Hawaii Holomua, Volume I, Number 2, 30 September 1893 — E KAKOO IA HAWAII. KA MOIWAHINE A ME KA LAHUI. [ARTICLE]

E KAKOO IA HAWAII. KA MOIWAHINE A ME KA LAHUI.

[Kakauiano ka H.\w.ut Holomi \.] Malalo o keia poo-mauao, he mea pono ia makou ke hoakaka nku imua o ko makou mau m.ikamaka Leluhelu i ke kumu nui i ulu mai ai iloko o ko makuu mau noouoo ana, e hoolaha aku i keia imua o ke akea maloko o na kolamu o ka kakou hiwahiwa, raamuli no ia o ka hiki ole ke ka-u-a iho i na koni aua a kela haawina kamahao a ke Akna i makia iho ai a paa iloko o k > makou mau umauma, — “E aloha aku oe i kou j hoalanna e like me oe ia oe iho.” A mamuli hoi o keia man mamala olelo maluna ae. lana ae la iloko t o makou ka manao ana e pakui hou iho i keia malalo iho nei—- | “E aloha iho oe i k u Aīna . kou Moiwahine a me ka Lahui, i loihi ai na la o ka nohona maluna o ka , lepo o Hawaii aloha, kahi a ke Akua i haawi mai ai ia oe.” Hoko o na 'a i kaa hope aku. | aia e noho ana na mokupuni o kn Paeaina o HaWaii aloha mnlalo o ka hoomalu ana o na Moi lehulehu, a i kekahi manawa na hoala ae la lakou i kekahi hana e kue a e moKnahana ai ka noho ana. Ua kaua aka kekahi i kekahi, a e lohe ia ana na leo kanikan kumnkena o ke kane i ka wahine, ka makua i ke keiki. Ua uln mai keia mau hana mamuli o ka makeo hnnohano a me ka puni haakei maoli no o na alii o ia au, i awili pu ia me na hana uaaupo o ia au a ka poeleele. Ua hoomnu ia mai no ia mau hana weliweli, a hiki i ka hoea | ana mai o ko Kamehameha Ekaki i Ka Nui mau la. na’i ae la oia me kona ikaika kamahao a pnni ua paemoku, a iilo ae la keia man mokupuni 'liilii iloko o ke apo hookahi. malalo o ka nohona a , nn Liona la o ka Pakip ka nei, he moi no na paemokn hniia o ! Hawnii. A oiai kona an e noho ; mana ana, ua kann aku la oia i na anoano o ke aloha iloko o na nmanma o kona lahuikanaka. “i hookahika manao, i hookahike aloha,” e hni keia man mea a | elna a lilo i hookahi. pela ananei , e man ai ka noho’na malnhia mai o a o, a pnni ka aina. HaU aku U oia me kona puu-. wai aloha makaainana, a pela pu j hoi i nalohia aku ai me na hana weliweli o ka hookahe koko. Ua noho ae ma kona makalna kona man hope, a oa hahai akn no Ukou i ke alahele a ko lakoa mua i kaU e aku. He mea kamahao no hoi no na mamo o keiaan hon, ka : ike a me ka lohe ana ma ko Ukon man moolelo, n« hooikaika maoli no Ukon ameka lahni e kakoo i ka pono o kn aina a me ka ihiihi o ka NohoaliL Ua haU akn lakon no keU ao, na noho tho ka Uhni malalo o ka moi KaUkana I, a na hoomaa ia no ke knkoo naa o ko kanaka Hawaii i kn nina, ka moi a mo ka lahnl; aka noe, me ke ano ka!!dibU» olane! A. IL188n hoio na

me ka mole o ke Auponi o Ha- • \»aii. (oia hoi ke kumnkanawaū a kann hou ia iho la be knmalaau hou i hooknwowo ia a nia. a hihi & kokolo hoi n > aa iloko o na makahiki elo*. i Kumukanawai elaa pn mai n.< kanaka m hiai (ko)k*kaik*hi mai enohoana ma Honolalu. me aaooi rae nakope ’ (pa me elaa) e halali ana nis na alamii, no ka hooko ana e hooala i keia knmnlaaa noaa ka hu& mulea aw <hia a kakoa e hoommawanai nei a hiki i keia 1 1. Ta ko ia mao manao o ka pot na l.akon na laaa haa awa nei, na u!n io ae no ia a pahola 'ae !a kou.i mau lal ’, koea maa ha hoi ■ e h<»ohihia aua i ua kanaki 3a-) waii ilihane iloko o ut popihku , he nai. Ke ike pu iho la no kakoa i ka hnnlehia mna !oa ana o kela haawina haaheo o ke kakoo ; ana i ka Aiaa. ka Moi a nie ka Lahni. mai ka pauwai akn o ke kanaka Hawāii. koe paha he kak rlk ihi wale no i loaa na manao],ina ana. he wa no e hiki mii ana e hoomama ia no keia lahui mai na popilikia e hoopnni nei ia ka kon. Aia pu iloko o keia noho’na o ; ia mau la, ua ikeia ka loli ano uui ana o na hana a me ka hookele ia am o ko kakoa waa au- ' puni.ahe keu o na ino hiki ole . ke hoomanawanai ia. a he kaulike ole hoi ma na ano a pau. A i mamuli o keia mau hiohi ua a me ke ano o ka hana e hanaia aua maluua o nu Hawaii ilihuno mai ka poe lima-uui e hookele ana i ko kakou anpuni. na ula ae la iloko o ka punwai o kekahi makaainana aloha Aina oiaio, i , hui pu ia me ke aloha Moi a me \ ka Lahui, hapai ae la i kekahi . liana i ike ole ia kona lua iloko o keia au lion, houlunla ae la i ke- j kahi mau Hawiii kakaikahi, a hoiko ae la i ka hua o ke aloha e lalapa ana iloko o ko lakoa mau j amaunoa, (Hon. R. W. T\ i!eox a me kona raau hoa) no ka imi ana j i ka pono kaulike mai ke kie- ; kie a ka haahaa, a mni ka men ! waiwai a ka mea ilihune, ma ka 1 la 30 o lulai, 1889, a i ka nmiknmamalima hoi o ko ka moi Kalakaua noho alii ana. He mea ku nae hoi i ka ehaeha a rae ke kamnahn no makou ka hoike ana ae--ua nalohia aku la he ehiku mau ola makamae no kela ao ma o, mai na elele ahailono ole okamake a na haole ka poe hoi e kne mau nei ia oe e ke kanaka Ha-1 waii e hapai ana i na manao j aloha no kona aiaa, me ke ko ole o | i ka mea i upa ia e loaa. Ua hoolauakila uai ia ka poe , ; i pee mai mahope o na kaupoka hale pohaku iloko o ia la 0 ka ehaeha mamuli o na kokua ana a kekahi mana kaua moana o kekahi anpuni hoa’loha, ka mea 1 hoouna mai i na hua-ale he man ! tausuni no ke kakoo ana i kahi : i kumulaau a mnkou i hoike mna ! I • ae nei. Puui ae la ke kulanakaa- , hale i ka lono—ua paa pio o Wi- : likoki raa no ke kip : ; a hoea mai | la nae ka la hookolokolo, aia hoi) ua lanakila na poe aloha aina la. ; Hala aku la ka moi Kalaka m i ke ala hoi o.Ie mai, noho ae 1a ka : Moiwahine aloha lahui Liliuoka- | , LAXI, ma ka Nohoalii o Hawaii, : j na kan aku ka manaolana o ka lahm malnna ona, malia paha roa . ona la e hooko ia ai ka makemake | u kona lahui. a e ike pu ia akn | hoi na honkele ia ana o ke Aapnni malnna o ke kahua ooipaa o j ka peno. Ua hooikaika ka lahui j e noi aku imna ona e hana ia i I Ku nukanawai kaulike no ka ain» ‘ ' i hana a i apono ia hoi e ka lahni, . ma o na wahaolelo la i hoonnaia mai ma ke kan ahaolelo aku nei i! i hala, no ka hana a hooko ana i ko ka lahoi makemake: aka, o ia ‘ 1 mao npn ana. oa hanle wale ma- ! moli o ka puni wale o ka hapanni j 0 na wahaolelo, lil“ na m »na koho | i ke kipe ia no ke $50 (e like roe * ka Kakina i hoike ai i KapalaI kiko. he hiki wale no ke koai ia , ke kanaka Hawaii lanamakaainana a alii paha no |o0>; o keia kekahi o na hana Upawale o ke ■ knlana haahaa loa i hana ia e na i wahaolelo o keia lauoi. Ua ike is akn la ke : a poino nai I mawaena o na hoa hanohano o ka | hale kaa kaaawai, a i ka la hope ; loa o aa kaa la, hoao iho la ka ; Moiwahine Liliuokalam, e h •oko | 1 km makemake o k«na lahni i noi | pinepine akn ai imna ona i Ko- j nlnkanawai hon; a mammi o ia hana aioha ana, na hnii mai la na diabo!o a me aa moo naheea | hnelo awa a nahn mai la laia a me kona lahni; me ko lakon man

awa u ka make. Imohiolo iho la i k» mana o ka M-'iwahinf, a kailika ae la i ka minn o k i Hilealii a rae ka Hale Aapani. ma ka la 17 o iannan i hal.». Hooleleia mai la na koa o kekahi mokukan i ( R«>«et»na) i uka aei o ka aina mo na pnkaniahi ki pinapinai. hoohnli akn la i aa waha i ka Halealii. a he ka i ka weliweli. Haki ia »e la ka hae hoku nialaaa o ka Hale Anpnni ra» ka ia 2 mai o Feb-rnari. .1 kaa ae la ka oiana o Hawaii aloha mal *Io o na ehen o ka Aeto. l*a ike ka loholehu i keia mia mei : hanaia. a aa hiolo ka nani 0 Hawaii. mai ka Moi a me k « Uihui. a he p'>» okoa ke noho ana malnna ona a hiki aiai i keia la me u i hana hookauuiahahe lehulehn. Aka. owai ka hoopake ; e no kekuhi lahui nawaliwali e like me Hawaii iloko o ka wa pilikia Ke paana ae nei makoa, —“O Iehova Sabaota ! Ka ipnka oka maha mau loa’I L*a halin akn keia lahui nawaliwali imua Oua, e noi ana me ka haahaa e hoopakele ae ia kakou mai keia nohoua popilikia o ke kaamaha. a e hoihoi hoa ia mai ke kuokoa o Hawaii a me kona noho'ua Aupuni Moi, e like me na wa i hah» aa. L*a hoolohe kuke noai no Oia i keia mau leo noi. a hoonna koke mai la i kekahi kanaka manao hoopono, akahele a lali ole i na polo. (Mr. B!onnt) i o kakou nei. O kana hana mua i lawelaweai, oia no kona hxiki ana i ka hae o kona anpuni ilalo a hoihoi hou i ka hae Hawaii ma kona kolana inna, a o ka loaa mua loa ana hoi he niaha ia kakon. l*a hui kama'lio pn me na Hawaii a iuo , na ha«.'le, ua uinan a ua haha i ka punwai o na aoao elua. im ka imi a me ka hnli pono ana i ka mea i ku i ka pono maluna o keia ninau nui e pili ana i ko kakon noho aua, i waihoia nkn na kona aupuni e haawi mai ka hoapono ana 1 ka aoao i pono, » e hoahewa hoi ika aoao i hewa. A mai ka mna ! a hiki i ka hope loa o kona imi ana, huli hoi aku la oia nu kona aupnni me kana huike o ka hili nai. a i kona hni ana aku me kn Peresiclena Kalhalanu, a iwaena o na kuka aua no ua inea e piii ana i kana miaiona i Hawaii uei, ua puuna aku la oia me keia man olelo o ka hoopiliineaai ole--“L*a pono ka Moiwahine o Hawaii a mc kaua lahui, a ua howa no na haole; e ike ia na mea a paa maloko o ka'n hoike.” Ano, e ka lahni Hawaii aloha, ! ko makou io o na io. a me ka iwi o na iwi, e hoolana mau i ka mauao no ku hoihoi hou ia mai o ko kakou man pono i kailikn ia. Ke hoike mai nei na ouli o ka lani i kekahi malamalama kamuhao no ka hooko ia o ko kakoa man upu ana, a ine he ia ua kokoke loa . mai i o kakoa nei E ku iluna e na kauak i Hawaii, e hoiliilii i ko onkon man manao aloha, n e hooikaika hoi no ke kakoo nna i ka AlXA, ka MoiwaHIXE a roe ka Laho, me ka hoo- | poina olo i ka Makna Lani. ka Mt-a hoi Nana e hoihoi raai i ke Kuokoa o Hawaii no ka manawa ; man loa.