Hawaii Holomua, Volume III, Number 141, 18 January 1893 — ALOHA Liliuokalanionamoku. LAWE IA KA MANA AUPUNI! Ke Kuahaua Kue a ka Moiwahine! [ARTICLE]

ALOHA Liliuokalanionamoku. LAWE IA KA MANA AUPUNI! Ke Kuahaua Kue a ka Moiwahine!

“Kuu aina hanau—e, Nou au e mele nei.” O ka Poalua, la 17 o Ianuari, M. H. 1893. me he la e kaulana ana me ka mau loa iloko o ko kakou aina hanau nei, no ka mea, o ka la ia i kukala ia mai ai he kulana Aupuni hou malalo o kekahi poe haole he umikumamakolu ko lakou nui, ma ke ano he aupuni kuikawa no ka Manawa. KU KIAI IA. I ka po Poakahi, oia ka hoomaka ia ana e ku kiai ia kekahi mau wahi lehulehu o ke kulanakauhale nei e na koa o ka manuwa Amerika Bosetona me ko lakou pono kaua, a i ke kakahiaka Poalua ae ua ikeia aku la lakou e kaahele ana, a ua hoomaka hoi na hoa o ka pualikoa Raifela e hui pu a e poai i kekahi mau wahi me ka lakou mau mea kaua, a ua eehia ka nanaina o ke kulanakauhale. NA LONO HOOKAHUI.I. I ke kakahiaka nui. ua laulaha ae la na lono lauahea ma na pipa alanui o ke kulanakauhale nei e kalahea ana, eia ke upu ia nei e hookahuli i ka nohoalii a e kukulu ae i aupuni hou. Ua lele aku la keia lono ma na welelau makani a hoea i na kuaaina. a mamuli o ia kumu, ua huliamahi mai la na makaainana o ke Aliiaimoku a piha pu na alanui. a o ka oi loa aku ma na poai mawuho a maloko o ka pa Alii, a mawaho ponoi iho o Kalakaua Hale he mau tausani na kanaka e ku ana a e kali ana me ka makaukau no na kauoha, ina he mau kauoha kekahi. NA KUKAI OLELO. Iloko o keia manawa, eia ka lehulehu iloko o ke kulana pihoihoi, e pokaa ana ma na pipa alanui, a e kuku ana ma kela a me keia wahi iloko o na puulu, e kukakuka aua a e panai olelo ana. Ua mau keia kulana me ka malama pono ia o ka maluhia, koe wale no ka ike ia aku o ua koa me ua pu. HE KI PU. Aia nae a hiki aku mawaena o ka hora 2 me 3 o ka auwina la, ua hoopuiwa ia ae la ka lehulehu ma-

muli o ka lono i pahola ia ae, ua ki ia aku la a ku i ka pu e kekahi haole o Leialoha, kekahi o na makai o ke Aupuni, oiai oia e hooko ana i kana oihana malalo o ka mana o ke kanawai o ka aina. Hoomaka koke ae la iloko o ia manawa he uluaoa. a ua makau ia e ulu ae ana he haunaele, aka, e like no me ko kakou ano mau, ua hoomanawanui no, a ua uumi iho i ka inaina. He manawa pokole, ua hoea mai la o Leialoha i ka Halewai e paa ia ana ma kela a me keia aoao e na lima kokua. a i ka hoomaopopo ia ana ua ku io no i ka poka mamua pono o ka umauma malalo iho o ka hookui ana o na iwilei. Mahope koke iho ua lawe ia aku oia no ka Halemai Moiwahine. KONA KULANA. O ka lono, he kupilikii kona kulana, aka, i ka hora 8:30 o keia kakahiaka, ua loaa iaia ka hiamoe malie. E pule kakou i ke Akua e palekana keia ewe a io ponoi o ka aina mai keia popilikia i loaa aku iaia. KE KUMU O KONA KI PU IA ANA. O na mea i hoike ia mai ia makou, penei no ia: Aia kekahi kaa lawe ukana e ku ana mawaho iho o ka halekuai o Mika Holo ma, a e hoopiha ia ana me na lako kaua, a i ka hoomaka ana o ua kaa nei e holo, ua alualu aku nei o Leialoha e hopu, aka, ua ku e mai la nae i ka pu, a holo loa aku la ua kaa nei a hiki i ka Halepaikau ma Manamana. O ka haole nana i ki ka pu o Mr. Good kona inoa. NO KA HALE AUPUNI. I ka hora 4 paha, ua hoomaka ae la na haole e maki me na pono kaua mai Manamana ae a ka Hale Aupuni, a malaila ko lakou Komite i kapaia ke “Komite no ka Maluhia o ka Lehulehu,” a ua ninau ia aku na Kuhina o ke Alliaimoku, aole nae lakou malaila. Nolaila, ua kauohaia aku la ke Kakauolelo Nui o ke Keena Kalaiaina e haawi pio mai i ka Hale Aupuni, a ua haawi ia mai la. KE KUAHAUA AUPUNI HOU. Mahope koke iho o keia, ua kuahaua ia mai la ke Aupuni Kuikawa no ka Manawa, a penei na kahua nui: ‘1. Ma keia ua hoopau wale ia ke Kulana Aupuni Moi o Hawaii. “2. Ma keia ke kukulu ia nei he Aupuni Kuikawa no ka Manawa no ka noho mana a me ka hooponopouo i na hana o ka lehulehu a me ka malama i ka maluhia o ka lehulehu, e mau aku a hiki i ka manawa e kukakuka a hooholo ia ai na kahua hoohui pu aku me Amerika Huipuia. "3. O keia Aupuni Kuikawa no ka Manawa e hoonoho ia lakou ma ke ano Aha Mana Hooko o Eha Lala, a ma keia ke kukala ia aku nei lakou o S. B. Dole, J. A. King. P. C. Jones W. O Smith. Na lakou no e lawelawe i na hana o na Mahele Oihana Hooko o ke Aupuni, o ka mea nona ka inoa mua e noho oia ma ke ano Peresidena a Lunahoomalu o ua Aha la me ka lawelawe i na hana o ka Oihana o ko na Aina E, a o na poe pakahi e ae e lawelawe i na hana o na Oihana Kalaiaina, Waiwai, a me Loio Kuhina, e like me ka papa i hoonohonoho ia, i kulike me na Kanawai o Hawaii nei e ku nei e like me ka mea i kulike me keia Kuahaua: a pela no hoi, he Aha Kuka kekahi. a e helu ia lakou he Umikumamaha Lala, a ma keia ke kukala ia aku nei lakou o S. M. Damon, A. Brown. L. A. Thurston, J. F. Morgan, J. Emme-

luth, H. Waterhouse, J. A McCandless, E. D. Tenney, F. W. McChesney, F. Wilhelm, W. R. Castle, W. G. Ashley, W. C. Wi!der, C. BoIte. O keia Aha Kuka e loaa pu no ia lakou ka mana e lawelawe ma ke ano Ahaolelo. O ekia Aha Mana Hooko a rae keia Aha Kuka, e lawelawe pu, a e loaa ka mana e hoopau aku i kela me keia lala o kekahi o ua mau Aha ’la a e hoopiha hou aku ia hakahaka a me na hakahaka e ae. "4. O na Luna a pau malalo o ke Aupuni e ku nei ma keia ke kauoha ia nei e hoomau aku i ko lakou mau mana a e lawelawe i na hana o ko lakou mau Keena Oihana pakahi, koe wale no ka poe no lakou na inoa i hoike ia malalo iho nei: MOIWAHINE LILILOKALANI, Charles B. Wilson, Ilamuku. Samuel Parker, Kuhina o ko na Aina E. W. H. Cornwell. Kuhina Waiwai. John F. Colburn, Kuhina Kalaiaina. Arthur P. Peterson. Loio Kuhina. 5. O na Kanawai Hawaii a pau a me na kahua Kumukanawai a pau i kue ole i keia, e mau aku no ka mana a hiki i ke kauoha hou ana aku a ka Aha Mana Hooko a me ka Aha Kuka. "[Kakau Inoaia:] Henry E. Cooper. J. A. McCandless, Andrew Brown, Theodore F. Lansing, John Emmeluth, C. BoIte, Ed. Suhr, Henry Waterhouse, W. C. Wilder, F. W. McChesney, W. O. Smith." Mahope iho o keia ua hoopuka ia mai la ke kauoha helu 1 i kakauinoa ia e na Lala o na Aha a ielua. a penei ka heluhelu ana; “Kauoha Helu I. “O na kanaka a pau i manao kokua i ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Paeaina, ke kauoha ia aku nei ma keia e hoike koke ae ia lakou iho i ke Aupuni ma ka Hale Aupuni, a e hoolako i ke Aupuni i na pu a me na lako kaua i loaa la lakou a malalo paha o ko lakou malama ana, e like me ka hikiwawe kupono, i mea e hiki ai e hana ia na mea e malama pono ia ai ke ola a me ka waiwai a me ka maluhia o ka lehulehu." Kanawai Koa. Mahope Koke iho, ua puka mai la ke Kauoha Kanawai Koa. a *enei ka heluhelu ana; "Kauoha Helu 2. “Ma keia ke kauoha a ke hoomana ia nei, aia a kauoha hou ia aku ua kapae ia ke kanawai hopu me ka palapala hoopii a e ae ana e bela ia a ke kukala ia aku nei ke Kanawai Koa e mana a puni ka Mokupuni o Oahu." Mahope iho o keia ua hoouna ia aku la e kii i na Kuhina i pau ma ka Halewai. A ua hiki ae lakou ma ka Hale Aupuni, a ua kauoha ia aku lakou e haawi pio mai i ka Hale Oihana Makai. Ua noi ia aku i manawa, ua komo aku la na Kuhina e hui a kuka pu me ke Aliiaimoku. a o ka hopena. oia ka hoopuka ia ana o ke KUKALA KUE A KE ALIIAIMOKO. ‘*0 wac. Liliuokala.ni, iūi ka lokomaikai o ke Akua. malalo o ke Kumukanawai o ke Aupuni Hawaii. M©iwahixe. ma keia ke hoike paa nei i Ko u kue i kekahi hana a mau hana paha a pau i lawelawe ia e kue ana la’u iho a me ke Aupuni KumuKanawai o ke Aupuni Uawaii e kekahi poe e koi ana ua kukulu lakou he Aupuni

Kuikawa no ka manawa no keia Aupuni. "Ke ae wale nei no Au mamuli o ka mana oi ikaika o Amerika Huipuia nona hoi ke Kuhina Elele Nui. ka Meamahaloia John L. Stevens, ua kauoha aku i na koa o Amerika Huipuia e hoopae ia mai ma Honolulu. a ua kukala aee kokua uo oia i ua Aupnni Kuikawa T ia no ka Manawa i oleloia “Nolaila. i mea e kaupale aku ai i na hookuia ana ona puali i hoolawa ia me na lako kana. a malia paha o hoopoino ia ke ola; nolaila, malalo o keia Kuahaua Kue a i kauhola ia hoi e ua mana ikaika ’la. ke ae wale nei no Au e panee aku i Ko’u Mana a hiki i ka manawa a ke Aupuni o Amerika Huipuia. ! mamuli ona mea oiaio e waiho ia aku ai imua ona, e hoololi ai i na hana a kona Luna Aupuni a e hoonoho hou la’u maluna o ka mana j A’u e koi nei ma ke ano Aliiaimoku o ka Paeaina Hawaii." “Hanaia ma Honolulu, i ke;a la 17 o Ianuari, M. H. 1893.” “[Kakauinoaia:] LILIUOKALANI, R. Samlel Parker, Kuhina o ko na Aina E. Wm. H. Cornwell, Kuhina Waiwai. J.\0 F. Col.BVRX. Kuhina Kalaiaina. A. P. Petersox. Loio Kuhina. “Ia S. B. Dole a me kekahi poe e ae o ke Aupuni Kuikawa no ka Manawa o ka Paeaina Hawaii.” KA ILAMLKU O KE AUPUNI. Mahope o ka hoike ia ana mai o ka lono o keia mea i ka Ilamuku, ua haawi aku la ia i «eona aloha imua oka Puali Makai, me ke kapleo aku e hoomau aku lakou i ka malama ana i ka maluhia o ka aina, a e noho me ka hiipoi ika oihana, a waiho iho la i kana oihana.