Hawaii Holomua, Volume III, Number 20, 25 April 1893 — KA LA KAMAHAO O NA MOLEMONA. [ARTICLE]

KA LA KAMAHAO O NA MOLEMONA.

KA HOOLAA IA ANA 0 KO LAKOU HEIaU KAMAHAO MA LOKO PAAKAI. (Hoomau ia mai nehinei mai.) KA NUI O KA HKIAU. Oke ana nui o keia hale penei no ia: 0ke kiekie, he 222:6 kapuai; he 186$ kapuai ka loa, a he 99 kapuai ke akea. O ka hohonu 0 ke kahua iloko o ka honua be 16 kapuai. abe16 no hoi kapuai ka manoanua. He eono mau puo’a o keia Heiau —he ekolu ma ke kihi hikina a he ekolu ma ke kihi koinohana. Ona puo’a ehao na kihi ua hoomaka ka pii ana mai ke kahuaaeo26 kapuai kuea, a pela 1 hoomau ia aku ai he 16:6 kapuai. Ma keia wnhi e kaalo ana ma ka laina hoopololei oke kahua. aua houuku iki ia mai la a i ka 25 kapuai kuea. Ike kiekiena o3S kapuai. loaa aku la ka lua o ka laina hoojx> o Vi, a ua hoopalanaiki hou ia mai la a i ka 23 kapuai kuea. -\laila ua hoomau hou ia aku no 38 kapuai. a loaa aku la ka laina hoopoiolei ekolu. Ua poai puni »na laina hoopololei. koe wale no ma na vahi e moina ana. he mau molioa pohaku paakiki loa. O kela ame keia mau puo’a ua hoolawa wale ia no me oa puka aniaai oani i kioohinohi ia. 5A HOAILONA HKMOLKLE. O na puo’a a pau ua pii pololei a hiki i ke kiekieoa me ka winiwi-

ni o iuna. Ma na kihi o keia m »u j puo’a he mau oioma pi’ohapawalu. j Ma ke kihi komohana o ka Heiau ! e ike ia aku no o Meaa Maj *r. oia hoi ke Kiaha Kamahao. A o ke anoo keia. ua olelo ia. oia nu ka hoaiiona e olelo a ia. "o ka mea i poino e loaa no iakou ma o na Ka- | huna la.” O na oialaio o • na oioina, us mahuahua no Keakea malalo o ke kahua. Mamua mai o kela a me k»ia. ke kii o ka poepoe honua, i kulike hoi na kulana {K*ai j me ko ka honua nei. M.iluna ae o 1 kahi kaaheie. m i kaiii e k-*k"ke ana malalo iho n ka 1 ina hoopolo- j lei elua. ua h<*ikeike ia m>i sa ma- ‘ hina ma k<>na nnu ano a {>;>u. M ilalo pono iho o ka eina *> na laioa j bo<>pololei e ike ia no ka maka o ka La. e hoike mai ana h«>i i ka Hoailona o ka La o k i Hemolele. Maluna pono ae e k.«u ana " S. k turu j me Kona mau K"m >. O keia mau hoailona nani a pau na okioki wa!e ia uo iloko o b i pohaku paakiki. O na poai e hoopuni ana ma na ; piia manoanoa. ua okuniokomo ia j mao a maanei nie na hoku. Ua ku keia Heiau maluna o ke kahua aina o 21,850 kapuai kuea. a o na pakui mai hoi. ua {>r.a he hapalua bou aku t like me ia mahele. 0 ke Keena o lalo loa. ua mahelehele ia iloko o na keena lehulehu a me na alahele. Aia ma ke keena nui loa k.ihi i ku ai o ke Kahua< papakema, a e like me ko ke ano ma Nawoo manuia. ua kakoo la ae e umikumamalun mau kii pipi nunui i hana ia mailoko ae o ka metala. A hiki mai la i keia manawa, he mau tausani lehulehu o na Molemona e akenui nei e Iumai ia lakou iioko o ka wai no ko lakou mau kupuna i hala Kahiko aku i ka make, a mawaeua o kahi poe o iakou ua loaa mai na mookuauhau <ne ka nui o na liioa me ka pauo ka manawa no ka imi ana a ioaa. HOOKAPUIA I NA IUPA10. O na keena o iuna o ua Heiau nei, e malama ia ana no na anaina haiawai. no ka hooko ana i Ka oihana mare a uie ka la weiawe ana 1 kekahi mau oihana pili i na Kahunapule. O ua M<*remona—ka poe kulana palekana—ke ae ia e kumoilokoo ka Heiau mahope o ka hoolaa ia ana. Oiai ua haiamu mau ae oa iudaio ma na poai o keia kahua iloko o na makahiki i hala ae, aoie loa hookahi o lakou e ae la e komo aku iloko o kona mau paia mahope iho o kona hoolaa ia ana a ho<>kaawale ia no ka hana i kukulu ia ai. 0 keia Heiau, oia no ke kiah<x>manao hiwahiwa oi o ka aina maloko o na palena o ke kahua o na Molemona a me lx>ko PaaKai ke kulana i kulike me Sana Paulo ia Roma a me ka poe Kalolika. He hale kamahao luaole a ke ku nei ma ke ano be kiahoomanao no ka iokahi o na hooikaika ana o kekahi poai hoomana ikaika. O kuna mau puo’a i h<>ohinuhinu ia, a me na winiwini e olinulino an ». e iKe moakaka m iu la ana mailalo loa mai o ke awa<* a a me na kualono. Ua hnomalamalama ia na wahi a pau e ka malamalaina o ka uaila. | I’ela uo hoi o Moroui, ka mra ooua I ke kiahoomanao he umikumamakahi 5-12 kapuai ke kiekie, i uhi ia hoi me na lau g*ila. e ku aua j ma'una |mdo o ka pohaku uhi o ka pao’a kiekie loa o waeuakoau. e paa ana maluna iho o koua poo i ka malamalama uwila nona ka ieaika o 3U0 kukui ihoiho. O keia kii ka hoaiionn o ka anela u loeepa Kamika i oieio ai nana i lawe mai i ka Palapala Hemolele iaia. O na iiio o keia Heiau, aia no ia ma kahi i koho ia ua hiki asu i ka $9.000,000 ma ke dala maoli a hiki oai i keia la, a ua hooiilo ia no na Himinin ka hoina o $4,000.000.

O n.t hh?» hooiuni o loko. n» kii uiakaniie, a rae na ;*ko f »<. h^ maa ouu dala nui kai hoolilo ia no ia mau m<fa. O keia kahna holookoa a uif na nn?a a l>au, oia no na mohai a kekahi poai hoomakaulil me ka hooikaik» he {«e hoi i noho iloko osa ilihune i kekahi noaoaw.t i htlt. Oka |'»s an» o keia Heiau. oia no ka iei o ke kalaunu i U>aa iloko oko lakou mu»«lelo He (ehulehu wale «> ko lakou {H*e kanaka a«»«> loea ua «>la lakou n«> k«'ia mea wale n«> 5!«>ko o na makahiki lehuleh'i. a ano. ua puaua ae lakou i ko lakou makaukau « niake i keia manawa me sa raana«> olnolu. A {*>!;» no me \Vi!f*>rd \\i»dniff, ko lakou IVre!>itieiia i p<>ni la kona mau ob» lauoho e ka hiua, »a mea h«>i nona ke kino a me ke kulana eleu il«>ko «> kona mau makahiīu kanikoo «* kauawalukumamahiku. u.t poana ae «>ia J makauk&u e nele aku ma ke ala ho{*ena «> na mea kino a e kukala aka i ke Mahua «> ka M«»lemona ma kela aina kamahao ma o.