Hawaii Holomua, Volume III, Number 259, 11 July 1893 — WAIHO I KAEA NA IWI O KAMAHELE. [ARTICLE]

WAIHO I KAEA NA IWI O KAMAHELE.

MAKE :> KOA O KE Ai - Pl'NI PI 61. KOOLAU KA EUEU NANAI KI-PU. NA MAl LKPER\ 5NO HONOLULU NEl. M» ke ku ana mai o ka mokuahi Iwalani ua hooinio loa ia mai la ūm lono mua loa no ka make ana o •kolu koa haole o ke aupuni Pi Gi. i hoouna ia aku ai no ka hopuhopu ana i na mai l<*p«ra e noho ana nia Kalalau, Kauai, a o ka mea hoi i makemak* loa ia e paa, oia no o Koolau, kela kanaka nana ikr'a mak* ka Hoj>« Makai Nui o Waim«a. Ke lawe mai nei makou ina mw ano nui ona lono i loaa mai. Kipu Poka Pahu. Mah.ope koke iho oka hora 9 o ka la 3 i hala iho n«i, ua huki ia aku la kekahi pukuuiahi a kau iluna o kekahi puu a hoohuli ia aku ia ka waha ma ka huli hema o ke awawa o Kalalau, a he elima poka i ki pinapinaia aka m« ko lakou pahu ana, a ua nakolokolo ae U ka lewa, a ua nau«ue ka paf>akuku o ka honua a wawalo hele aku U ma na paia a me ua kuono o na awawa nei, a piha ae U ke ea m« ka pakui hohono o ka paoda. Aohe Wiwo Iho. Oke kumu o keia mau hana*a na koa o ke Aupuni. oia uo ko lakou manaoio e haawipio mai ana o Koolau iaia ih» mahope o kona lohe ana i keia mau leo uina nakolokolo ona pukuniahi a me ka honi aku ika uahi oka pauda; aka, aole loa nae he wahi lihi i hoike ia mai no ka wiwo a makau o ua KooUu n«i. Pau i Kuekaaia. A hiki ika manawa o ka lono hop« loa i loaa mai, aia na mahela lehuUhu o na koa *• auwana h«l« U maloko o na ululaau a maluna o na puu. « hele nihi ana me k« akah«U. me ke akeoui e ioaa aku ia Ukou kekahi wahi mahui lohe leo a ike kanaka paha no Koelau ma, • ka. aoU loa lakou i hoopomaikai m m* ka mea a lakou i manaolana aL

Na Makai Koikawa. Ma ke ahiahi o ka la 3 asu nei. ua hoouna ia ka Puali Makai Kuikaw* e hoi iuka o ke poo o ka awawa. ilaila iakou e hoomoana ai, a e hoomakakiu ai hoi no Kooiau no keaahi mau !a; he elua mile ka nnm.io mai ke Kahua hwmoani uui o na koa. Kj* P'»ka Mua loa a Koolau, Oiai o Kay*ena Lars«n e hooma- ( kaukau ana iaia iho e ukali aku mahope o na koa e huli la ia Koolau, aia hoi, ua hoea mai la ho elua ■ 0 na koa i hoouna mua ia ai, a me ke pihoihoi nui a me ka pau o ke aho, ua hoike mai la iaua i ka loaa ana o ka meheu a me kahi a koolau e p>ee nna ia lakou, a oiai !akou e hoao ana e hiki aku ia wahi, ua ku mai la kekahi o lakou i ka pu, oia o .Tohn Ander8on. a make loa iho ia. ]va moolelo o kona make ana. Oiai kekahi mahele o na koa e huli nna no kekahi hoailona e loaa ai o Koolau, aia hoi, ua loaa aku la k<*kahi meheu o ke ano me he ’la akahi no a hele la. Ua ukali aku la lakou e pii ana iluna o kekahi pali kiekie he 5*K) a oi kapuai a hiki i kahi e hiki ole ai ke nii hou aku no ka pii ku loa. la manawa, ua ninau ae la ka Lulanela 1 ka mea o lakou e aa e pii iluna o *cela paliku i wahi e maopopo ai, ina he meheu hou uku ma kela aoao. Ua aa koke ae la o AnderBon a me kekahi koa okoa iho e pii, a ua hoomaka aku la laua e pinana me ka hooikaika. oiai, he paliku loa ka pii ana, a o Ande.rson mamua. a mahope ua unali aku la kakahi mau koa e iho. Kona Hopena. 0 Anderaon ka mea i kau mua ihma o ka lapa kiekiena a ki#i aku la. s ike iho la i ka moali o ka meheu. a kahea iho la i kona mau hoa —“ e na hoa ua loaa ia’u ka meheul ” Aole i pau pono ae keia mau huaolelo, aia hoi ua poha mai la ke kani a ka pu a ku pololei mai la ma kona lae a make lua iho la. Olokaa i ka Pali. 1 ka manawa-i kani ai kela pu ua puiwa ae la ke koa mahope pono aku o ke koa i ku mai la i ka pu. a hoomaka mai 1& e olokaa ilalo, a loaa mai la ka mea mahnpe aku ona, a pe'» no hoi laua i oiokaa mai ai a loaa mai la kekahi poe mahope aku, a ua pau mai la lakou i ke kakaa like a hiki i ka hoea ana ilalo ioa. he mau haneri kapuai ke kiekie m&i kahi i hoomaka mai ai. Na ukali make o Anderson. Ma k* kakahiaka o ka Poakolu. ia 5 i hala, ua halawai mai ka elele a ka make o ka pu raifela a Kooi&u me McCabe a me Husberg. Ua iawe ia mai ka lono no ka pilikia ana o keia mau oia e Kapena Larsen a hiki i ke kahua hoomoana helu ekahi o na koa, oiai oia e hoihoi mai ana i ke kino makeo Anderaou, ke koa hoi i make mua. Ka loaa ana o ke kino make o Andenon. Ua kauoha ia kekahi mau koa e hele e imi i ke kino makeo Anderson na ua !a 5 nei, malaio o Kapena Larsen. I ko lakou hele ana a kokoke i kahi o ka pali kiekie i ki īa mai ai ua Anderson nei, a ua hoomaka aku la lakou e hookakaawale. Mahepe o ka imi ana no kekahi manawa, ua loaa tku ia. me kuna lole wawae wale no, a ma

k* hoomaopopo iho, ua »ehe oia i kona paiule i koua manawa i ike ai ua ko oia ika pu. Ua loaa aku koua kino e waiho ana iluna ke aio a ua pukui ia na lima maiuoa ibo o ka puukole, a e kau am kona poo maluna o kona wahi papale kapu. 0 kana pu aole i loaa r koe waie no ke apo poka a me ka elau 0ka pu. Na Larsen i hoihoi kona kino i ke kahua hoomuana. Ka a.uke ana o na koa eioa. ; Mahope iho oka loaa ana oke kino make o Anderson, ua kauoha ae la o Kaixna I,ar?en eki pu ia kahi i uianaoia aia ilaiia o Koolau kahi i j»ee ai. a ua ki ia ma kahi o kanaono poka. Mahope iho, ua hookokoke ioa akn la iakou i ua wahi nei. me ka manao ao!e o Koolau malaila, no ka inea, i ka manawa iki ia aku ai kona wahi, aole loa kela i ki mai, aka, ua meha. Nolaila, ua haawi la ke kauoha i na koa e helemua, ia mamawa koke no i lohe ia aku ai ke poha ana mai o ka leo o na pu elua. a ku mai la ke koa John McCabe ma ke poo a haule iho la ia make loa. Ua hina koke aku la hoi ke koa Hirschberg ia manawa hookahi uo a make aku la. Mahope iho, ua kii ia aku la na kino make a ua hulihui hou mai la na koa no ko lakou wahi hoomoana. Kanu ia na koamake. Ua kanu ia keia poe ekolu ma Kalal&u ma knhi hookahi,.a ua haawi ia na hoohanohano o ke ano mau o na koa. Kipokapahu ia na Pali o Kalalau. Ua lawe ia he puknniahi iiuna o kekahi ona puu a ua kipokapahu ia ka papu o Koolau, aka. no ka maopopo ole o kona wahi e pee nei, aole i loaa ka waiwai no ia mau hana, He 19 pok» i ki ia aku, aka, aole i ike ia aku o Koolau, ua pau no oia i kona kulana me ka haawi pio ole mai. Upu ia e hoop&hu i na aa o Kalalau me ke Kiana Pauda. Ua hooholo ia e ki kiana paud& ia kahi o Koolau e pee la. ma ka hoolei ana mailuna iho; aka. ua hoike ia ae, he mea makehewa wale no kela, no ka mea, aole e loaa kekahi wahi kupono e hiki ai ke hoolei iho a hiki pono i ko Koolau kahua, aka, e halahu ana. Ko Koolau Pakaua Ua hoike ae kekahi ona koa i ikemaka, aia o Koolau mawaena o kekahi mau kakai pah elua ma ka aoaoe'pili la me Waimea. Aia oia maluna o kekahi wahi kahua palahalaha, a mamua pono mai ona e poai puni ana kekahi lae pohaku nui me he la he papu i hana ia e ka lima o ka mea i ike o!e ia. a aia o Koolau ilaila, a na kela poai pohaku e pale >ku i na poka e ki ia aku ana me ka manaoia nona. Aia mahope pono o ua poai pohaku nei he ana hohonu a akea i lawa no ka hooi'lo ana i home kupono no kekahi poe lehulehu. A wahi aua koa nei. oke kulana i loaa ia Koolau, ua hiki wale no iaia ke ki pu mai a make 1 keia a me keia kanaka e hoao anm e hookokoke aku iona 'la me ka mauao e hopu i&ia. Xa Mai Lepera. He elima mau mai lepera i lawe loa ia mai i Honolulu nei, oia o Poa» (k), Nihoa (k), Kaili (k), Kala (k), a me Kalaina (w). a ua lawe loa ia aku lakou no. uka o Kalihi. 0 keia na lono lehulehu i ioaa mai, a ua lawe mai makou a hoakoakoa ae; aka. e loaa mai ana no na looo e hiki ai ke hilinai ia, alaUa, • hoike ia ako ana.