Hawaii Holomua, Volume III, Number 9, 25 February 1893 — KA IKE ANA I NA TAUSANI LAPU. [ARTICLE]

KA IKE ANA I NA TAUSANI LAPU.

i :— IIE MUOLELO 1 HUIIA. r » i *■ I — He mau la loihi i haln ae nei, ka hoonele ia ana o ko makou mau makamaka me ka hooipo ole i ka kakou kiu o na Lapu aole he maalo hou aku, aka i kei<* wa ua huli hoi mai oia mai kana huakui auwana aku nei, a ke pmee nka nei makou ' i keia wa no ka hoonanea ana ia oukou. 0 ka Lokoia a Kakae, he wahi poho pohaku keia aia no ma kani e kokoke ana i kahi a kela poe lapu a lehuiehu wale i hoea ae ai. He wahi keia e hooholo ia ai ua anae o uka o Kanaha a me Mauoni a i ka wa e ono ae ai ke Alii i ka i’a ! he lalau wale aku no. He mau mea hana kaulana wale no keia a na Alii o ia wa i hana ai, i mea no ko lakou inoa e kaulana ai. 1 ka pau ana o ka ke kiu makaikai ana. ua huli hoi aku la oia a hiki i Kona hale kamaaina a noho iho la me kahi manaolana iloko ; ona no kana huakai hele hou ako. 1 kekahi la. ninau akn la oia i kona mau kamaaina ina he mau hoaloha keknhi o lakou o kahakai, & he mau wahi waa ko lakou A oia ka ua poe la i kamailio mai &1: I mea aha ia waa au e m&haoi nei a pilikia ihu ka waa o kamaaina. Oia ka ke kiu i pane aku ai, aole e piiikia ka waa, hwkahi no pilikia he hana ino maoli no. 0 kekahi wahi kauaka e noho ana i Kekahi hale e mai, oia ka i ; olelo aku i ee km ma keaao niuau. Ina e loaa ka waa-aiaila i waa aha kau i makemake ai? W’ahi a ke kiu. ua makemake au ina e loaa ia oe ka waa, alaila, e holo kaua e ike i ka Papa Kahulihuli o W’ailuku. • Kahaha! aia ihea ia Papa au e olelo mai nei, i W’ailuku anei i Hawaii, i W’ailuku laihea? 1 W'ailuku nei no o Maui. «ia iwaho aku nei aneane maluna mai b ke awa o Kahului, aia ilaiia keia Papa e waiho 1« i ka hohonu. I ka k>he ana o kahi kanaka i keia inau olelo a ke kiu ua hlo ia i mea mahalo nana. t Aoia k& ua wahi kanaka an I

■ ninao m«i ai i ke kiu, ea, he kamaaiua no ka paha ot nokeia wahi | o Maui nei o Wailuku. Hoole aku la ke kiu aole au he kamaaina no Waiiuko nei o Maui. j aka, he wahi ike moolelo powehij wehi iki no. Heaha ia mea? wahi a kahi kamaaina. Aole loa i hiki i kekahi I mea o ko’u noho ana i keia aina ke ! hoike mai he Papa Kahulihuli ko keia aina aia i ka hohonu e moe la. A eia hoi kekahi, he lewaia ko’u k&ikoeke, a he hele no mana i ka lawaia i ke ao a me ka po, a aole no he hoike mai i keia mea hou. Oia ka ke kiu i pane aku ai, ona kupa kamaaina o keia wahi ua ike lakou i kela Papa Kahulihuli o Wailuku. No ia mea ua hoopipili loa mai la ua wahi kanaka la me ke kiu, a koi mai la e hele laua i kona makamaka e noi ai i waa e holo ai e ike. 1 kekahi ia ihu aku la laua i i kahi o kona makamaka, a loaa 10 iho la he waa, a holo io aku la e ' ike. Mawaho ae o Paukukalo laua o ka hoomaka ana e hoio, aolelo aku la oia i kahi kamaaina. Ua ike nooē i ka inoa o keia wahi, Hoole mai la ua kanaka la. Aole au i ike i ka inoa o keia wahi. Pane aku la ke kiu. o •‘Hoea mai ka waa,” ka inoa o keia wahi nalu. 0 ke kumu o keia inoa, he hua- I i olelo n& kekahi wahine i kahea aku I i knnaka, e hoe aku ka waa, oiai | oia ua moku na wawae i ka mano. 1 ka wa o na kanaka i hue aku , ai i ka waa, ua lumai ia iho la ke kino o ua wahine la ilalo o ka ho- / honu, lawe la akuia a hookikii ia 1 mai la iwaho nei. Ua noke na kanaka i ka holo ma , na waa, aobe loaa iki. A o ke kaue a kela wahine ua au okoa i ke kai j me ka mauao e make pu i ka mano ' aohe nae hē make iki i ka mano. i Ea ! auhea oe e kanaka kolohe, wahi a kekahi kanaka kamaaina 1 me ka maka’u nui. Aole hoi maanei ka kaua huakai, ! eia mai nei ka hoi kaua ianei. Pane uou mai la ke kiu, i ka wa i make ai o ua wahine la, he keu i ke ano o kakahiaka nei, a e lohe aku ana no kauhale nei i ke kahea mai a ka leo o kela wahine. O keia wahine, he kino ui nohe* nohea kona, a he upepe nae, aohe 1 ona wahi kina ma na wahi a pau, o ka ihu wale no. Oiai keia kakahiaka, he malie kahakai nei, a au aku la kela a me keia i kahi lawaia o hee. papa’i papa, hooluuluu a pela aku. He poe kane a poe wahine keia e imi ola nei. A hoi ae no, a o ka uka poi nui 0 Paukukalo, ka ai pumehana oia aina, haule iho la no hoohiolo lua namiki poi. Aloha no ke keiki o ia kaha. Oiai laua e hoolana nei ma kuanalu, a ke owe mai la ke kai ma na wahi a pau o ko laua wahi waa. A e auku ana kahi waa iluna a ilalo, ae koai la kekahi lima o ke kiu i ka hoe. a ke.kamailio la oia ī kahi kaukka. Pii mai la ka hoihoi ole i kahi kanaka, a olelo iho la oia iaia iho,' nani ko’u puni i keia kanaka ka a eepa nui wale. A oia ka ua kiu la i pane ho uae ai, o ke kumu i pau ai kela wahine, 1 ka mano, he hakina ai nana i waiho a loaa ka ia alaila, hoi mai a &i pu iho, a o ka lawaia a ua wahine la e lawaia ana, be hooluuluu hinalea. Pau ae la ka ke kin hahai ana i keia moolelo i kahi kanaka makau wale, a ia wa oia i hookaa pono ae ka ihu o ka waa no ko laua alahele no ka Papa-ka-hulihuli o Wai luku. Helo aku la laua a waho moana, hamama pono mai la ke awawa o W ailuku la laua, a o kahi waa ke olepeiepe ia la i o a ianei. Nana mai la ke kin i kana maka ouka e kupono ai i kahi o ka Papa kahulihuli i moe ai. a ike iho la oia i ka ola ae ilalo o ua Papaku’a la. Oia kana i huike aku ai, eia oa papa nei ke waiho nei, me ke kuhikuhi pu aua iho i kona lima ilalo o ke kai, me ke pohi ana iho i ke knkui i moakaka. A ia w« i pane aku ai ke kin, o keia papa U, he Inn ia e nakiikii i ka laomaia pala a paa pooo, alaila, I ka «ekaikoo e ike ana oe i ko ia oei holi k> a U n«d me be mano la. aiokmehe Hihimaoo la pahae

' Hopoe. be an»i w»le no »e Ue | oni malie u, »k». o keia, he kahuli , f m»oh no e kapeke »i. Ua olelo i» o Kei» k» Papakahn- ; lihuli » Hiiak» i oli aka ai peni“Kahulihuli k» Pap* o Wailaka e- be ino Aloh» mai ke kaha kaai ai eHomai he a—i*’ 0 ke kah» kaai ai oia na kaha o . Kahuloi, Hamakoa ame aa wahi | e pili aaa; ao ka hana mau ao ia l .& ko Wailuku ooe o ka piele ai iluoa o na lio, a me na ai no hoi. 0 kela Paua o Wailnko i Hawaii, be papa holu ia, ina e heie ke kanaka e holu ana kela papa; a ina e awiwi kaa hele ana, e pana j ia ae aua oe a haple ilalo a make i ka luakanaka. A o ka mea maa mio ma Waiiuku i Hawaii. aia a wai nui ia kaha- j wai huki ia aku la ka papa. alaila, hoa ae la na imu puaa nunui a I kekahi poe. No ka mea, aohe mea hele aku e makilo, a i ka ike ana aku o ka i poe o keia aoao i ka a mai o ke ahi | o kela aoao. pane ae la kekahi aoao; “Oia ia kini ke a mai la ke ‘ ahi.” Nolaila. o keia p pa-kahulihuli i Wailuku nei, oia ka papa-kahuh-huli ika wa ino, a be hoailona mau no hoi nei na na poe lawaia o keia kaha. Ke ike lakou i ka huli o keia papa, a ke lohe hoi i ka halulu o lalo o keia papa, o ka manawa koke no ia e hoi koke ai na auwaa no uka. Huki koke na aho, hoala na pea, a hoomaka e hoe me ka ikaika, a he pomaikai ke komo maloko o 1 kuanalu o ka haki koke iho la no ia o ke kaikoo, aole no nae he pilikia ona auwaa ika wa e komo ! ai. 1 ka wa nae o keia ino a ka Papa e kahuli nei, oia ka wa e laweia ai o na malihini e hoomakaikai i kahi o ua papa la. Hoau ia nae kakou i ke kai mailuna iho o ka waa; aneane paha ka hohonu o keia papa e akahi anana mai ka ilikai iho, a ua like hoi ia me eouo anana mai ka iho ana iho ’ a pii ae. He kt>hu makau maoii no ka poe | e ike ana, ae au ana paha iloko o 1ke kai. O kekahi mea maka’u nui, I oka halulu o lalo ae o keia papa me he nalu la e haki poipu ana. Aole i pau