Hawaii Holomua, Volume II, Number 4, 23 January 1892 — HE MOOLELO KAAO. NO KENETE! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO. NO KENETE!

KE KOA onono WIWOOLE MOKUNA XXXIII. Oka uu-a ae la nana kela mau hnaolelo i hoike ia ae la, oia no ke kuene, aka nae o keia kamailio ana a ua wahi kan&ka la. aohe he maopopo iki iaia. aku e wale mai la no na tau«ani hiohiona maka’u i ke kii <ftiohi o kona manao. ’ Aole anoi i olelo mai na lunakanawai, ina i hewa ole o Kenele, alaila, he mea maopopo loa, hemau hoike hoohiki wahahee loa olua?” wahi a Inidulupa i ninau mai ai i ke kuene. No keia ninau a Inidulupa, aole e hiki ike kuene ke pane mai, aia nae kona mau maka ke haka pono 1& maluna ona keiki Makalapina, me he inea la paha e kakali aku ana i ko laua ahonui mai iaia. Pane mai la hoi o Eta: ”E ku a e hele mai me maua, a na maua no e hoike aku ia oe ika hooiaio ku[>ono.” ‘*Ae,” wahi a Inidulupa, a kauo hopuhopualulu ia aku la ke kuene a hiki i ka puka kahi hoi a Ivora e ku ana me he puaa la, a kahea aku la kekahi oua mau keiki la ia Ivora penei: ‘ E iho mua aku oe ilalo oka rumi pouli.” Kamailio mai la hoi o Ivora i Kona mau haku; ”E kuu mau haku, ua hoololi aku au ike keena )K>uli o k% mea paahao ilalo loa, iloko o kahi paa loa.” ‘ Malia paha,” wahi a Iniduliipa, ‘he mau kumu kupono no hoi kou hoololi ana i kona keena. aka, aole kaKou e kakali, e hai mai oe ike kumu o kou hoololi ana, e alakai aku oe ia makou ilaila, n i ole ia, e haawi mai oe ia’u inaki a me ka ipukukui.” “He p&ahao okoa ae no kekahi malaila," wahi a Ivora. ‘‘Owai ia mea e Ivora,” wahi & Inidulupa. “e kala ia aku no oe ke ikeia ia mea he pono, a ina hoi oe u& hann i kekahi mea kue, aiaila, e ha:iwi ia aku no kou ionanamanu 0 ka lewa i inai na lakou.” 'E o'u mau haku," wahi a Ivora 1 june mai ai me ka leo haalulu o ka mea i hoopiha ia eka maka'u nui, “aole no’u ka hewa, no kahi wahine a olua i lawe mai ai ia nei Ua hana mai ia ma ke ane kipi. a nolaila nu i hoop&a ai iaia iloko o ka rumi |,*ouli." "Ina oia wale no kau mea i h&na Pai," wahi a Eta. “alaila, ua maik&i, aohe howa, a nolaila. e aiakai aku oe i ke ala ilalo o na rumi poeii o kahi paa loa.” Aohe i kan*!ua iho o Ivora i kona lohe ana i keia mau olelo, a alakai aku ia ia i na koiki Makalapina a me ke kuene me ka maka’u ole, no ka uw». ua paakuku kona mau aakoko i ka eehia. la lakoue iho ana iialo iiokoo na keeua jx>uii, ua ano huihui ke ea olalo, a manao iho ia hoi k« kuene e laweia ana oia ilalo e pej)ehi ai a make, a i ole e lawe ia ana oia e hooaikane me ka rumi poulL laia nae i manao ai e hoomaka

ae e uw», aia hoi komo mai la kekahi manao iioko ona, aohe kekaiu mau mea ino e hana ia mai ana iaia, oo ka mea, aohe o laua pomaikai ma ka pow* ana aku i ka hann ake Akua Mana Loa i hoonoho ai iloko o ke kino o ke kanaka; o kona oia aua oia ka mea e hookoia ai o ko iaua makemake. ina i like me ka l&ua mea i olelo mai &i be kuko,; a he iia nel ko laua ia Evelina. I ke lakon wa i hookokoke aku j ai ika mmi pouli, kahi hoi o kekahi paahao i hoopaa ia ai ma ka aoao oka pohaku, kahea aku ia o Iaidulopa ia Ivora e haawi mai i ka ipokukui iaia; hopu aku la oia ia Angn« ma ka jxx>hiwi me ka ole10 pn ana ako hoi: “Ano. e Angue; e hoomakaukau oe ia oe iho. noka mea au e īke aku ai i keia manawa.” No ke kuene nae, ua uhi ia mai la kona kino holookoa e ka weliwe11 ame ka makau noi ika wa a Inido!upa i hapai ae ai i ka ipukukui a hoomalamalama ako la kona mau kukuna maluna oka rumi i hoopaaia ai o kahi wahine, nona hoi ha papalina i noho ia e ka wiwi ame ka hakahaka, a leha m&i la hoi na maka o ua wahi wahine nei maloko mai o na pani ulili hao. Ninau aku la o Inidulupa i ke kuene, “Ua ike anei oe i kela wahine?” Pane mai la ka leo wi o kahi wahine me ka wa hele ana iloko o ka rumi jx>uli penei; “Aole oia i ike mai la'u, aka, owau ka mea i ike iaia i ka jx> makani nui iloko o ka ululaau ma ka aoao oke kia hoomanao, au i hoopu-a aku ai i kona inoa iloko o na pej>eiag.” “O' aohe pono iki o ko kakou kaiakalai olelo wale aua no me keia wahine kilokilo,” wahi a kekahi kanaka. “E haele kakou no kela rumi jx>uli. no ka mea, he hoi aku ko keia kanaka i ka pakaua o Alanadela i keia jx>.” “He oiaio ia,” wahi a Iniduluj>a. a hele aku la lakou maluna iho o ka lua o ke keena jx>uii, a hap&i ae la ika ipukukui a kiekie, a kioia aku la kona mau kukuna maiamama uui ma ka uliii o ka ipuka hao o ke keena pouli. A iioko o laila, iloko o ke keena 0 ka rumi j>aahao, e hilinai ana ke kua o kek&hi mea i ke pani hao me na lauoho kiwaia-o, me na papaiina wiwi a me na heleheiena ano e, a o ka poe i ike mua iaia e kuhihewa ana i&kou, aole iakou e manao ana oia ua paahao nei. 0 Maeomal I kona ike ana mai 1 ke kuene, kahea m&i la oia: “E ka Lanil O oe no auanei ia e Angus Winelona, e hoola, e hooia mai ia’u.” “E! Ooe auanei ia e Maeoma” wahi a ke kuene, a ae mai la no hoi o Maooma, a i kona lohe ana aku, haule & mauie iho la ia ma ke kapuai ona keiki a Makalapina! • • • • • • He hapalua hora mahope ino, ua hoihoi ia aku o Augus Winelona maluna o ka iio e Davida mai ka pakaua aku o Makalapina; a i ka wa o na kukuna powehiwehi oka mahina i kiola iho ai i kona maiamalama maluna o na helehelena o ee kueue, me he mea la, he umi mau makahiki i oi aku mamua o kona mau makahiki ia manawa, no ka mea, ua hele a alualu kona mau helehelena ia wa. “Ea, eke kueue, e pono kaua e holo wikiwiki, i hiki koke aku kaua i ka pakaua o Alanadeia,” wahi a Davida, a houae la’ia ina kepa i ka aoao o koua llo, a hoohalike ae ia no hoi ke kuene i ka hana ana i kona liopela. Pela ko laua holo mama ana, a hiki i kahi e uakee ai ke alanui iloko o ka ululaau, hooki iho la lana ika holo ana o ko laua mau lio, pane aku la o Darida; Maanei kahl i hakaka ai makou i kela man po i hala ako nei, a na’u no i pepehi me ko’u lima poooi, i kekahi o na punahele a ka Marqnis o Alsnadela. Ikapanaaaae o ka hakaka ana, na makoo no i kkda aka i ko lana man kino iloko o kela naheleheie.

Aole i pane akn o Angus Wineto- J na; aoa WMtToa hoi ka laoa ka- j mailio ana. a hiki wale aku lana mawaho o na kaiaolu o Aianadeia. A ano, wahi a Davrda. aoie paha he hoonwukioki ou t ko’n hai ana J ako ia oe, maanei e pau ai ko’u I ukali ana mai ia oe, a e pono paha i ia oe e hoi malalo. a e hoi an i ka j i nakaua o ko'u mau haka. : Ae, ae, wahi a Angus Winetooa. J Lele iho la ia ilalo mai ka lio} mai, a haawi mai la ia i ke kaulawaha o kona lio ia Davida, a hoi ako la ia i Alanadela. a holi ae la o Davida me na !k> o laoa i kau ! mai ai, aia ka paho hopu o ka pa-! kaua o Makalapina, kahi hoi o ke- * ia mau eueo naaa e hoonaueoe nei ka puuwai oka Marquis o Alanadela. E oluolu paha oe e ka mea heiuhelu, e hookuu mai ia makou e kalana iki aku i kekahi o na mea i haiia ako ma na mokuna i kaahope ae, a o na kumu hoi i hooaomo- ] ia ai ka Marquis e hana i kekahi mau mea pahele oiaio ole, e kue a e lawe ai ike ola o Kenete. Ua ho-aia ka puuwai o ka Marquis e ke ahi o ke aloha ia £velina. i kona ike ana aku i “na laumaia i palaluhiehu” maluua o na papalina 0ke kaikamahine kamakahi iua oie ma ia mau okana, a ka mea hanohauo Haku o Oalenakaila. Aole nae oia i ike i ka hiuuhinu a ine ka liielile o keia mea he aloha io o na la opiopio, aole no paha ia i ike, aole e loaa ana keia mea he aloha io me kē kumukuai. Aka, aia wale no paha ma ke ku- ! ai ana i na puuwai makamae elua 1 ulu nui ole ia e kekahi mau nahelehele e ae, koe uae ke aloha aina, he mea mau no ia i kanu ia iloko o ka naau o ke kanaka, a rae ke aloha makua. Oiai ua maa mau ka Marquis i ka hooko ana i na kaunu a me na koii o kona iini, me k& manao ole i ka pono o hai, a he mea hoi nanae al&i mai ana i kona mau makemake, aka, ma keia mea ana e hana nei, ua pahua loa kana mau hana. E hpemanao paha oe e ka mea heluheiu, ikawa a ka Marquis i noi aku ai ia Galenakaila e lilo o Evelina i wahine nana, aole iai ike lie aloha e kukuiuia ana mawaena 0ka mea |>alupaiu Eveiina a me Kenele. Ua ike no hoi ia, i kona wa i koi ia aku ai e hele mai i ka pakaua o Aianadela i ua aloha la mawaeua o Evelina me Keneie, ahe ekoiu no hoi ia mahope iho oia manawa, ua hoomaiamai&m&ia oia no ua mea la e Oalenakaila; a oia ke kumu nana i koi hu-a ole i na manao iini loa iloko oka Marquis, ke hoomanao ae na koii haakei, a aohe ona makemake eku ia me he paku la mawaena o ke aloha ana i hiipoi ai no ka manawa loihi, a me Evelina. Ake noonoo ae no hoi ka Marquis o keia wahi keiki makua ole, kala ole, a inoa ole hoi, ka mea na na e hoopahua i kona mau iini nui lapuwale. E hoomanao hon no paha oe i ka wa a Kenet« i hoopakele mai ai ia Kvelina mai na lima mai o Kanada a me Ivora,a hoihoi hou mai iaia i ka pakaua, a hai aku ai o Evelina ia Galenakaila a me ka Marquis, aole no ko Kenele koa wale no i ka hoopakele iaia. Aka, no ka malama ana i ka rula o na kauwa i na haku, oiai e noho ana o Keneie, aohe ma ke ano o ka papa oinna, aka, ma ka papa o kla Ilaila i ike aku ai ka Marqois, ua aaki paa loa ilalo oka mole o ko Evelina puuwai ke aloha no Kenete. Aole hoi I kan ekekei Iho ia maInna o ko Br«liua puuwai. a iaia i pii mau ai kona huho, pela kona kukulu paa i kana mau hana ino i poinoal keolao Keneie. , 1 ma e liio loa ai o Evelina nana, nolaila k» knmn o ka Marquia 1 olelo akn ai ia Gvelina be alohaia ia Keneke, aae mai «i o Evelina, inaehooknuka Marquia ia Keneie .

O keU h oklo koohiki a ke kaikamahine epiopk) i haawi aku ai Ika Marqoī8 I hoku nana e mauaolana ai e liio ana iaia o Evelina, a oa vikhriki loa hoi ka Marqui~ i | k* hooko ana ia mea. oole nae i ko ioa pahu-a. He mea oiaio. oa kupaa loa o ■ [ Evelina ma kooa hoohiki ana. aka. | |oa makemake loa ka Manjuis e ' hookupaa ia kona aloha malona o | I Evelina. elike me kana mea i hooIko ai, aole nae oia i m&nao e hoi hou mai ana o Kenete. Elua mea a ka Marqnb i manao 1 ai e hana, o ke koi aku ia Kenete e ( Iholo malu hou—a me ke kiola iaia iloko o ka make mainoino loa. I Pela iho la kana mau mea i noo noo ai, a komo aku ai oia e hai ia ; Kenete. a kue mai la kela i ka ma- ! nae mua, a makemake no oia e noho a make me ka wiwo ole i ka pakaua o Alanailela. Ma ko Kenete hoole ana mai, ua 2 hi>-a ioa ia ko ka Marquia inaina, a ua ike pu no hoi kakou i na olelo j hakuepa a pau loa ana i h&i ai imua o ka aha, e pili ana i ko Kenete pepehi ana ia Maeoma a uie kona mau punahele. A ua ike no paha kakou i ka ho- | pena oia niau olelo pahele, ua hoo- ; una ia o Kenete e make i ka make mainoino loa maluna o ka ainana li kanaka. Oiai, ua ahonui mai nei oe eka mea heluhelu, i ka hookuuana mai ia makou i ka hoi hope ana no na mea i hana ia, e pili ana i keia moolelo, no ka ka Marquis mau hana kue ia Kenele, ka mea ana i imihala ai i wahi e hooko iaai kana mau kuko palaualelo; uolaila. e holo ae kakou imua i ka hopena o keia moolelo.