Hawaii Holomua, Volume II, Number 21, 21 May 1892 — KA HALAWAI LIBERALAI! [ARTICLE]

KA HALAWAI LIBERALAI!

LOHEA XA LEO HOOHO BEPUBALIKA HOOPAL' MOI WILIKOKI PEBESIDENA. Ma ka po Poaha nei i malamaia ai ka halawai a ka Aoao LihePnla maloko o ka Hale Paikau Kahiko ma Alanui Moiwahine. Ua nui na kanaka i akoakoa ae. a ma ka w& , halawai ua lohea kekahi mau leo hooho e i ana —“E Repubaiika kakou—Hoopau ka Moi —Wilikoki ka ' Perei*idena.” Nui ka mahalo o na kanaka i ua haioielo a ka poe haiolelo. O Hon. J. E. Buki ka mua, o Hou. J. W. Eipikane aku, a o Hon. R. W. Wilikoki ka hope ioa. Ua haiolelo mai o Hon. J. E. Buki, penei: “O na olelo e naholo nei i keia mau la oia uo na kulaua j like ole o ua Aupuui. Ua hoakaka o Hon. R. W. Wilikoki i kela pule aku uei uo kn mea e pili ana i ka Repubahka E kamailio ana hoi o Hou. C. W. Akepoka no ka mea e pili ana i ka hoohui Aupum ke loaa iaia ka wa pono. Ua hanaia keia Kumukanawai hou e ku nei e na haole piha maalea. Malalo o ke Kumukanawai mua, he nui ua pono i loaa i ka Moi. Hoea mai nei uae ua haole ia uei a olelo nui iho nei o lakou ua kumuao o ko kakou poe Alii. He poe keia i hoonaauaoia, a eia lakou ke hakilo makaala loa nei e loaa ka wa e lele po’i po mai ai maluua o ka lahui. Ua ko io keia manao o lakou, a ke ike nei kakou i ka hopeua awaawa. O keia poe, he poe kumupule. Malalo o 1 ka Moi Kalakaua, ua ikea uo kekahi mau hana lapuwale. He nui ; ka poe ana i hoopunaheie ai a o keia Alii no hoi e noho nei, aole oiu i malele mailoko mai oia eleele hookahi. He kanaka no na Kai Hema, oia kana mea e paulele loa nei, a ua hoolohe ole mai oia i ua leo noi o kona lahuikanaka. Aole nohoi paha kakou e hoopilikia la me ka ehaeha malalo o' ka hooponopono ana a keia kanaka o ka hema, ina ua loaa iaia ka makaukau. Aole i loaa ia kakou ka po1 maikai malalo o ke au hooponopono Aupuni o Kakina. 0 oukou e na makaainaua ke Aupuni. Ua hoea mai ua kupuua o ka Moiwahine Vitoria mai waeua mai o ka i poe makaainaua. aole lakou noloko mai o ka poe Akua, e Hke me ka olelo a ko kakou mau moolelo kahiko no ko kakou poe Alii. I ka wa kahiko, ma Kau, Hawaii, i ka wa i hiki ole ai ua makaainana ke hoomanawanui i kana mau hana maikai ole, ua ala like ae la lakou | a pepehi iaia. Na ka lahui i koho ia Kalakaua i Alii; uolaila, heaha ke kumu i naua ole mai at kona hope ma ka nohoalli ia kakou. Aia ka mana o ka hoohuli ana i ke Aupuni iloko o ka Ahaolelo, a heaha ka mea uana e akeakea i ka' Ahaoj lelo mai ko lakou kukulu ana aku ! i Aupuni Kepuhaiika ko Hawaii nei ? Ina e hoole aua ka Moiwahine i ke kakauirfba ana i na bila . kanawai la. e hikianano i ka Ahaolelo ke hooholo i ua bila la, ma o ka ae ana ’la a ka elua hapakolu. Ue aununi ko kakou i keia wa uo ka poe kakaikahi.” He nui aku ua I olele a ka mea haiolelo i hoike mai | ai, a ua pili kekahi i ke Kuhina Nui ma ke ano he paniolo pipi. Mahope o keia ua ku mai o Hon. J. W. Eipikane. ua uoke mai no hoi oia ma na mea pili i ko kakou ikaika hakaka, e hoeu aua i Aupuui Repubalika ko kakou. Makaukau na mea a pau i na pu. He hiki iaia ke pepehi a make be 10 a 20 kanaka i k» wa hookahi. .Uaiia. o Hou. R. W. Wiiikoki ka i haiolelo hope loa. Hoike mai oia | o ke ano o la mea he Aupuni Re- { puhahka, be pomaikai ia no ka le- , hulehu. Maiwaeua mai o na kan«k« i waeia mai ai ko kakou mau alii a ua mailani ia lakou e na kanaka. O kekahi mea kakau o ka | uupepa Adrertūer i kakau i kona . iuoa iho he “Hawaii,” oia wale no paha ke k&naka ma ka aoao Alii e j ko nei i keia wa ma Hawaii nei. Ua hiki pah» iaia ke noko hooma- | In ia mai e kekahi kanaka amar». uo’u eae aole loa au e ae oia ko’u mea nana • hoomalu mai. Aole

hīki i n« haole ke hoomanawanoi i j kekahi aupnni maikai ole o kona hooponopono ia an», aka, o na kaHawaii nae u» noi ko lakou | hoomanawanoi. Minamma au ik» j olelo ae, aole k» e loa» ana i na kanaka Hawaii ka pono oiai o Li- • liuokalani e nohoalu ana. He waI hine ia, a he nawaliwali maoli ia i i ka hookele an* i ko kakoo Aupuni. j Ke laolaha loa mai nei ka makemake noi ia o ke Auponi Repuba- ; i lika ma Ausetoria. ltaba. Sepania | ame Potugala. Ma Italia ua aloh«tii ta Moi e na kanaka. E wae j ana kela Moi i kona Aha Kuhina . maiwaeua mai o na alakai o ua , aoao kalai Aupuni. O ko kakou Moi hou aku he wahine no. Aole ina kulana e nohoalii mai ai mai luna o kakou E hai aku au ia oukou, aole loa e hoea mai kekahi poino malnna o keia lahuikanaka ina e Ulo kakou i Aupuni Repubalika. Ke makemake nei na luua Aupuni e hoomau ia aku ke Aupuni Moi, oiai o ko lakou mea ia e pono ai. lua aole i koho ka Moi Kalakaua i kona hope ina he Aupuni okoa loa ko kakou e noho nei ; i keia wa. Malalo o ke Aupuni j i Repubalika, ua oi loa aku ke kupouo o Nalimaapa e lilo i wiliki no ' , ka halepaahao mamua o ka llamu- i ku e noho nei. Ua haiia mai ia'u j e kekahi hoaloha Pake o'u, e waihoia ae ana imua o ka Ahaolelo e j kekahi poe haoie a me na Pake Kalepa a me ka Ilamuku he Bila Kanawai Opiuma iloko o ka Ahaolelo. | Ua nui ko oukou malamalama i keia wa no ke Aupuni Repubalika. Aole e liuliu a loaa uo keia Aupuui ia kakou. Eia kekahi poe ke hoolala mai nei e hoohui aina kakou. : Aole i manaoia o ke Aupuni no na poe Alii hupo ia. '