Hawaii Holomua, Volume III, Number 34, 19 August 1893 — MOOLELO O KOOLAU. [ARTICLE]

MOOLELO O KOOLAU.

Mamuli o k« olu<<lu o Mr. Jauies H bulsl«r, o ka Huleliua, u» loaa tnm ib mukou kem muolelu i kakau | m mai e Paoa a uie Nihoa, ma Ka- : iau]>ai>a. Molukai, ia Mn. I.ilia Auld. o Houululu, a uia ka makou « waiho «ku uei nuua o ko makuu poe heluhelu i keia aio<>le2o me ka mnnau o ka pololei maoli keia: lua pule mua o luue holo aku uei o Lui Sto ! * me Pemkuia, makai, i Kalaiau, kv>i aku u*-i i ua ]>oe lel>era e h<>lo i Mulokai, nui mai iakou e huopauee a ka pule hoj«e o ! lulai e hele ai, i loaa ai ka wa e uooiuakaukau ai i ko lakou oiau pouo uo aa hele ana i Molokai, a i pau pouo ka lakou mau mea kauu i ka ai. a pela h«»i me na holoholoiim i lilo i ke kuni, ia wn ae aku uei o Lui. Kia ku mea apiki, i ke koiu uo o ka puie o luue kii koke aku uei uo o Lui a tue ekoiu makai s , hopu i ua m«’i a lawe i Oahu. I ka lohe aua o ua lua’i, oia ke kumu o ko lakou holo i ke kuahiwi e pe« al." 1 keia hiki h>>u aua o Lui, ma kahi u Kaumeheiwa lakou i uoD<> ai. I ka pu o ke one o ua o k« kali aua i ka hoi mai o ua ma’i.pii aku uei u Lui oia wale uo, me ka waiho i ke kauoha ia Peler Nowlieu e lawe i ua halelole a kukulu iluua o ka puu, iwaeua aku o ke awaawa, Kahi hoi e ike ia ai ka poe pii aku a iho mai mauka o keawawa o Kah.lau, a he aue heokahi mile ka maiuao mai kahi e noho ai 0 eouo le|>era. i h«>oui)ho ia no ke kiai i ua loi kalo a na ma’i, oiai,! ina iak>>u i pau !<>a i uka a hiki e { | o Lui ma koua i«>e malaila, aiaila, e pilikia aua iakou i ka pololi I ka la i uiake ai u Lui, oiai kela |Mte«u:«c-e ku’i ai aaa, ike mai nei lakuu i kt kukuluia o na halelole o Lui ma. 1 ka pau aaa o ke ku'i ai, iho aku uei n Koulau. Mauuia a tne Nihua a ma kahi kup<>uo i ua haleiole i kukuluia, ku ae uei o Kouiau iluua u ka p >haku a aau aku uei i ka pu. ia wa haaiele ihu nei ka pue ! e haua aua i na hale a auhee aku uei. kauuha aku uei o Kooiau ia | Manuia e kii i na halelole a hoihoi 1 ko lakou kahua huolulu. a ihu loa i aku uei u Kuulau me Nih«>a i kahakai a mah >pe aku o Manuia, Paua 1 a tue Kala. la Koulau a ine Nihoa e I makaukauana e iho i kai hoea mai o Peter Nom lien, a mai iaia laua i !>>be ai ua hala o Lui i uka ia pu, i oia ke kumu o ko lakou iho loa i I kai me ka mauau e kali a hoi »e o 1 Lui. 1 ka hiki ana i kai huli aku n«i lakuu i ))« pu a Lui a ioaa aku nei tua ka pali kahakai, o ka huna ia l ana aku no ia e Iwa, hookahi pupanapaua, elua pahu poka • me •lua |«hu poka pu-raifiela, huao j« eliuia poka raifeia i ka pu a Ko»>l> u. ia wa i maaao ai na makai a me na kamaai.ia ua ioaa ka pu a uie ua puka. 1 ka hoi ana mai a iakou iia hul» na makai a me na kamaaina i kahakai, uinau aku oei oKuol: '* i ua po-raifela a Lai hooie ia mai nei aole lakou i ike, nolaih, hoomaka hou lakou e nuli a luaa aka ia iloko u ka laalaau. ka anaane aku nei e napuo ka lt, hui ibo la o KooUu a me kona mau hoa, •t kabi mamau mai • aa makai.

i oo ka hoonohonoho ani ina hana | « kela a m« keU a me ko lakoa ku- i i ! lana • ku kiai ai no ka ho: mai o • Lui. a o Paoa ke hoi • malama i i na ma’i oainialu • ooho la i nka. , 1ka Paoa pii aoa a kahi o Ka- , j pah«« ma kana wahioe, ekoln-ha- , paha mila paha makai mai o kahi , i kukuluia ai oa halelole o Lui.ka- , hea mai d«i o Kanahee im Paoa a , ai raiki, ia lakou e ai ana oia ka wa i hopu im ai o Paoa • Lui, a ka* ili ia ka pu. Oleie aku nei o Ka- , pahee ia Lui e noho ila.il* a oia k* holo i kai i mau kokua bou uona,, a hai pu aku oei im Lui ua lilo oa pu ana ia Koolau ma, a ke kiai la lakou iaia o ka hoi aku, aka, hoopaakiki no o Lui e iho no lakou. ua poeieele i kela wa (be mahina nae). Iho wawaa no o Lui me Paoa, a o Kapahae hoio e aku nei ma ka lio o Paoa. Iho aku nai o Lui ma a kokoka i aahakai. ik« aku nei i ke kanaka e ku aua i ka hale, ninau iho la ia , Paoa, ”Owii kela?” Pane mai nei o Paoa. “O Kala.” Lohe raai nei 0 Kala i ka l«ua nei walaau, kahea mai nei eia. “Owai kela?” Paue i aku nei o Paoa, *‘0 maua noa Lui.” la lohe «na o Kala a me iwa. hoo- : maka aku nei laua • holo, nol&ila, kahea aku nei o Lui, “E Kala, m>i hulo oe;” aole naa he houluhe ma< o Kala, ke hoomau la no i ka holo, ia wa pale ae nei o i Lm la Paoa « noho ilalo, a kau aku nei i ki pu e ki ia Kala, ia wa koka no i ki ia mai ai o Lui e Koolau a ku ma ka opu. oiai o Koolau ma kahi ahua mahope aku o kahi a Kala ma iku ai. Ma ia wa kahea uiai o K<x>lau ia Paoa, “Ua make . iho ia o Lui, M hooleaku nei o Paoa, ! ki hou mai nei o Koalau, oia ka pu j i make ai o Lui; uo ka mea, i ke ku aoa i ka pu mua, huli ae nai eia a olelo aku nai la Paoa, “E! Paoa, haawi oe i ko’u aloha la Mama.” ' lua « ku ole o Lui ia Koolau, iua ua make o Kala ia Lui. NA KL'MU O KKIA II-PU WELIWELI. Ka mua —no ka ae hoopunipuni •i Lui a ka pul« hope o lulai e kii : aku ai i na ma’i o Kalalau. i 1 Ka hu—no ka loheia ana na Kaumeheiwa i hoopii ia Lui « lawe kokeia na ma’i o Kalalau, me na | olelo hoopunipuni, i ka pau o na mea kanu a na kamaaina i ka aihuria ena ma'i. 0 ka oiaio, ua ! makemake loa o Kaumeheiwa e lawe kokeia o Koolau ma. alaila, lilo iaia o Piiiani (Mrs. Koolau). Ke kolu—no ka olelo kaeaa a Lui 1 keia hele elua ana, aole ia « haalele ana ia Kalalau a hiki i ka haawi pio ana mai o lakuu a pau. Ina no lakou e hulo ana P kuahiwi, o k&’u kiai iho la no ia a hiki i ko lakou wa e wiwi ai i ka pololi, alaila, h&awi pio mai. Nolaila, ina ! ua lawelaweia ka hana • keia luna aupuni me k« akahele, aoie hoi m« ka hopupualulu, ina aole ola e make, aole hoi e iu waleia na tau- i eani dala a ka lehulehu i ka makm- ' ni. Kou oiaio, Paoa, NiHoa, Ma o Jno. T. Unea. Kalaupipa, M., Aug. 8, 1893.