Ke Aloha Aina, Volume III, Number 19, 8 May 1897 — Na Palapala [ARTICLE]

Na Palapala

Aole e ili maluna o makou ke koikoi o na ahewa ana no keia mau manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, e ili no ia maluna i na poe na lakou i kakau mai.

IMUA E HAWAII LAHUI.

He mea kahaha no hoi a pilihua o ka manao i ka lohe mau i na olelo haakei a piha hookano, a piha hoonaikola no hoi, a e lohe mau ana no hoi kou pepeiao, i ka hoopuka mau ma ko lakou mau lehelehe, e olelo ana: "Ua nalo, ua hala, ua pau, a ua make [k]anu, a ua make loa hoi ke Aupuni Moi o ko Hawaii Paeaina, aole loa e hoi ae ana ka Moi," a he nui wale aku o na olelo i ku i ke aloha ole. E ka Lahui Hawaii aloha, ka poe hoi no lakou ke kuleana oiaio, a kuleana paa maluna o keia mau mokupuni, ma ke ano he mau makaainana kumu; a i hookahua ia hoi ke ano o ko kakou noho lahui ana, a me ko kakou kulana hookumu Aupuni ana malalo o ka noho Moi ana o ko kakou mau Alii, i loaa hoi na kahua maikai a maemae hoi, i hoonohoia a hookumuia mamuli o na loina a me na rula o ke au naauao a karistiano hoi. Oiai hoi, ua noonoo a ua imiia, a ua hooholoia, ua hoouna ia hoi na Elele i na aina e, no ke kuka ana a me ka nonoi ana aku i na Mana Aupuni Nui o ke ao nei, e ae ia mai ko kakou mau Mokupuni a me ka lahui, e noho Kuokoa a hoomalu nona iho, malalo o na Kuikahi noho makamaka a hoaloha me ua mau Aupuni Nui nei. Mamuli oia alahele maemae a naauao hoi ka hookumu ia ana o ko kakou wahi Moku Aupuni, i kapaia, "Ke Aupuni o ko Hawaii Paeaina," malalo o ka hoomalu ana a ko kakou mau Moi, mai ia Kamehameha III mai a hiki wale iho la i ka la 17 o Ianuari 1893, i hookahuli ia ai o ke Aupuni Kumu. Nolaila, o ke alahele o ke kukulu paa ia ana o ke Aupuni Moi o ko Hawaii Paeaina nei, ua maemae a mahalo nui ia kona moolelo e ko ke ao naauao, a piha malamalama karistiano. Aka, heaha ka moolelo no ka hookumu ana i ke aupuni e ku nei ma Hawaii nei i keia wa, i ike ia e na mea a pau me ka hoohewahewa ole. A owai ka poe nona i hookumu i nei aupuni "Repubalika o Hawaii?" E kuu lahui aloha, eia iho no imua o ko kakou mau maka kahi [i] maalo ai ua poe la, he poe hoaloha oiaio, ai pu i kahi umeke hookahi, i ka ipuka hookahi, a o ua poe la no ia e olelo haakei nei, a hoonaikola, "ua make loa, a make kanu loa ke Aupuni Moi, a pela aku." E kuu lahui; Aole! Aole loa i make ke Aupuni Moi!! Aole loa i nalo !!! Aole loa hoi i make no ka wa pau ole!!!! Aka, eia oia ke oni ae nei, a ke pii ae nei na kukuna malamalama olinolino o ka hauoli, me ka manaolana mau, he mea hoi e hoolana ana i ka manao, e i iho aha: Imua e Hawaii Lahui a hopu i ka pahu o ka lanakila, a i mea no kakou e hoomaopopo ai i ka oiaio, a oia hoi keia: 1—Aole ka Moiwahine Liliuokalani o ke Aupuni Moi o ko Hawaii Paeaina a me Kona lahui kanaka hoi, i hakaka aku me ke aupuni o Amerika kokua hewa i kela la poina ole o Ianuari 17,

1893. Aka, ua loaa i ka Moiwahine ka naauao kiekie i ku maoli i ke ano Karistiano oiaio, ma ka ae ole ana aku e hakaka me na koa o ka mokukaua Bokekona. 2—Ua hoopiiia kela hana hewa nui a lakou nei, a me ke Kuhina Kiwini o Amerika, aia imua o na maka o na miliona kanaka o ke Aupuni Repubalika Nui o Amerika Huipuia, ke aupuni hoi i ike ia ka hoopono a me ke kaulike. Nolaila, o ke kumu hoopii, ua maemae, ua oiaio, ua pololei, ua koikoi a ua kaumaha loa e hiki ole ai ia Amerika ke alo ae, mai keia hewa nui a kona Kuhina i kokua hewa ai, a ua ae ia mai ka oiaio oia hoopii a ka Moiwahine Liliuokalani me Kona lahui pu, e ka Peresidena hoopono Kalivilana. 3—Ua kokua ka lahui kanaka maoli i ko lakou pono i kaili ia i ka hoopii a ka Moiwahine, ma ke kakau inoa ana mai Hawaii nei a Kauai, i waiho ia aku ma ka lima o ke Komisina Blount, i hoouna ia mai ai i Hawaii nei i ka A. D. 1893. Ma ia hana ana pela, ua hooi[a]ia ae ka ikaika o ka Palapala Hoopii a ka Moiwahine, me [K]ona aupuni a me Kona mau makaainana Hawaii ponoi. 4—Ma ka malama o Iune, A. D. 1894. ua hookumu hou ka Moiwahine Liliuokalani i ka hoopii i na aupuni pakahi o na aina e ma o ko lakou mau Kuhina la, e noho ana ma Hawaii nei, oia hoi ke aupuni o Beritania Nui, Farani a me Geremania, a ua kakooia ua hoopii la a ka Moiwahine e na luna o ka Hui Aloha Aina o ka Paeaina mamua.

5—I ka malama o Dekemapa, 1896, ua hele kino maoli aku la ka Moiwahine Liliuokalani i Amerika me Kana palapala hoopii hope loa ia Amerika, imua o ka Aha Senate, oia ka palapala hoopii e naka haalulu ai ua Repubalika Nui la ke ole oia e hana koke i kana hewa i hana ai. Nolaila, e ka lahui Hawaii, he mea keia na kakou e ike iho ai, aole i make ke Aupuni Moi, aka, aia oia ke oni la iluna o na hoaloha ikaika, na lakou e hana mai i ka pono o Hawaii lahui, Hawaii Aupuni Moi, i hoopilikia wale ia. Nolaila, mai hookoia no paha ka [k]akou nei mau olelo hoonaikola, ina e ae aku ka Moiwahine Liliuokalani i ka hakaka ana me na koa Amenka a loaa ka lanakila i na koa Amerika maluna o ka Moiwahine me Kona pualikoa, alaila, e hai aku au he lanakila ana ia o na poe kipi, ma o ke aupuni Amerika la, a oia lanakila ana, ua hiki ia'u ke ae aku me ka hoohewahewa ole, "ua make ke Aupuni Moi o ko Hawaii Paeaina." Aka, aole loa pela ke ano oia lanakila, nolaila, Imua ! Imua e Hawaii lahui a lanakila !! No ka mea, aia ke hana kino wahine mai la ko kakou Moiwahine, no kou pono kumu i kailiia e alo ana i na poino he nui, a he mea ole nae ia Iaia, oiai ke aloha o Kona puuwai ia oe e Hawaii Lahui, no ka makee i Kona lahuikanaka Ana i aloha ai. Nolaial, o na olelo a ke poe hoopuukahua, a hoonaikola, e hoi aku no ia mau olelo maluna iho o ko lakou mau poo, aia no hoi he wa e aai no ia mau olelo maluna iho o lakou. A no ka mea, o ke au o ka manawa ka mea nana e lawe mai a waiho iho imua o

ko kakou mau maka, i na hana o kela a me keia ano, o kela a me keia aupuni, kela a me keia lahuikanaka e noho kaawale ana maluna o ka ili o ka honua. He nui na mea i hana ia, aka, he uuku nae na mea i hookoia ma ke kahua o ka hoopono a me ka pololei. Ua nui na lono no ko kakou kulana i pahola ia aku mawaho o na aekai o Hawaii, a ke hoihoi mai nei ke au o ka manawa i ka pane ana no ia mau lono, ua kokoke mai, ke olinolino o ka la maluna o kou mau kuahiwi aloha e Hawaii Lahui, e Hawaii Aina, eia aku ma ka hikina o ka la a oili pulelo mai, me ke daimana e hulali ai, a e anapanapa ai kou mau kualono, a he la hauoli i[a] nou e Hawaii iki, e Hawaii nui, e keha iho ai, iloko o na la loihi o ko kakou hoomanawanui ana. A o ua la ala e hiki mai ana, he la ia no ua poe la e moe mai ai ma kou mau wawae, me na waimaka a ka hookamani. Ku hele pela oe e Satana, mai hoao mai oe ia Hawaii, i kou aina i waiwai ai. Imua a lanakila. J. E. A. KAIEWE. Holualoa, Aperila 29, 1897. Mr. Lunahooponopono; Aloha oe: Eia hou no wau ke hoea aku nei imua ou ma keia leta, no ka pono a me ka pomaikai o na ohana o ka poe nona na inoa malalo iho nei, e noho ana ma na wahi like ole o na pae moku o Hawaii. I ka hora 2 p. m. o ka Poakahi, Aperila 26 iho nei, ua nana ia iho la na ma'i i hoomaluia ma Kalihi nei, e na Kauka o ka Papa Ola, a penei na mea i hanaia a me ko lakou mau inoa pakahi. HOOKUU LOA lA. Kuha'u (k). no Honolulu nei HOOKOUIA NO KA AI LAAU. Mrs. D. Kaopua, Mrs. J. Wahinalo, a me Nika (k), no Honolulu lakou; Willie Holokahiki no Waiehu, Maui. NOOHOLOIA NO MOLOKAI Kaililohe (k), Kamaka (w), Solomona (k), Ioane John (k), Iuda Akamu (k), Kaanaana (k), Lilly Aberaham (w), a me Lucy Kelewai (w) no Kauai mai lakou. Makanoe (k), J. Kaalamakani (k), Makulu (k), Kealoha Aukai (k), Aluna Keliihuli a me Hannah Aea (w), no Honolulu nei lakou. Keoki (k) a me Willie Kalua (k) no Pukoo, Molokai. Pupuka (k) a me Huakini Kaaihue no Waiehu me Lahaina, Maui. Jno. Rose no Hilo, Hawaii. Akamu Jr. no Kaneohe, Oahu mai. O ke aloha no kou a me na keiki oniu hua metala ko'u welina. Owau iho no, Tommy K, Nakanaela. Pa Hoomalu o Kalihi, Mei 3, 1897.