Hawaii Holomua, Volume III, Number 194, 5 April 1893 — HE MOOLELO NO KE KUAUHAU HOOULU LAHUI I HUNAIA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KE KUAUHAU HOOULU LAHUI I HUNAIA.

I ka Iuhe ana o Kamehameha i keia m u mea a pau a ke aiii Kahekili i hui ai j na elele, u t kulou ihu la kona pix> ilalo. a liuliu ea ae la kona pu-i iluna. a hixipu£a ae la i keia mau huaolelo: “A '»ha no o Kahekilinuiawakea. i Mui eha io ka ili o na ’hi a me na j makaainana. Ua maikai ae la keia.” N’ii Kapihe hoi. he wanana kana mahope mai o ka Kaopulupulu me ka Kahekili. Oka mea nona ka inoa i huike ia ae la maluua, he kaula in mai ka po mai, a nana kekahi olelo kaulana loa penei: “E uui ana na moku E pii ana olalo, e ihoana oluna.” A ile anei i hooku it ia ulelo wanana? ua hooko ia no; oiai ke ike nei kakou, ua hui na moku mai Hawaii a Niihau, hui me na aiua e. hui na kaue me na wahine o keia au hou. O keia no ke kahuna i ola ai o Kauikeaouli. oia hoi o Kamehameha III. Oiai i kona hemo ana niai mailoko mai o ka onu o kona makuahine, oia hoi o Keopuolani, ua make aole hauu, a na keia kahuna no i pule me ka weīau o ka peahi a hiki i kona ola hou ana iloko o ekolu la a me ekolu po. Aole he kaula e like me ia, oiai, he welo ia na ka hooulu kauaka, a e ike ana oukou i kana pule mahope aku. Eia ka olelo pakui a Kamehameha II, i kohu ai ka olelo ana o ke pon o keia moolelo e kau ae la maluna: “Ua na’i ia e ia a puni Keia mau paemoku mai kona mau la ui mai a kau ai oia i kona Kanawai, oia hoi he Mamalahoe.*’ Ua hiki mua mai o Olohana, ka makuakane o Kekela i make iho nei a me Aikake i Hawaii nei ma ka makahiki 1790. 0 keia na haoie nana i hoohulihuli ia Kamehameha II, a oia ka kakou e pule nei ina n t hoomaua lise o e. No »a mea, makemake iho nei o Kamehameha e noi aku : ua mau haole nei i akua. ae mai nei o Olohana me .\ikake. Ma keia wahi e na makamaka, e nana ai kakou ika ui mnau ake alii Kamehameha ia Hewahewa. “E Kalaninuihew ihewa e,’’ j wahi a Kamehameha. “E—t*. Heaha ka makemake o ‘ kuu haku alii i kana kauwa?’ wahi a Hewahewa. “Makemake au e ae mai oe.” wahi hou a Kamehameha. “£ hai mai ke alii i ka olelo,” wahi a Hewahewa. Pane aku la o Kamehameha: “Makemake au e noi ae i a&ua no kaua i na haele a kaua.” No keia pane a Kamehameha, ua kulou iho ia ke poo o Hewahewa ili lo a liuliu ea ae la iluna a hai aku la i ka oleio i ke alii; “Lilo. Lilo. Lilo ka aina Ika haole. Aloha ino na maka&inana. Aloha no hoi na ’lii oka aioa. Aloha no ka aina, a aloha no hoi ka kaua mau matro. Aole o kaua, oa elemakuie, he mau U pokole wale no ko kaua i koe. E noho alii ole aku ana ka aioa ame na makaainana; pomaikai ka ulu hou m o ka'u mau mamo, aole e haule ke nooooo aa mamo a kua.”