Ke Aloha Aina, Volume II, Number 14, 4 April 1896 — He Moolelo -NO KA- HOOKUMUIA ANA O HAWAII. [ARTICLE]

He Moolelo -NO KA- HOOKUMUIA ANA O HAWAII.

.niipono» e k€v.,J.; '..MM.uli o kaMooieloi w Jiia ini Lah«inalona\i .K3B, aua uji, uiāim ttstisp*i PiiiV;;> n. m 1 liooolulu »858, (i[.i ' HOAKAKA. ( , , ri o Ika naea kakao o plel t ,- k( huakaka ®ku iraua o ,j u ok» kakou b: < ana mai k» Waa an* .j (l ., e ama a rae n« koptma iwaiii neV » o kakou pn no ab: na makaainana, mii noho € m3l e ka pee i paanaau o leiu ■ k'i kakou aina aloha. ,Ws ,• , 3 ike i imi ia e na ka* k u*t he kulike o ka kekahi iki ~kou. t H. Kiielo me he aniani la m,i > '<■* ale kanaka e I X- m- »e ke nana iho ; K-! .1 -a ike |> >noiho na onohi iu <u i)i ano a pau o k<>u bc.f •• ie kahi akeakamai k r., 1n- >a o ka fuox>lel >, hei h k :11 an» i k* mana«ra t \ li^;i■ a'jma <> ka oiiio, k * rula ! bi'.v flcle o ka wa ka,.d ni'»'.;. m> o kekahi mau . - p..i>o a ua ike jx>no j ni 'i e k') ka poe ludaio, It:j. i arani,.. a me Amenka «k >kd Hawaii nei he po- ■ a .-,e ekAa pono ole no hoi. en.. k* jxihihihi <1 keia. oia '■< < kua lahui i ke kakau Y' ■ , fiidopwp<> ole ai na mea I I "1,.» aina, r kt kahi mau mea roa ka >1"...• mhiko, aka. he paa kafl !. ... Vi < kihi, he nui na moubi ;a > Hawaii nei, aole nae !k<rk<»hi me kekihi o Ukou, e ku>im 0 kekahi, a pela no i, < nn «KKikuauhau o keia T j k'.-kahi poe, oka lakou lLi 1. pla no ke kaawale kaao, okoa no ka 1 i a l<ela no me kekahi, K' Mia iohe 1 hoopaanaau ia I - ke kamu kuauhau a ! > ' l'.iiku ka kekahi poe, 1.1 |,oi, a o Puamau hoi P<'t . a;k nie he kulike ka i" <r ae la, ua kue no kehi o lakou, manao no 1' ■» lakou, o kana ka 1 ame ki pololei loa i ki.uu o!e ia e kina'una'u no 0 h i kekahi o lakou e main* (,i ..ku oka j>ono oiaio 0 "i',- (u kue o lakou kekahi i paa kapekepeke " H jw.tii nti 11 o l.ahainaluua i ka * 1 » a ak'i la, ua pai ia he ! io Hawaii, na kekahi na ' kt Kulanui o ,J e ninau i kekahi poe ® mai n> ia lakou he a he oiaio ole kekahi, o ■ olai ° 1 mai ia lakou

n>ai ka poe kahiko mai, ua pa'i Buke| ia raa ke Kulanui o L*hainaluna. i MOKUNA I. KA LOAA ANA MAI O KLIA MAL* PAEAIN'A r —-b" HAWAH NEi. O na mokupum o ko Hawaii paeama, he umikumamalua keia maui : mo>tu » eia n > ia m > ka ka nei, ma ka latitu akau, he 18" 54', a hlki aku i ka 22" 17', I ,niiu . mohana 154" 54, ———-r He ipea kahaha loa nae no ka' mt* nao i na kumu o ka loaa ana mai olee-» ia aina o Hawaii nei. | Ma ka mookuauhau o Puanue, u&' oH» ia malaila, i inmau maoli ia mai na kukulu o ka honua a me na kukulo oka lani, na Kumukamkekaa i hanaa ®ai» a o kana kane o Paiaalani no ia, a ua alelo ae hoi kekahi p>e na Kamaieh i hanau ma», a o kam kane o Kūfruh»nua, ua laua 1 hanan mai ka mole 0 ka honua. Maio Wakea a me Pjpa kana wa«hine mookuauhau na uua 1 haruum3i keu paeaina, ua olelo nae hoi kekahi 1 hana lima īa no keia paeaina e Wakea ma laua me Papa. Mt ko-Ku uulip Imo «kuauhiu hoi, ua olelo ia malaila, aole i hanau ia, a aole no hai i hana lima maoli la keta p«e*ma, aka, i uhi wale mai no ia. Kc ike mai la kakou i ka lapuwale a me k,i oiaio ole, o na hoike u ko ka kou niau mookua ihau o ka wa kahiko a k > kikou mau kupuna 1 malama ai, a he mea p >na paha ia kakou, a i ka kakou mau puiapula aku o k?ia mau la e nee aku nei, ke hoohuli ae i k ) kakou mau noonoo maoli maluna o kealahele a ka poe naauao imi noonoo no hoi. Ma k" lakou papa hoike i olelo ia mai a hoike maopopo ia mai, aole he aina ina Hawaii nei i ka wa kahiko, he mouna wale no, ua manao nr laliou na hoea mai ka aina mai ka maana rqai na ktf ai»i pe'e < ioaa mai ai ka aina roa Hawaii nei. Eia ko lakou mea i manao ai pela, tfa ike maopopo ia ka hoea ana mai o kekāhi mau moku, a ua hke ke ano eia mau aina me Hawaii nei. E<a no hoi ai ho:*e miop>po lea a .na ka f»ele mai na kumu o keia paeaina o ka nui loa o na pohaku pele maluna 0 keia aina, a pe!a no Jn>i na aina a pau 1 ike ia ma keia mo«na. E hoomanao no kakou 1 keia manao poe noonoo maoli i hoike ai na ka pele mai ke kumu o keia paeaina. Oia.no ka pele i hoike ai n» Kauai, ,0.-hu, Maui, Molokai, a rne H-iwaii no hoi e noho nei, o na pohaku a pau i ike ia m.'luna o keia mau mokupuni, he p)haku hehee wale no maanei, aole e iike me ko na aina puni ,ole, ua pio nae ka nui oko kakou niri mau ahi pele, a koe wale no o Hawaii nei j>ele. No ka nui loa o na pohaku peie ma ko kakou nei mau kaiaulu e ikeia ne», nolaīla, mai ka manao ia no ka |*e iinaikeia }>aea:na, aole na ka wahine imai 1 h*nau e like me na hoike o na kuaiukuauhau o kakou. Nolaila. ua manaoia ua mai keia paeain? »uii lalo mai, aole n<»e 1 kej pon«.> ia. ' O ke kumu mu 1 <» ko Hawau nei ka- j n«k< t ua o.'eloi 1 k > Hawaii nei mau 'mookuauhau kupuna, na kanaka mua loa o Hawaii nei, ; no loko mal o lakou na lahui kanaka a pau o Hawaii nei. Ma ka mookuauhau o Kn® uS 'P° *

ia mai ai, kan«ka mua loft' ma Hawaii nei o Liilai kona inoa, ua 'ileloia ma ia mooolelo, he po wale no kona mau kupuna a me kona mau makua, a mai, loko mai ona ai-ia hanau ka» naka āna t o KeHiwahīlani ke kane a »a Lrilai U, aole nae 1 hoike ia mai kona mau makua, l«*olei.> ia nae, mai ka lani n>at o Keliiwahilani i nana mai, oia a ike i ka wahme maikai o Lailai e •iohu .ana rna Lalowaia, a hu ae la kona ia L<ilaL aiho mai la oia n mc*> m» i *i. lai, a hanau mal la ka laua keiki, oia no kekahi kupuna • keia lahui kanaka. Mahope mai o Lailat ma, ua hai ia maloko o ko oleio mookuauhau, be kane ke kanaka oaua loa o Kahiko ka inoa, aole nae i hoike maopopo lea ia. •nai kona mau kupuna a me na makua. ! O Kupulanakehau ka inoa oka Kai hiko wahine, na laua mai a me Wakea, he wahine nae ka Wakea o : Haumea ka inoa, oia no 0 Papa, ua i olelo ia mai no ua Haumea la, he paH i kona mau mikua a me kona mau ku> puna, a mai iaia mai 1 maopopo ai ko Hawau nei kamka ana. (K hr>omanawan<ji no kahi wa aku.)