Hawaii Holomua, Volume III, Number 27, 1 July 1893 — KA MANAO KAMAHAO O COOLEY. KA LOEA KAKAOLELO KAULANA. [ARTICLE]

KA MANAO KAMAHAO O COOLEY. KA LOEA KAKAOLELO KAULANA.

[Hoomauia.] O ke kanaka i noho tra na oiha- j na Aepuni leholehu me ka lawelawe naauao ame ka ioea no na makahiki ke noi wale, i kauoaona , hoi i kana mau wehewehe ana me 1 i. a hilinai nui la mai ns la opio a hiki i ka piha ana oka aaeane e kenekulia kona mau makahiki, me ea aponu ia o kana mau kuhiknhi a me kana mau oleio hooholo ma oa Aupuui naauao a pau. be hoku maiam&lama la, be lamaku a kuhikuhipuuone hoopau kuhihewa i ka poe iloko o ke kuhihewa —a oia no ■ 0 Hon. Tbomas M. CoIey (Kule.) Ma na wahi a pau i heluheiu la ai kona mau m&nao hoa&aka, u& iawe :a i aLaaai, a ua hele kona iawe ia i alakai a hiki i Hawaii nei, ma ke ano, ua lilo oia i alakai 1ko kakou Aha Kiekie i kekahi mau manawa lehulehu i ike ia ai ka pohihihi ma kekahi mau mea ano nui. a us ukali ia kana mau hoakaka a me na kuhikuhi. 0 keia ke kanaka nona ka manao wehewehe naauao a piha loea e kue ana i ka pono o ka hoohui ia 0 H&waii nei me Amerika, a makou hoi i pai aku ai i ka Poaono iho nei, ma keanohe pepa“Pakui v no ka Holoml'a. Mai ka hookahuli ia ana o ko kakou Aupuni Kumu a hiai i keia la. aole loa hookahi mea i kakau ma ka aoao hoohui ama a ma ka aoao kue paha 1 hiki ke wehewehe piha i kona manao e like la me keia keonimana ke kuhohonu a me ka moakaka. Ua lilo kona manao he mea hoonuu ono loa na ka lehulehu, aua loaa ka pomaikai ia kakou a pau o i Hawaiii nei no Keia kukui lamalama e hoopau ia ai n& kuhihewa. O keia kanaka kaulana oke ao nei, oia ka Rov. Bihopa a me A. S. | Hulawela e hoao nei e pane, aka, i pehea la e hiki ai ia laua ke hoopaa i ke kahe ana a ka wai nui oka ike? Pehea hoi e hiki ai ia laun ke hoopapau i ka moana hohonu o i ka naauao? A pehea e hiki ai ia ■ laua ke hoopalahalaha i ke kuahiwi kiekie oka loea? No ko laua keeo anei no ka ike aku i ka pahu kupapan oka lakou bebe hoohui aina, oia ke kumu o ko laua moeI uhane he hiki ia laua ke paio aku | i ka mea kupono e a’o mai ia laua ; i ke ano o keia mea he kalaiaina? Ina pela, oko laua kuhihewa a . hupo nui ia. 0 kekahi o na mahele ano nui a moakaka loa o na hoakaka manao a keia loea kalaiaina a kalaikanawai, oia na mea e pili ana i ke ano : ame ke kulana io maoli o ke Aupuni Kuikawa eku nei. E hoomaopopo iho ana na makamaka o ka Hawaii Holomua, ua kalahea a ua kaena ae ka poai kipi a hoohui aina hoi, aia i keia manawa a kakou e noho nei, be hookahi wale no mana Aupum, he Aupuni | i kuknlu ia a i hookahunpaa ia, a aohe Aupum hou akn, o keia wale ‘ iho no ke Auponi o Hawaii ma I keia mua ako, uia hoi ke Aupuni Kuiwawa o Hawaii. 1 kumu e hooiaio ia ai ka paa o ka manao o keia poe kakaikahi m< ia kulana, a e ike ia ai hoi ua lawe ia ka mana Aupuni iloko oko lakou poholima me ka hookae ika mana ame ke koleana a me ka manao o ka lahui holoekoa, ke ike nei kakon ke hooholo ia nei oa kanawai e like me ka maaemake a me ka manao piliklno oka Aha Aupnni aua poe kakaikahi nei i wee ai i Mana Hooko a i Ahakuka. He nmikomamawala ka huioa holookoa o keia poe. ka poe i wae ole ia, i koho ole ia a i apono ole ia * e ka mana oka leholehn holookoa, eka, na hiki nae ia laken ke hana a ke kan mai i na kanawai maluna ’ o kela ame keia knne, «ahine a 1 keiki a pnu kein Paeaeoka e like 1 me ko lakoo makemake ihe. Ke kepu ia oei kokahl poe ma na oihaaa ako hoonoho ia nei he * poe hoo; eo hoopaa io aei kekahl raaa oilama, a ko kaknln hon ia 1 nsi heaeai eihana han me na lilo 1 noL Ke MwoiaoMka Hah Aliii 1 halo oihanao ko hoaHlo ia aaina 1 dah aka Winieha a Bke me ko walaakakaMkan aaa hanaeke i anoao oaa •»ka • UmL . Kihham, Immmpaāmim 8 ■ *

! loea Cooler e ho*k».k» ta»i nei— “no , 'k» man**! *»le no. he Auponi hoi i knkulu i» m»muli o kek»hi • h»n« nui » uli» p»b». i kukuio i» no k» mtbmi »n» i k» maiuhi»; no ka hoomaa i □» laun* »ns o u» * k»n»ka e iaweiaae han» «na me na Aupuni o □» aina e. s hiki mai • ke au me k» m»n»w» pooo e kukulu ai i Aupani p«». Ao> i ma□»oi» he m»n» kona maw»bo »e o | ieia ano kulan» no k» manawa, : ulu ae mailoko &e o kekahi kul»n& kupiiikii a u» kaupalen» i» hoi kon» man» e i» kupiiikii.” He&h» 1» k» kakou e hoomaopopo iho »i i k» .mea i manaoia m» kei» mau wehewehe ana? Aole anei oia no ka hoole ana i k» mao» o »ek&hi Aupuni Kuikaw» e nele aku m&waho o na palena o ka malam» ii keano he Kahu Aupuni a hiki ‘ i ke ku ana he Aupum Kumu i kukulu ia aole ma ke ano Kuikawa no ka man&wa, asa, no ka m&u a no ka hookahua paa ana. A aole aneko k& olelo ana mai keia o ua Cooley nei, ona lawelawe &na a ke Aupuni Kuikawa Hawaii mawaho ae o kona ano kaha maiama, aoie loa he mana a ua hewa loa hoi? • , 0 kekahi o na mahele ano nui o na olelo boasaka a keia kauaka loea a piha naauao e pili ana i keia niuau ano nui, oia na mea e pili ana i ke kuleana o ka lahui, na kupa a o na oiwi hoi o ka aina. K& mea mua loa 4 noonoo ia ai ma na hooulu manao hoohui aina a hanu kuikahi & p&u ma iia ' aina n&auao a pau a mawuena hoi ! 0na lahui uaauao a pau. Ka mea hoi u kakou ka Lahui Hawaii i . hoopahauhao ia ai, a kasou no hoi i 1 hoomaopopo ai i ko kakou hoo- ' kae ia. Ua ike no kakou ika hoo- j | una ia ana o ua Komiaina o ke 1 1 Aupuni Pi Gi i \Vasinetona me ka j ! heleuluulu a me na hoohanohano | ia e na koa a me ka haawi ia o na leo huro e k& poai hoohui a haawi aina. Ua holo paukiki āku lakou | maluna o ka mokuahi Kalauiline i me ke kaikai pu aku maluna o ko lakou hokua i kekahi wahi bebe omaimai i loaa i ka mai he mauliawa, oia hoi. he kuikahi hoohui aina. Ua hana iakeia kuikahi me ka malu loa. aole loa i waiho la mai kekahi ninau a i ui ia mai paha ka Lahui Hawaii no ko lakou manao e pili ana i ko lakou aina ■ hanau. aka, me na puuwai pakaha a me na limanui ua hoao ia iho la e lawe aku i ke ea o ko k&kou aina a onou maoli aku imua o Amerika Huipuia ma ke ano he makana mai kekahi poe kakaikahi aku, ao kekahi hapa o lakou he poe malihim wale iho no, aole i loaa ke kuonoono & aole hoi he keehina wawae; he poe hoi i uele loa me na manao maikai no na oiwi o ka aina, a i manao nui ole no na hopena e hoea mai ana no Hawaii, koe wale iho no ko la»ou mau pomaikai pilikino. No keia ninau ano nui, oia hoi ka ui ana i ka manao, ka apono a apono ole o ka Uhui no lakou ka aina i ka hoohui a hoolilo ia o ko lakou oneoiwi, a eia na olelo muakaka a onipaa o ka naauao a ua loea Cooley nei: “0 ka mea mua loa e ike maopopo ia aku nei ma keia haawi mai i kei» Paemoku i ke kakou aina, oia no leia: Aole i hoao iki i» e hoomaopopo i» ka makemake 0 ka lahui ponoi ma kei» ninau, a 1 ole ia, o kekahi poe e ae paha, koe wale no ka poe i lawelawe i k» hana kipi. A o lakou k» poe i komo pu a kapa i» lakou iho fae Aupuni Knikawa, » o lakou keia e hele mai nei » e haawi mai nei i keia makana.” M» keia wahi, ke olelo moakak» mai nei keia loe», aole loa e hiki ke hoolīlo i» k» aina haoau o kek»hi lahuikanaka me ko lakou hoike oie i ko lakoo apooo » apono ole koi; » o k» meaoi loa aku, aole e hiki ke oni » hoomakankan ia ia mao ano hana, mamoa ae o ka . hoomaopopo eia aoa oko lakou makemaka. • 1 komo hoi • hooiaio ia ai ke mm pakaha a limanoi o keia mau hana i huaakeie ia mai ka lahoi o;wi aku, eia na olelo a oa loe* nei: “Nolaila, | ka wa a kekahl Komiaina e hele koke mai ai I »» manawa no i kokoln ia ai ke Aepuoi Koikawa, c haawi mai i knoa aina aahaao ha makaaa i kekahi Anponi okoa, o ka inoa wale no o papa akn. «a Immm «a m km hmU 1 " • oaww H V i 1 v i'. .

Aka, mai ke kai olioo o ka j oaaoaoo keia kanak», ke he!c aku nei kakoo i ke kai malino o k» hohono loa, a oia no kona wahi i hooia mai »i i ka oiaio o k» mea a ks H»w*n Holomi a i olelo mua aku ai, a penei ua maa olelo nei a , makou: *0 ke Aupuni (defaetn) Kuikawa, be Aupani w»Ie iho no ‘i» no ka manawa, he Kahu mal»ma. Oia hoi —i ka manawa i hoo- ; loli ia ai ke kulana o ke Aupuni mai ke ano mua a i se ano hou. o k» b»na m»n» wale no i ua man» aupuni hou nei oi» no k» hookele an» ma ke ano e malam» ia »i k» maluhiaahiki i ka miniwa e ku ai ka m&na aupuni paa i ae ia e ka lahuikanaka. A ona haua mawaho aku o ia, aole mana, no k& mea. u& ae wale ia no oia ma kona ano Kuikawa (dt jacto), no ka ma□awa, me ka lo&a ole oka mana e olelo iho ai no ka manaw» mau loa, a he Aupuni paa a kumu paha." I wahi e hoom&opopo lea ia ai keia maa hoakaka a makou. a « | ike ia ai ka pololei,oia hoi, be kahu malama waiwai wale iho no keia Aupuni Kuikawa ai kapa ia i.oi i kahi manawa o ka Pi Gi; eia na olelo hoakaka a ua loea nei. ‘ - He hoao ana ia e haawi i kekahi mea i hoomana ia ai lakoo no ka viana\ca e hoomau a e malama. a o ka manao mua e loaa ana oia no keia, e a kekahi mea ke haawi ia nei, a e makaala ke Aupuui e haawi ia aku nei, aolee komo iloko o na launa ana me ke Komiaina i , mea e hiki ai ke olelo ia ae ua ike ia kona kulana oiaio.” Ae na makamaka? Na iwi, na | io a me ke koko o ka ewe hookahi? Heaha la ka kakou hoomaopopo j ana no ke ano, ke kaona a me ka ! io maoli o ka manao o keia loea? Heaha ka puana aka moe? Aole I anei e olplo mai ana—e malama ke ! Aupuni Kuikawa i ka waiwai makamae a lakou i kailiku aku ai mai j . na kupa aku o ka aina no ka ma - . | nau:a wale iho no? i ko lakou manawa e apono aku ai, alaila, ua nono, a i ko lakou manawa hoi e ; ahewa aku ai ua hewa ia ? Pela i no ka nanaina a me na hiohiona o : ke akaku a me ka hikimua; aka, j ma na hiona a pau, ua hiki ole ke kanalua ia ka oiaio o na wehewehe aua a keia kanaka kaulana—Thos. M. Cooley. (£ hoomau ia aku ana.)