Hawaii Holomua, Volume I, Number 6, 8 February 1894 — KE OLA O KA LAHUI HAWAII! [ARTICLE]

KE OLA O KA LAHUI HAWAII!

He kumumanao hohonu keia a kela a me keia e ki!o ai iloko o keia au malamaluma loa a holomua o ka honua nei. Aoie paha i ulu ae keia ninau mawaena o na aupuni i helu ia ko lakou heluna lahui ma na pa miliona, aole hoi mawaena o na lahui pegana a naaupo i na he keokeo, ulaula, a eleele. Aka hoi, ke manao nei au, 0 ka hapanui o na lahui o ke ao nei, ke noho nei lakou me ka makala loa no kolakou mau ola iho, malalo o ka lakou mau lawelawe pakahi ana, me ko lakou mau laau lapaau i ike ia he laau e ola ai, a me ko lakou mau kahuna lapaau i maa a i paanaau na inoa o na laau kupono, me ns* lawelawe ana no lakou iho mai ke kumu mai o ko lakou noho lahui ana. Oia mau makaukau lawelawe lapaau ana me na laau i hooulu ia mai e ke Akua ma ki houua nei, a me na laau i awiliwili ia me ko lakou noonoo pakalii iho, na haawina kupanaha o ka hoola ana i haawi ia mai e ka Mea Kiekie Loa 1 mea e pono ai no kela a me keia. Uh lawa ia mau pono no ka noho lahui ana ma Ke ano kuokoa mai ma ke Akua mai, ke knmu o ka nohona lahui o ka honua nei. Nolaila, ke hoihoi mai nei au i keia kumuhana maluna iho o keia lahui Hawaii, e like me ke poo o keia kukulu manao ana, i hiki hoi i kou mea kakau ke alakai i na noonoo loea o kela a me keia no keia kumumaiiao i pili iloko liloo ko kakou mau kino pakahi, me keia mau ninau. na haiua a me na wehewehe ana: 1— Eia ia wai ka malama ana i ke ola o keia lahui? Haina. Aia i ka lahui haole o ko na aina e. 2— L)a ola anei keia lahuikanaka Hawaii malalo o ka lakou mau l.iwelawe lapaau ana a piha ka heluna i na haneri tausani? Haina. Pau h>a h« 2,265,000, a koe he 40.000. I ka wa a Kapena Kuke i hiki mai ai. Iie 2,305,000 a puni ka Paeaina. 3— Pehea la e loaa hou ai i keia lahuikanak» ka manan’ana no kona hoola la? Haina. Aia no a pau ko lakou noho mana ana maluna o keia lahui, malalo hoi o ka Papa Ola a’u e k ipa nei he Papa Oia Make; « e iho pu mai auanei ko ke Akua l hane inana iwaena o keia lahui, alail», ola ka lahui Hawaii. E ka lahui Hawaii! Iiiai kulike ole ka’u mau wehewel.e ana no kela mau haiua i hoike ia ae la maluna, alaila, e hoolawa ae ia mau hemahema imua o ke akea. no ka mea. o ko kaKou pono pili paa loa keia a ke Kumukanawai elau pu e pai nei. Akahi. Mai ka h«K>maka ia ana ē kukulu i Papa Ola no keia Aupuhi malalo o na k..nawai e kakoo ana i ua Papa la, mai ke au o ka noho Moi ana oia Kamehameha no keia Paeaiua a hiki i keia la. O na haole o na aina e ka mana nui nana i maUma i ke ola o keia lahuikanaka Hawaii a me kona mau ahi i pau aku la i ka make. 0 ka lilo ana o ko kakou mau ola na lakuu nei ae e malama, ua liee no ia me ka lilo ana o ko kakou nuhona kuokoa i haawi ia mai ai e ke Akua no kakou. Ua aneane loa no e hiki ia lakou ke olelo mai. ua pau ko oukou ai ana i ka 1 oi a me Ka i’a maka, no ka mea.

he ai ia i kue i ka makou ai ka poe nana e malama aku i kooukonola. 0 ka li.o ana o ko kakou m»u ola na lakou e malama. oia ke kahua maopopo i emi ino ai keia lahui kanaka. a wanana ae hoi kekahio na makua miāionaai ia mau la i haia aku la, aole e hala kanalima makahiki uau loa ka lahui Hawaii 1ka make. Ika mauawa i h'ki mai :.i o Kap>ena Kuke i Hawaii nei. ma kana hoike i ka nui o keia lahuikanaka e ola ana i ke'a wa. he 400.000, oia hoi he eha wale no ana wahi i ikeai, o Hilo, Kona, Lahaina, a meWaimea i Kauai, koe aku o Hamakua, Kohala. Puna a me Kau, ko Hawiii, a ke hui ia na wahi e ae o na mokupunia pau, ua like me 2.305,000. Oka ninau nui, pehea la hoi i emi ino loa ai keia lahuikanaka? 0 ka haina wale no, no ka hiki ana mai o na haole i keia Paeaina, a hoolaha ae la i na ma’i ulaula ulalii, kaokao, alaaia. lepera a pela aku Me keia mau mea i hoike ia ae la ma keia mau hoakaka, nolaiia, he mea pouo e hoopau ia ko ka haole malama ana i ke ola o keia lahui. Elua. Ua hoike ae nei au i ka nui o keia lahuikauaka ika wa i hiki mai o Kauena Kuke i Hawaii nei. mai la manawa mai a hiki i keia manawa, he 40,000 wale no i koe. 1ka manawa a na -kauka haole i lawelaweai no ka pnno o keia lahuikanaka ma na halemai, ua hiki ole ia’u ke olelo ae, ua lana kila keia lahui mai na poiuo knho honn e lawe mau ia nei no ka Panalaau o Kalawao, ao'.e i manao ia e hoopakele maoli ae i ke ola o ka lahui, aka, i pau koke ae, aioleia, i mii ka poe nana e ai maia e komo i ua lole popopo a lakou e hoouna mai nei. O kekahi nilikia nui o ka lahui. o ka ike maopopo ole i ke anoo na laau lapaau e haawi ia nei mawaena o keia lahui mai mua j inai a hiki i keia wa. Ika uiakaiiiki 1870, i hoikeike mai ai o Jone Aeto i kana kumuhaua pili i ke ola o keia lahuikanaka, penei kana mau hoakaka ana: Aia ma keieahi hale hana laau iapaau o Amerika, he nui na atu> laau a rae ko iakou mau helu pakahi, mai ka helu 1 aku a hiki ika heki 6. Maloko o ia mau heln. he kulike ole ka ika ik i hooia o keia a me keia laau. Wahi hon no ana, ina paha he mai nui ko kekahi uiea, a hoohainu ia rue kekahi laau e ola koKe ai ka mai iioko o na la eiua a ekolu paha. e olelo auanei uia, he kauka akamai kela. Aka uae, oka ika ika hoola o ua laau la, noelua wale no malama oka pau no ia. O kela nia’i mua uo i o!a ai, e hoi hou inai ana oia aoi aku ka ikaika i ko ka wa uuia. a make koke nku ia. Wahi hou n<> ana. ina au e puka ana i keia kau, alaila, h*xiika ika l.*a au e like me ka’u e hai nei I ia oukou. Mai kela manawa mai ana i hai . . mai ai ia makon a h’ki i keia w ■.. n.i Iike me 23 makahiki o ko'u ai ■ oleana i ka Iiaua na kauka. koe Kahi paakai hoonah i. aia. ke ola maikai iei no n:>e ko’u kino. No laila. ua luia la’u ke kuleana e oielo ae ai, aia i Beritania kekahi k >n»u Hawaii o I... Makalaa k<>na moa, i kup.no ioa e hoihoi ia mai i Kona aina ponoi, kona lahui, kona Moiwahme. a e maiama hoi i ke ola o koua iahui, a ma oua la e i.tha ae ai iwaen io na opio hou Ka mukaukau e lawe aku ai no ke oia oka lahui, aiaila, ola no Ha waii ia Hawaii.