Hawaii Holomua, Volume II, Number 8, 20 February 1892 — OWAI KA POE KULEANA MUA LOA MA NA OIHANA O KE AUPUNI? [ARTICLE]

OWAI KA POE KULEANA MUA LOA MA NA OIHANA O KE AUPUNI?

Oi&i oiakoa c hakilo pono ana i ua Mma aua « k« an o ka manaw» nuiiaaa o Hawaii * me kou» mau ulakolako, ua hokuku n«ai la iloko o makou na haupu maaao ana no ka mea e pili ana i ua oihana o ko kakou vraa aupuui c nee nn, a ma ia ano i oili ac ai he ui a he ninau mai a makou ae, a oia kela e kau ae ia ma k® jx» o kesa maaao, «a hoi, ‘Owai ka poe kuleana moa loa ma ua Oihaoa o ko Aupuni? Ae —he kumu ko makou 0 ka ai ana ae 1 keia mnau, nokamea ua kuluma maa makou i ka lohe ao* a me ka hoomaopoi» aaa 1 ko ke kanaka Hawaii pauiua ia im me na oklo kakaia o ka hookahauia h», e i aaa, ‘Aole hiki ke kauaka Hawaii ko hilinai ia; uola- , iU, aoie i kupouo ota ke uoho raa ; ka oihaua kiekie a lawelawe ilokoo ' ke Aupuni ' He oielo keia i lau- 1 iaha a ua kupe kawowo iiuna o ka 3 unuuma o Hawaii, e halil hele aaa i am keia weiau a keia welau o ka 1 «&»«, mai kela pe’a a km pe’a o i ko kakou mau mokopuni. No keia 1 ana-lheihe olelo, ua apoia na wahi x kiaaunau liilii o ka kekaoakamiu i

laweiawe oihana ana a iii » ae iiu mau wahl pouaionalo iiilii i mau ' kaahiwi kiekie aole i kana tuti ke kiekie. ha’i ka a-i ke oana *e iko lakou mau piko. O kela ibo !a ka | nila maa mau i hoomaewaewa ia ai ike kanaka llawaii. a »o ia mea ua ku mau oia roa ke alahele o ka boo kae ia. Aka, ina he mau hewa i hana ia e kekahi mea ao!s ia he kanaka Hawaii ili ulaula, ūe mau hewa hoi ia i komo puikaika ma na helu kiekie o ka mumem e hoomaka ana mai na kahi mai a hoea ina haturi taueaui ona iliili keokeo me īliili ba-!eloielu i hoopuehu ia, alaīia e pi!i pono sna iiaiia kekahi mau mamala pule a na kahuna Hawaii. “Po’ipo'i ekahi. Po ipo’i eloa, Po’ipo i ekolu, ua noa, a ua lele, ka Po’ipo’» —ua nalo.” A 0 ka hopeoa oia po'ipo'i ana. ua iii laomania ae !a na mea a pau, be nani a he maemae ia mau mea a holo ae la ka halaina aohe puu ao he kee, a hoea mai ka hopena, “He molele! Hemolele!!” O keia iho la na hookukuiu makaiaai ana o keia mahele e piii ana 1 ko ke Kanaka Hawaii hiki ole ko hilinai ia. ano ia kumu ua pa mau ka lae o ke kanaka Hawaii l na olelo makono, e hiki oleai i kahi mea uhane noonoo ke hoomauawanui. 1ka lilo ana oka muna hooka’ipuu oihana i ka aoao i makahehi i ka hailuku ana i ke kanaka Hawaii me na leoleo-a a piakou i hoike ae la, ia wa f hooko ia ai ka io, ka iwi a me ke koko o ua olelo la, kapae ia ae la no ke kanaka Hawaii ma kula, oiai “Aohe hiki oia ke hilina ia.” Ma ke au i j nohoalii ai ka Moi Kalakaua I, oia | ka wa i hapai hou ia ae ai ke kana ka Hawaii e noho ma ua Oihanu koikoi oke Aupuni, e like me na la e noho ana ona alii kahiko o ke aloalii o Kamehameha II rac Ka- ; mehemoha III, eia nae mamuli oia hana ana a ka Moi Kalakaua, i hu ipuia me kekahi mau j>ulakaumaka e ae, ua hookahuli ia ke kahua o ka hale, a helelei aku la ua pono a j>au i linohau ia eke Alii, ama ■ ka hoomaojx>po ana i kekumu ano nui. oia no. “Ua hilinai olo ia ke kanaka Hawaii.” No makou iho, ke ku nei no makou ma ka aoao oke kannka Hawaii a olelo ae, “Aole o Hawaii a jmiu ua hiki ole kc hilinai ia—ua hiki ole ke hilinai ia ka hi kanaka, a un hiki hoi ke hilinai in kahi kanaka.” Ua like keia me ka oieio nua ae “0 na malihini a pau mai na aina e mai. aole lakou apau he poe i hiki ke hilinai ia; aka. ua hiki kahi poe ke hilinai ia, aua hiki ole no hoi kekahi jk>c o lakou ke hilinai ia.” Ake koi nei makou j>enei. ua oi aku ke kuleaua {Kiokela i loaa i ke kanaka Hawaii e noho ma na oihana o kona Aupuni, ke hiki i kona makaukau ke lawelawe aku, mamua o ke kannkn mai na aiua e mai. A5a makou i olelo ai j>enei, e hoomanao ia ua pi ii ka makou oielo aua i ka Hawaii hanau a me ka Hawaii hookupa.