine ui o Helene i hoomakaleho aku i ua poe kae’ae’a la i ka ua mea o ka helolele maoli no hoi ke ike aku, no lakou paha ka mele Hawaii i kupono loa ke kapa ia aku:

                        Maikai Kauai hemolele i ka malie,

                        Ku kelakela ke poo o Waialeale i ka hanohano.

            Mamuli o ka olelo hooholo ua hoolale ae la lakou nei e kapili i kekahi moku loihi a ka launa ole mai no lakou e holo ai ma ka lakou huakai imi hulu hipa gula.

            He kanalima ka nui o na hoe o ua moku nei, nana iho ia la kololio i ka ili kai, ua kapa ia iho la ka inoa o ua moku nei o “Kololioikailikai.” Mahope o ka paa ana o ua moku loihi nei, ua haawi ae la ua poe nei i kekahi ahaaina nui hauoli.

            Ua haalele iho la ke poo nui o ua poe kae’ae’a ei ia lakou oia o Iakona a pii aku la oia iluna o na mauna o Helene e imi ai i ke kupua a loea hookani pila hoi o na waoakua o Tareka, a hiki i ka loaa ana aku o Opilauiliahi, ke ahikanana a alakai nui hoi o na loea hookani pila oia uka waokele, e noho ana no iloko o kona ana.

            Aloha no oe e Opilauiliahi! Wahi a ka pane a Iakona. Heaha ka manao o ka hiki an amai o kuu haku o keia uka waokele? Wahi a ka ninau mai a Opilauiliahi. I kii mai la no au ia oe e uhaele ae kaua a holo aku ma na welelau o ka honua, e imi i ka pulakaumaka a na alii a kaua oia hoi ka hulu hipa Gula.

                                                                        (Aole i pau.)

------------

 

Na Pukuniahi Ikaika Loa ma ka Papu o Kapalakiko.

---

He mau Pukuniahi Dainamita e hiki ai ke make ka enemi i ka wa pokole loa.

---

            Ua hiki ae kekahi lono i Kapalakiko, e hoike ana, no elua paha mahina e hiki mai ana he mau pukuniahi Dainamita ikaika loa no ka papu o Kapalakiko mai ka Hikina mai, a o ka ikaika o keia mau pukuniahi e hoolele ai i na poka Dainamita he elua mile a oi.

            Ua olelo ia, ua hiki no i na moku kila pa loa ke ku aku imua o na poka pahu o ke au i hala aku aole loa e hiki ke ku aku ua mau mokukaua paa loa la imua o keia ano poka pahu, oiai, ua hiki i keia pu ke kiola aku he mau haneri paona kainamita imua o ka enemi, a i ka manawa no e pahu ai o ka manawa iho la no ia lilo i mea ole loa.

            Ua olelo ia ua hiki loa i kekahi mau mokukaua Kili a o kekahi aumoku e ae paha ke hoolele mai i na poka he mile ka mamao mawaho aku o ka ipuka Gula (Golden Gate) a haule iho iloko o ke kulanakauhale o Kapalakiko, aka, me keia ano pu hou, ua lilo loa lakou i mea ole ke hoao mai lakou e hana pela. Oiai ua ana ia ka ikaika o keia pu he elua mile ka ikaika e hoolele ai i na elele o ka make mai ka papu aku, a nolaila, aole e hiki i kekahi aumoku kaua ke ku aku imua o keia mau pu ina oia ka mamo e hiki ai ke hoolele ia na poka iloko o ke kulanakauhale o Kapalakiko, oiai ua emi mai ka ikaika o ka lakou mau pu ma ka hoolele ana i na poka.

-----------

            Ua hookohu ia aku na keonimana malalo iho nei ma na oihan aupuni penei: Mr. A.N. Kepoikai i Agena haawi palapala mare no ka Apana o Wailuku Maui; a o J.H.K. Kaiwi hoi no ka Apana o Lihue, Kauai.

 

            Ua kipa mai ke keiki Kaleponi ma ko makou keena nei, oia o Keoni Maipinepine Bright, a mai iaia mai i loaa mai ai ke kii hou o Hon. R.W. Wilikoki.