Hawaii Holomua, Volume I, Number 7, 4 November 1893 Edition 02 — KA PAIO HAHANA. [ARTICLE]

KA PAIO HAHANA.

* ' I Ka llunkai M»wu m Kamalll Ike Olel ka Helu Po. HOOHi’IA INA MOEMOE ! | [Hoomauia.] E hoomaopopo pooo, ano, be •lua U kei» mahope mai oko k» Moiwahine bo»o &n» e kuk»l* i kumokanawai hou, » ma i» m»n»wt • hiki ika *a> Mr. Klwini i hooun» »i i kei» lel*. *ole lo» be h»un»ele a heol» p»b* i poino. 0 n» kuhin» » Mr Kiwioi e olelo nei i be poe “m»n»o ole i k» pono o k» j»oe Amerik«- f ' he eono » i ole ehiku pah» bor» mamu» ae u» hoopuk» aku lakou i kel» kuahau» hoomalu i lu i» tn» n» w»hi » pau 0 ke kul»n»k»ubaie, e kauoha ana 1 k» iahui e malama i k» maiuhi» m» na w»bi a pau, a aole hei e 1 hana i n» moa e haunaele »L la apo aku ka lahui i keia manao o k» Moiwahine a me kona mau Kuhiaa (“manao ole i ka pono o ka poe Amenka.”) U» noho malie ; na kanaka Hawaii e like me ko lakon ano man o ka hiipoi i ka maluhia, e like me ia i lohe ia mai, a hiki loa mai i keia manawa, aole lo» he hauoaele i ulu ae a aole hoi be ola i poino. Aka nae, me ko Mr. Kiwini ike no i keia mau mea a j.au, hoouna aku la oia i kelalela :a Kapena Wiliai o ka BosaU>na. a maloko hol o ua leta la oia i olelo »i, “Mamuli o ka ikeia o kela mau hopena hoopihoihoi • • * ke kauoha aku nei au ia oe e hoolele | mai i na marina a me na manuwa.” Aia la mahea kela “mau hopena hoopihoihoi?” Aole iloko o ke Aupuni. a i ole mawaena paha o na kanaka Hawaii. I ka manawa Hea e ikeia »i? Pehea maanei mawaena o ka poe mahiko pakaha. He oiaio, he ’mau “hana hoopihaihoi io kela.” Aia he wahi pn-a kakaikahi o na kanaka o na aina e i makemake c hookaliuli i ke Aupuni Kumukanawai o Hawaii, pel* auanei e hiki ai ia lakou ke haawi mai i ua j>«eain* la no ka hoohui ana mai me Amerika Huipuia. a ia manawa hookahi ne hoi aole o lakou mau koa i lako pono me na mea kaua. Ma keia wahi ua poe I>akaiia aina oei i nele rae na koa no ka hookahuli ana i ke Auponi Uawaii, i hooiakoia aku ai me na baoeri kanaka elima i lako pono me na mea kaoa. He “mau hana hoopihoihoi” keia, aole anei pela? No k« mea, be hiki loa i k* Moiwahme ke hoopio a hoopueliu liilii i ka poe kipi iloko o ka imo ana a ka maka, .\ka nae, u» hoolele mai la o Mr. Kiwini i na koa Amerika. a pela iho la i pili pu ai k« Moiwahine a me kona pualikoa a hiki i ka manawa a u» poe pakaha la i makaukau ai me kekahi puali nui o ka pakaha aina no ke kue ana aku i ke Aupuni. A i ka manawa a Mr. Biount i hlki aku ai, u» koi uku ke Aupuni Kuikawa ia Amerika Huipuia e malama mai iaia. maiaio o ka hoomaln ana a Mr. Kiwini a me na manuwa, ame ka ae oie o ka mauao, ua ike aku la o Perasidena Do)e i na marina o A*nerik« Huipui» • maki ana iwaho o ke kulanakauhaie. U« ike •• la kakou, u» hooiele mai o Mr. Kiwiui i na koa marina o Amenka Huipuia, a noaki ako ia is iakou iloko o ke Kulaoakauhaieaiii o ka paeaina. a i ko k* Moiwahine ike ana aole • btki iaia kakoa aku i na koa Amanka, ma ka oiuolo ua waiho iho la oia i kana naau mea kaua Ualo a haawi pio mai U «wka.ia waioiai haawi pioal? Ike Aupuni Kuikawaanei? Aok. nokamm aoki Uw» kowa waM ikaika I kaU manawa no ka hoopio ana i kekahl wahl puail kepala lawiki^*^

| hoala ai l ahahui kipi no ka ma- | hele aa» 1 ka Uniona. aia be poali- 1 | koa nui i makaakao uo ka hoopao | ! ana ika poe klpi. A ina pah* o I keia manawa. ua hooieie mai i EueUni i kekahi pualikoe noi a ' rne ka ikaika e maki aku mawaen» i o na papu o ka Akao. a me na mokuaina paleoa oka Hema, e hoopili pu ana iua koa oka Akau i ; ■ kuono a hiki ika manawa a na kanaka oka Hema e hoala ai i puaiikoa nui nona 00 ka hoopio ana i ke Aupuni o Ameiika Huipoia. Aole anei ua hewa loa o EneUni me he mea U oa lawe aku oia ; | i ko kakou kulanakaohaie mai i» ! kakou aku ma ke ano pakaha a kimopo maopopo? No ka hoolele , ana o Mr. K.wini i n* koa a roek» hoomalu ana i ka poe kipi a hiki i kona lako ana e h««okahaii i ke Aupuni Hawaii, aole anei ua like loa ke ano a me ka powa o ia mau 1 hana a ko kakou aupuni i kekahi aupuni. e like me ka mea i hanaia 1 e kekahi lahuikanaka i hoonaauao ia? E b:ki ana anei ia Ameri- , ka Hoipuia ke kakali i ka hoohui ana mai i kela paeaina, a hiki i koi na manawa e hoike ae ai iaia iho . ; imua okeao a puni? A hiki hoi | ! i ka manawa e hoopau ia ai na mea 1 a pau i hana ia e keia Kuhina? O kekahi kumu o ko’u kue ana i ; ka hoohui aina malalo o ke kulana e ku nei i keia wa, oia aeia, no ka mea aole i loaa mai ia Amerika Huipuia ke apono ana oka poe ; koho balota o la paeaina, o ka mea j oiaio i ikeia imua oke ao a pau, he heluna nui o ka poe koho balota ; | o ka paeaina e kūe ikaika ana i ka hoohui aina. E lawe mai kakou i kekahi mau hooiaio e kakoo ana i !ka poloiei o keia m»nao. O ka manawa a Mr. Kiwmi i koi mai ai j i ke Aupuni o Amenkae hookahuli i ke Aupuni Moi o Hawaii ma ka hoohana ana nae “ka naauao a me {ka wiwo oie” e kolai i ka Moiwa- | hine, aneane ia e kanaiima la mamua aku o ka hookahuli aupuni, ua pae olulo mai ka lono i na kapakai Pakipika ua makemake na ona mahiko i komohia iloko o na aie kaa ole ma o kekahi laau polohuku la, a i oie, kekahi mea kekee paha e hoohui mai ia Hawaii me Ameiika Huipuia ma ka hoohui aina. Oia ka ka nupepa Eiamine o Kapalakiko i hoouna ai ia T. T. Wiliama ilalo no Uawaii, e huli pono ika mea oiaio, ina a i ole aole paha he makemake o ka lahoi Hawaii ika hoohui aina. Ona kanaka H&waii, aneane eiwa lauaani ko iakou nui mai loko ae o umikumamalima tausani o ka poe kupono ike koho balota. Ma ka hoo* maopopo ana i keia ninau, ua hoouna ako o Mr. Wiliama he papa helu ona ninau imua oka Hale Ahaoielo, a o kekahi oua mau ninau la, oia keia: “Pehea la ka manao o koo poe koho no ka hoohoi aina?” Oka pane no keia ninan oa hoopukaia maloko o kei* Eiamine (o Novemaba 21, 1883) me ka maoao o kel* ame keia hoa pakahi o ka Ahaolelo maluna o kona inoa ponoi. Ua hoike ae kela * me keia hoa i ka manao o ka poe nena oia i koho, a ina kakou e ooonoo pakahi i keia mau palapala, a maopopo aoaoei ia kakou ka nui o oa balota o ka poe I knpooo i ke koho ma Hawali malooa o ka hoohoi aina eknnni keia la. O na lunamakaainana a pao i hoika maopopo i ko lakon manao ao na ninao la, na hoike mai lakou ma ka oiaio laa, eka poo nana oia i koho, he kne loa i ka hoohni ama. Oke knom o keia knai hoike ia mai, aok no ko lakou makamaka ok la Aeaanka,^aU, tealaka 1* „ , .... Hoko M M M • kpa'*īMHMNWI • |nninikila «( M

' Manao an o ka hapanni • na kanaka Hawaii be koe ioa i ka hnohni aina maialo o ke kniana e ku neL” • O km Mr. Waila hoi i kamaiiio •i no keia mea: “Ma keia manawa, be koe ikaika loa na kanaka llawaii i k» hoohoi aina.” Ua heiuhelo pa no hoi an i oa m«n»n «UKi o kekahi man bioh alakai o ka paeaina, na alii o ka Ahaolelo, ka poe hoi e oieio an* o ka hapanai o ka lehulohn aole he makemake i ka hoohni mai me Ameiika nei, aka, manao an aole he mea waiwai no’u u heluhelu ana aku ia mea. oiai ko’u man hoa paio mole loa e hoao mai ana e hoike ima okeia anaina Amenka, 0 na kanaka o Hawaii aia ilnko o ke <ij/ono 1 ka hoohoi aioa. Ina he kupono, be nui ka’u mau hooiaio e hoike aku ai no ke kakoo ana i ka’u mea i olelo mua ae nei. Noiaiia, oa ike ae la kakou. oa hoike maopopo ia me na olelo hoike lawa pono. o na kaaaka o kela pae&ina be kue loa i ka hoohui mai mo Amenka nei. O ka ioina hookumu o ko kakoo Repnhalika Amerika, oia keia, “aia kona mana piha ma ka ae lokahi ana o ; ka lehulehu.” Oiai na kanaka o 1 kel» paeaina a kue ana i ka hoohui | aina. a oiai hoi ka apono aua o ka lehulehu aole i loaa mai, pehea la e hiki ai ia Amerika ke hoohui mai i kela paeaina me ke kue ole i keia mau rula alakai? Oiai na kanaka o kela paeaina e kue ana i ka hoohui aina, oiai hoi ke apono ana o ka lehulehu aole i loaa mai, pehea la i hiki ai i ke Aupuni Kuikawa e haawi mai i kela paeaina ia Amerika nei ma ke ano i kulike me keia rula alakai? Wahi a Lunakanawai Kule (Cooly), “O ke Aupuoi Kuikawa, ua manao ia he aupuni ia no ka manawa wale no, a aole hoi ona mana e haawi ai i kooa aina, o ka inoa wale no o ko lakou aupuni, ua iawa ia no ka hoole ana i ko lakou mana. 0 ke Aupuni Kuikawa, he mea maopopo loa oa kukuiu ia no ka malama ana i ka maluhia a hiki i ka manawa o kn ai ke aupuni pa», a aole hoi e lakou knleāna e haawi I ka mea i hoomana ia ai lakou 00 ka manawa e hoomalu a e malama.” He mea oiaio, • ka lahui a ke Akua i haawi ai i kela aoponi he lahui ili-ulaula, a be oiaio pu no hoi ua olelo ae o Mr. Kiwini a me kekahi poe e ae he mea makehewa ko kakou haawi an* ia lakoo 1 leo iloko o keia ninau. He waiho ana mai keia imna o Amerika i kekahi ninau koikoi loa. O aa negero o ka Hema i keia la aole i loaa ko lakou pono komnkanawaL Iloke o na mokoaioa lehnleho i rnla ia e ka hapanni a me na Inna aupuni, oia ke ana. Oia hoi ka mole o na kahua alakai o ko kakon anponL a o ke knmu hoeneu hoi i na manao Amenka. Meka emoole, na kan mal malnna o kakon ka ninau Hawaii Ua makemake ke Anponi o Ameiika • hoohni mai i na man mokopnni la, « hoolohe hoi i ka leo o n* ih-keokeo aola hoi t hoohuli akn i kona popeiao i kekahi lahm ili-ulanla, na ooa__poooi oia paeaina. Ina o Amoiika n«i epele ana i ka leo o kel* lahoikanaka, no lakon na hoooaanao ana, oluoln a me ka hookiekk ia ae a oi loa aku mamua o na negero o ka Hema, a inao Amerikae hoole ana i ke kakoo ana i ko lakoo pooo knmokanawai, p«hea ]a • hiki •i iai* ,ke haawi ako I na kaoa* ka o ka Hwa lo bm o pono kumnkanawai? Ina na hoopea o Amenkaehoahni paeka hana' im PeU, aete inei ia he

wa aka, • kahikohi maa *n» ka | mooklo ne kona manamanalima o. ka hiiahila i kela bexa kae loa i ka pono io. Eae ana aoei o inehka Huipaia i keia la e apo ako ia Ha- , vah mai kekahi mau ili-keokeo ; kakaikahi mai i pakaha i kekahi lahoi iko lakoa aioa hanao, a e hooko hoi i kekahi karaima i iike ay> ka mea i hana ia malona o Polani? He Aupuni anei o Amenk» Uoipoia o kanalima makahiki i hala ae nei. i hoike ae ai imoa o I w Kuropa a paa ma keia mua aku, oia ka poohonoa o iwakalaa a oi aka o na lahoi nawalivali malana o ka mahele aina nani ole o Amerika, e hoao «»« anei keia lahai e hoopoina i kooa maa repubahka kaikoahine, ma kona hoike ana aku imaa o lakon, he mea makeheva ia lakou ke hilinai mai maiona o kaoa malama ana? He nui na manawa a Amerika Huipuia i hoopakele ai ia Hawaii mai na maiuu mai o kekahi mau lahui e ae. E i huli ana auei oia i keia mauawa e kue aku i kana keikl? Eae ana anei oia ma o keia hana hilahila ole a kue i ka pono e haawi pio i kela inoa, oia h>)i he hoopakele no ka mea nawaliwali? Ka inoa pookela hoi, ma ke ano oka lahui kaulike mawaena o na lahui a pau oke ao nei? Ma ka hoohui ana mai i kela paeaina me ka loaa mua 1 ole ona apono ana aka lahui? E haalele aoa anei kakoa i ka rala alakai, he kuleana ko na kanaka o kekahi aina e komo pu iloko o na lawelawe ana o ko lakoa aupnni? ' Ke ku nei ka Kepuhalika alakai a ' ke nee nei imua maluna o keia maa * rula alakai, nolaila, e haawi ana anei kakou i ko kakou ae e lawe * mai ia Hawaii imua oke akea me ka hewa loa? I