Hawaii Holomua, Volume III, Number 29, 15 July 1893 — HE PALAPALA LAULAHA. [ARTICLE]

HE PALAPALA LAULAHA.

Ao Peulo Numena i ko Hon. S. B. DoU, Peresidena o ke ; Aupuni Kuikava. [CBoMia aui U B?Xis* «t«LJ Hos. 8, B. Dole; Aloka oe: —O ke kulana e kn nei iloko o ka Paeaina Hawaii aole i ]»wa no ka hilinai ia. a ke kalahea leonui nei na hoohalahaia ma na aoao a pau. Ua hekau ia aku ma- . luna o ke kulana hopena maopooo ole ke kumu i ulu mai ai ka no- ; ho'na kupilikii. ka emi hope a nawaliwaii o na oihana piii kalepa a me ke kaukolo ia o ka noonoo a me ! ka hoomaeawanui o ka lehulehu e na haawfna o ka uluhua; aka nae. ua manaoia o ka hookahwale & hoopau ana ae i keia kulana maopopo ole o kakou e ku nei, bft mea ia nana e hoopau i kela mau kumu pilihua. U& noho akahai ka lahuikanaka o keia mau Paemoku me ke kuisawa maluna ona manaolana. Oka i poe i punia ole ia me ke ohohia i uluku e kokua ana i ka hoohui | aina, o lakou no kekahi i haawi kaokoa mai i oa mahalo i ka poai ; I au e nohopoo nei no ka man&o e 1 hoopomaikai i ka lehulohu a pau o keia aina ma o ko lakou kahna kui muhana. Aka, no Waha keia ulolohi ma ka hooko ana i keia hana i maopopo? > Ua kakau ia keia palapala ia oe; ; 0 ke kumu mua, no ka mea ua lawe ae oe maluna iho ou i na h<>pena a pau e ulu mai ana mamuli o kou | lawe ana i ke kulana poo a alakai : hoi o kou poai; o ka lua, no ka j mea, he lehulehu na kanaka. me ko lakou apono ole uo i ke apo o ke . kulana e ku nei; aka, ua haawi no ; nae lakou i ke kokua i ke Aupuni i Kuikawa mamuli o ko lakou noho I akahai a pane leo ole aku. no ka mea, ua hilinai lakou i kou kulana kanaka hoopono, i kou iunaikehala, kou ewaewa ole a me ka makaukau. Aka, oko lakou manaoio a me ka hihnai maluna o kou ikaika me ka wiwo ole e hana i ka pono ! a me ke kaulike, ke kanalua mai nei. Me ke kapae ana ae i kekahi mau hana i kupono ole a ku i ka hoowahawahaia a kou poai—kupono ole no ka mea aohe kumu, a i manaoia he hoi mau hana i nele i na kaupaonaa uoonooakaheleana—elike me kela mau hana kamalii oke komo wale ana e hookuia me ka PualPPuhi Ohe, kela kanawai koa hupo a ano ole a me kekahi mau m«a e ae —ua ae aku ka lahui ma kou kulana alakai a me ka lawelawe ia ana ona hana oka lehnlehu e kou mau hoa ma ka oihana aeka Ahakuka. No ka mea, mamuli oka hilinai oka lahui i kou hana pono me ka oiaio, nolaila, aole loa i hana ia kekahi mea e alai ai i ke ulahele o kau mau mea 1 hoohana ai a e hookuia ai paha i kou kahua kumuhana. Aka, e mau aku ana anei ke kulana e like me ko keia wa no ka manawa maopopo ole? Ua manaoio anei oe, a o kou mau hoa hoi ma ka oihana, ka Ahakuka hoi a me ka poe mahope ou, i e hiki ana ke hookele a eku mau kekahi aupuni i kukulu ia malalo i 0 ke ano a me na kumu o keia au- \ puni i kukulu ia ai—he aupuni hoi e ku ana me ka ae ole ia—aole t hoi au e olelo ae me ke kue—i ka , makemake a me ka apono ana o ka I Lahui Hawaii? Ua maopopo lea ' uo ia oe, aole keia be mea hiki ke hilinai ia aku a manaio iaaku.aole no hoi e hiki ae ko ana paha ia mea, o ka hoao ana e kamoe i kau mau h&na i kuiike ai me ia mau manao, e kaumaha auanei me na haawe kupilikii o ke kukonukonu, a malia paha me na hopena o ke ano popiiikia nui. | He mea i maopopo loa, aole loa e hiki i na iini o ka hikimua nana i hoouluku i na manao ohohia oka poe hoohui aina. a me na hoonuinai aka hlpa'uuku ona nupepa I Amerika a me ka poolelo a ke Ka hioa I pau Kivini ke pelo »ke hoomaliu mai i ka lahuikanaka Amenka e umiapuaa Ina kao&ka Uawaii a e aihue hoi i keu> Pae Ain». He mea ku i ke kahaha k» hoomaopopo iho o n» kanaka i loa» na noonoo maikai a me ke kamaain» i n» me* pili kalai Aupuni • Hke me kekahi maa h<» a kno oke Aopani Kuikaw*, k» hikiole »o» • ikemo» 1 k» me» oi*io, oi» hoi, aole he poe pwkaha • hao eale ko Amenka. a kahi hoi o ka imi aon e 1m. «nai ka hoohui aioa mamali •na *»na ko I ka pooo ma keia maa Paemoka. aa Loao oe mamaii ooa < kokoa koa kanawai a kekahi aupooi kuwaho • oniu aa a haola

iho k» butpM ooo a Mn Kivini i koko *« mailon» iho o ke knmul»»u \ H»w»ii. He b»on»onin hew» nae ; i*. Aole i mawehemai o Amerika i Hoipoia l ka waha o ke eke i wahi I * a)e aku ai i oa hua pea nei, eia no ke kau oei i kona wahi moa. a aohe mea i loa* ako i k» hauna oniu ia, koe wale no paha ina o ko kau» makamaka Mr. Kivini, e like : hoi me ka mea hiki i kek»bi ke | i hoomaotx>po aku mamuli o kona | man leo ho a naauau» no ka nui o ka ehaeha. an* hoi i luai aku ai ma Kapaiakiko imoa o ka Aha Kalepa. A i ka hopena, aole toa | no e hiki ana i na olelo hooholo a [ ka Aha Kaleu» o Kapalakiko ke kokua i»a hoohui ana ako i keia ; Paemoku. O ka mea nni wale no. heaha ka ! mea hiki. h»*aha ka mea pono e | hana ia, a heaha hoi kau hana ilo» 1 ko o keia manawa? O na manao kuonihana apau e upu ia ana. e aamoe iike wale aua no laaou a i ka hopena hookahi, a he hopena | hoi ia me ke kahua kupaaa ikaika. ' E malama ia i koho ba!ota kaulike j akea o na kane a pau i lawa pono ko lakou ir.au makahiki. Heaha • la ke kumu o ke kaii aku a hiki i ka manawa a ka Ahaolelo Nui o 1 Amerika e kuhikuhi mai ai i keia | mea pono e hana ia, ka poe hoi i maopopo imuau lak'ou e waiho aku J . ai ka PeresiJena i ka ninau e pili ana ia Hawaii nei? He manaoū \ anei ko kekahi o na mea lapuwale i hoao ia e hana mamua aku nei mamuli o na louo a uie na hoike wahahee i hoouna la aku la Mr Harisona a me Mr. F<.>ster, e hiai , ana ke hana hou la, a e pakaha a i limanui ia hoi me ka aihue maoli 4a o ke kuiana a kahua kuokoa o ka Lahui Hawaii me ke kue maoli i ko lakou manao a me ko lakou makemuke i hoike laulaha ia imua o ke akea. a i ole e kau aku ana paha na pomaikai o ka hoohui aina maluna o lakou me ka hoike . ole ia o ka manaoio a me ka make* make io maoli o ka Lahui Hawaii? 0 ka mea a mau mea e manaoio ana ia mea, he mea maopopo aole loa oia i ike. i hoomaopopo a i kamaaina hoi i ke ano a me ke kulana o Anierika Huipuia. Ina e apono ana ka poe i kupono e koho balota oka Paemoku Hawaii i na mea i hana ia e kela Komite Malama Maluhia ai ke Aupuni Kuikawa hoi, aiaila, he meamakehewa a aohe ou upu ana i pualikaua no ka hookau ana aku i ka weii iloko o nu puuwai o ka poe e kue nei a e hilinai ole nei. Ina hoi aole lakou e apono a e kakoo ana ia oe, alaila, heaha kou kuleana a me kou mana e lawelimanui a e kailiku ai i ka mana a me ke kahua o ke Aupuni? Ina e apono ka lahuikanaka ia mau uana a kakuo aku hoi iko oukou kuhma pili Aupuni e ku nei ma ke ano he mau poo a he ; mana Aupuni, alui'a, o na kanaka maikai a pau, ka poe noonoo maikai ame ka poe manao maikai a pau e noho nei. oiai no lakou aole be poe e koo ana i ko oukou poai. • ku ana lakou ma ko oukou aoao a e apono a e kakoo hoi i ka uukou | mau mea i hana ai a me ko oukou 1 kahua. Alaila, e hiki ana ke waibo ia aku ua leo noi no ka huohai I aina ma ke ano kupono, me ka | maemae ame na hana ku i ka pono i hiki ai i ko kakou hoaloha a makamaka maikai ma kel» aoao mai oka moana ke hoolohe mai me ke kupono i ka kakou noi. j Alaila, e hiki ana iaia ke kokua j mai ia kakou; ina aole ma ka hoohui aina, me kona hoonele no iaia | iho, aks. mamuli naha o ke kokua | ana mai ia kakou e malama a e i hoomau i kulana Aupuni kupaa a | maikai. Ina e hooholo ana na wahaolelo ! e koho ia eka poe kopono e koho | ba!ota oka aina nei e hoololi i ke I ano oke kulana oko kakou Aupum, me ka maoao ole in» no paha i e hoohui aina aku ana ma ia hope aku, e kakoo ia ana no lakou e ka j poe hookaa auhau a me ka poe kuj onoono o keia ama, » aole aoanei e j lobe ia na leo kue in» • kukulu i» | keia mana Aupuni e ko oei ma ke | ano ku ike Kumukauawai a me na Kanawai. Aoie loa • ae ana ka iahm e noho oulalo o kekahi mana kailiko a »ol« hoi no ka h wkaoloa wa!e ana 1 u hoooonopooo U o keia ninau. O keU mau kulaoa » elu* be maa kahoaka oka pono ko laoa. He mao mahele ko ole laoa »ieloa i ka pooo, a be koe hoi i ke kahoa i kopono • nawehi U e ka poe ake bo °h“i aina ioa be kopono lakoo • lilo i po* kuoa Amerika. 0ke keehma e poloai ako nei, boi ke kab«a ana e kahi Aha WahaoUlo I koho pono ia aa hoohoio hoi ika Ukoo naa

mea i manao ai be pono, oia no na kahoaka o ka hooko aoa i ka pono ame ke kaolike. Ua loaa no ika lahuihanaka ke kuleana a me ka maoa e malama ia i koho halola, a o oe (ola hoi ke Aoponi Kuikawa) aoie loa oo kuleana e hoole U me*. a aole hoi oo koleaoa a mana • keakea a • papa —ina he manao ! maikai a ewaewa ole kou. | Aka, eia ako no he kumu hou | aku ioi ako ke ano noi no ka hooko ia o keU ano hana. He mea pono e malama U mamoli o na manao maikai a i panai hoi no ko kakou makamaka maikai o ' Anienka Huipuia. He mea no i ; m opopo iea, oa noho makamaka ia ; mai a ua malama mau ia hoi Kakou o keia Paemoku a keU Aupuni Re- ; pubalika Nui i na manawa a pau. I Ua oielo ia ua loii ko kakou kulai na pili Aupuni mamuli o ua hana a kekahi ona Luna Aupuni o Amerika Huipuia me ke kue i ka pono kaulīke, i ke kulana oka maikai, ka launa oluolu ana a me na hooj paa kuikahi a me na kanawai pili ! Aupuni. l’a aneane !oa kela Luna Aupuni e hoopaumaele i kekahi kuni hikioleke holoi la maluna oke Aupuni a iahui Amenka. Aka, heaha ke kumu e noi aku ai i» ’ Amenka Huipuia e hookolokolo mai i&ia? O kona hopena o keia mua aku aole ia ī pili ia Kakou. E hookuu aku ika Lahui Hawaii e akoakoa mamuli oko lakou mau Wahaoleio i koho pono ai. e hoike | ae ka lahni ma ke ano hea a na ka | poe hea kakou e hoomalu a e hooi kele, alaila. noi aku ia Amenka 1 ina e ike ia he mea pono, e kokua mai ia aakou ma ka hooko ana i ka makemake o ka Lahui. Ano ke kamailio aku nei makou, imua ou a imua o ke Aupuni Kuikawa, ka poe hoi e kaena n:i i ka nui oko lakou aloha no Amerik& iluipuia a ua koi maoh ia oukuu e piepiele aku i ke Kuokoa o Hawaii no ka panai ia mai ia oukou o ka pouo kupa Amerika, e hoopakele ae i ua makamaka nui la o kakou mai kekahi hana ano maikai ole. ma ka ae ana e koho ka Lahui Hawaii a e ukali hoi mamuli o ka mea i makemake lokahi ia. AUila, ma ia ano, e hoike aku ai oukou he poe oukou i kuponoe lilo i mau kupa Amerika. a i makemake oie hoi e keehi malalo o na kapuai wawae i na makana • pau o ke kulana lanakila, na kahua a pau o k« ano Aupuni a me na hooia a pau no ka malama a hooko ia o ka pono a m« ke kaulike. Ano e hana aku ika mea kaulike ame ka pono, aole mamuli oka makau a me ka hiki ole ke pale ae. ame ke kali ana l>aba a kauoha maoli ia mai e Amen'ka Huipuia, aka, mamuli o kou aie i ka lahui. e hooko piha oe i kela hana no ka poe eae n«i ia oe e laweiawe no lakoo a m« ka poe i manaoio maluaa o kou mau manao maikai a e hoaponoii ai hoi mamuh o Kau mau mea e hana ponoi aku ai. E hoolako a e hoomakaukau pono oe i kou hale i hiki ai ia oe ke hoikeike aku imua oka Ahaolelo o Amerika i ko lakou manawa e akoakoa ai i ka mea io maoli a ko kakou poe i makemake ai, ka mea nui hoi maluna o na moa e ae a pau, alaila, e noi aku i ko makamaka nui a kamahao e kok.ua m&i ia oe, ina he mea kupono ka mei i makemake ia a maluna hoi oke kahua kupono. Aole wale no ma keia ala • hoomau ia aku ai na mahalo nou a me kekahi poe lehulehn me o« maloko nei o ka aina, aka, he m«a ia nana hooi aku a • hooikalka hoi i kou kahua, ke kahua hoi o ka iahuikanaka o Hawaii ina • hooko ia na mea i makemake ia • hana, a • nana maikai ia mai no me na-haa-wina noonoo o ka holopono ma Waeineione. Owau no, me na hooia a pau o ko’a mau maoao maikai piha, Kan me ka Oiaio. Paclo Noiana.