Ke Aloha Aina, Volume III, Number 33, 14 August 1897 — HE MOOLELO HOONANEA -NO KE- Keikialii Alabati. Ke Kaeaea o Pelekane. -A ME- Ka Ui Madelina. Ke Kukui Uwila o Ainapo. Hoohenoia no KE ALOHA AINA [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONANEA -NO KE- Keikialii Alabati. Ke Kaeaea o Pelekane. -A ME- Ka Ui Madelina. Ke Kukui Uwila o Ainapo. Hoohenoia no KE ALOHA AINA

MemuU o keia mau leo kono a ke Keikialii i kana wahine, ua lilo ia he mea maikai 1 kā manao o kana wahine a haele pu aku la laua no kahi o na makua, no ka hui pu ana me lana. Oiai nae laua e liuliu ara oo ka wa hele, oia no ka wa j ncno ! koke aku ai o kekahi k;:Lwa wab ne » ke aliiwahine opio, eia kekahi e hele pu ma ia huakai, ina •• -i ( j p no i ko laua manao, nu kona be!r pu ana, O keia nonoi a ke kauwa wahme, huli aela oi?. a pane aku ia i kana kauwa wahme, e olu«lu oe e kah jkt iho ia'u no kekahi manawa pokole, a h'ki i ko'a hoi ana mai, e hele makaikai aku kaua no waho aku nei o ke kulanakauhale ro ka hoohala manawa ana maluaa • na lio. O keia mau olelo a ke Aliiwahine opie, oia kana i namunamu iho ai, aka, aole nae oia i hoike anu t kena manae welania no keia hana a ka Ui Madelina iaia, imua o kona haku opio. A oia no hoi ka wa 1 kamoe loa aku ai ka fcuakai a na alii opio, no kahi e ko laua mau maku* ponpi, kahi hoi o na lealea he lei ulehu wale e haiamu ana, me kolakiu ike oie tnai ia iaua nei, a me ka malu ho: iaua i kofno yku ai ileko e ka rumi hookipa, aia hoi, uhoohikilele la ka manao o na mta a pau, i*ka ike ana mai ia l-.ua. A oia no hoi ko lakeu wa ! ku ae ai lluna, a haawi mai la i ke aiooa no iaua e'>i'<e me ke kulaaa e p»a ia ana e !aua, 0 ke'ia wa a lsua i heea aku ai, oia no ka hora i ponoi o ka auina la, a no ka hapalua hora waie no ko lana wa o ka hooluana ana a hot aku ia laua no ka heie ana o ke alnwahine opio i ka hoieiio, ehke me kana i hoike aku »\ i k&na kauwa wahine punahele, Man ua ae o ko laua hele ana ma keia huakai hooluolu, ua pane aku la ku Ui M?detina i kana aioha, ma paha oia kekahi e heie pu ana me 1a ma keia huakai hoioiio roe kana kauwa. Ua pane aku la oia ir.e ka !eo malie, «oie, no ka mea, e hele aku ana au no kekahi miu a ko kaun mau uiakua i kamiiilio inai nei ia'u, nal.nl >. ua manao au, aku nei au e huh aku as ia «iu«, 8 ko olua e loaa aku 8) ia'u. Ma keia wah , e '.ke ai kakou i ka laooko la ana o ka -i.anao ouuwai eleele e ua «shme k.-uwa nei, omi, ua maepo{.K> >ho 'a iai«, e ko ana kan.j m#u »f« a pau i m. nso a» e hana maluna o ke kaikamah m. , pu-. 1 iu'ni Si ! i,* nahnu' nn ta w th.\ !• .• k» • , k.' jh* t ii4 omole laau « phi l ■ ki ke . .« • kā ni'ni.',' ;r • i>• r m -in «ic kons >-.o , o ana sho j ki k.; v wshi omoie laau h.-ohiamen-, s kī wa e

honi ai ai o-ke kaikamahme alii i ke ea laaua, o k* wa no ia e puina koke ai o kona noonōo, I ka makaukau ana o na mea a pau, oia no. ka wa t haalele iho ai o ka Ui MadeT)na me ka muki ana ae no ka wa hope !oa, a kau aku ia maluna o ko laka mau iio uo ka hele holoholo ma na palena mawaho o ke kulanakauhale, kahi hei a ke kaikamahine alii i haupn mua ole ai, eia oia ke hele aku nei no ka hopena o kona ike ana i kana kane. Ia laua i kaa aku ai mawaho o na palena o ke kulanakauhale, aia hoi, ua kuupau aku la ua kauwa wahine nei i ka holo o kona lio, me he mea la, e ahai la ana oia e kona 150 no ke kuahiwi, i kaua mea he pukalaki o ka holō o kona lio. 0 keia mau hana akamai a ua kauwahine nei, ua lilo ia i mea e hoano e ia ai ka noonoo © ke kaika uahine ahi, a alualu aku la oia mahope o kana kauwa wahine a hiki i ko laua komo ana iloko o ka ululaau O.a no ka wa o ke kauwa wahine i huli ae ai ma kekahi a«ao o ka ululaau loloa e u(u mai ana, a nalo aku la iloko o ka lipolipo o na nahelehele e uhi paa mamua o ko laua mau alo.j Me ka naau kaumaha, helelei iho la na kulu waimaka o ua kaikamahine alii nei, e hoopulu ana hoi i kona mau papalina nohea, a kaohi mai la i ka holo o kona lio, me ke kahoahoa pu ana ae me keia mau olelo ku i ke aloha no kana kane, kona hoapili hoi o na la i hala ae, me ka i du ana ae: Eia au iloko o ka naele o keia ulalaau kahi i hoauwana ia ai, manauli o o ko'u makemake po ioi iho, a ke ike nei au, eia au ke aku nei, ma ka hopena o ka poino, oiai au e ! ukaii nei maahope o k'a meheu o kuu ' Kauwa pjnshele, ka mea hoi a'u i pau!ele nui ai. E>a au ke uhai nei muhupe o kon-i meheu, a hiki i kona wa e loaa ai ia'u me ke ola a make paha, ina la he mea hiki ia'u ke hana, o ka lawe ae 8 hoopakelt i kena ola 'mai ka pilikia mai 1 ka pau ana o keia mau olelo a ua kaikamahme nei, lele iho !a om mailuna iho o kona lio, a nana pono aku la oia iloko o ka hihipea o na ululaau e uhi paapu ana, a aole loa he hookahi ! mea ana i ike aku. koe wale no, o "ka lohe aku i ka leo hone o ca manu e kani ana, a me ke ko mai o na ea huihui mail©Sto mai o na oawawa e hoopuni ana i kahi ana e ku nei. 0 keia wa ana e nana nei, oia no ka wa a ka la e iho aku ana kona mau kukuna mal.mial«ma ma kela aoao o ka alapoai o ka honuj, a e lohe ia aku ana hoi ke kaiiaiulu ani ?e • na eheu o na 'iunu nv ho kuahmi, no ka h©i ana ae e hoaumoe maloKo o ke tak«u mau punana, iloko o na puh« laau e ku kokoke mai ana ma kahī a ia nei ku ana. 1 kua wa, ua hooi loa ia aku ke kaumaha o na manau o ua Ui 1® o Ain«pt> mamuh u o keia una i km i at maluua ona, īu mea hoi i skc tbo U, < koko wahine oia me na |»titkia t*c nt»t, ana h n \ ike oie st nu> kona ha~ nai) « o kh makamua ībt Iho U la. o kaoa n«cnoc »na i kaoa 53c* e hsua at, lu\ h» le iht la e hele no oia e m; wahioe, mamuU o iiiakee nuī i katw kaiiwa puwhele. J|

Nolaila, kau hou ae la oia maluna o !u>na lio, a hoomaka maoli aku la laua e naku poeleele iloko o na laau loloa e lakee ana ma o a maanei, a hiki ī kona wa i ike iho ai, ua pau ka hiki i kona lio ke nee hou aku no mua. Oiai hoi na lala l&au e haehae i kona mau aahu. a na la kumu i hoopau ae i kona manao huii, a lele īho la oia mailuna iho o kona lio, a wehe ae la i ka nohe mai kona kua mai, no ka baawi ana aku i manawa nona e hoomaha ai, elike me ke ano mau o na haku_malama kauwa. Oiai ©ia e hoomaha ana, me ke au ana ae o kona mau maka no kabi kupono nona e hoaumoe iho ai no la po, aia hoi, lohe aku la oia i ka pwe mai o ka wai ma kahi he mau iwilei waie no ke kaawale mai kahi aku ana e noho nei Nolaita, ma ka naau i piha i ka hauoli, alakai aku la oia i kona lio no ka boahainu ana aku i ka wai, a me ia pu hoi, a i mea hoi e hoomama mai ai i ka ono o ka wai o na hora mamua iho. I ka maha sna ae o kona puu ipohi i ka ono a ka wai, hoopaa aku la oia i kona lio, a hele aku la aia e huli » wahi kupono nonae hoaumoe iho ai la po a hiki i ke ao ana, a hiki 1 kona hoea ana aku malalo o kekuhi ana, kahi hoi i maa i na holoholona hihiu i ka moe ana maioko oia wahi j I ke lakou wa i ike mai aii i keia mea pouliuli e nee afcu nei ilok® o ka poeleele, oia no ka wa i pau aku ai n£ holoholona hihiu 1 ka puhee mailoko aku o ua ana nei me ka maka'u niii, a haaiele īho la hoi i ke ana a lakou i noho ai a kupa, mai ka wa liilii mai. t)ia hoi ka us Ui la i kalokalo ae ai i na mana lani, e hoopakele la kona k;no maiioko mai o ka waha o na holoholona hihiu hae oloko oia ulut«au, Komo aku !a oia maloko o ca ana' nei, me be mea la, ua halii ia oloko e*j ke kanaka, ke ku o ka pumeh*na'jo na| mauu e waiho ana maloko, koe wale oia wa!e no ke ano o ke ea e hoopuni' ana ma ia wahi, he hohono holohōlona | wale no a pau. I Akai aole nae oia i nana aku no i? 1 mea, no ka mea, oia hookahi wale no paha kahi kupon» i loaa iaia oia aumoe a he laki loa paha ka loaa hou ana aku o kekahi wahi r okoa mawahe) ae oif wahi ana e iite nei. Kf»mo loa aku la ma iloko o ua āna ala, aia hoi, he keu a ka wela, a hauoli iho la kona naau mamuli ® ka !oaa ?na o kahi kupono iaia e moe ai la po. M#m»a ae o kona haule ->na *ku e hiamoe, ua kalokalo r lS ua ae la eia s ko ke Akua ah»>nui, e hoopakele mat iaia ia po, mai ka waha mai o na holoholona hihiu, a i hiki ai h©i iau ke moe lealea a hiki i ke ao ana, me ka loaa o!e o mea nana e hoopiliki* n.u. A oiai oia e mak«uk*u *o.a e mae iho, ulu uiA! I' ke aloha weU:ūa uoko ona no kana kanr< ke Keikialu Aii»bati a haloiloi mai k»?nA mae *a n aka no kā u*t #na iho iai* me ka 4 k# na*u, Fiian* ae U oU me m leo kahoahoa o ka p.iea i piha i ke a:oha oiiio, a e k «ik kah; ana he; Kor.a »>a t* ki j |utu- ae oia K*a āu ke tv,akauksu bc. e .uoe iho m* MiA *r*ht kāh i i ,kc e'.e al i k* ebAch* e noN iacA ««Ai

hanau īa ana noai a hiki i keia aiau minute a'u e kalokalo ae nei ia oe, aole ia na kou makenoake 1 kono maf, aka, na'u ponoi iho no ia, a maluna no o'u oa ahewa ana a pau e pih aoa no keia roeft a e hala.ole oe e kup aloha. 0 ko'u kaawale ana mai a pe mai, aole ia nau i hookikina mai ia'u. aka, na ko'u R»aHe«)ake ponoi iho no ia, a oia ka'u e olelo ae nei, ua hala ole oe ma na ano a pau, a na'u ponoi no e auamo na koikoi o ko|u mau manao uilani ma keia huakai hele holoholo ik>ko o kou kulanakauhale aln, ka mea hoi au i haupu mūa ōle ai, e komo ana kau aloha iloko o na luuluu o keia neho ana. Ina eia he ma ke alahele e huli mai ana la maua, ke nonoi ae nei au la Alahe, e alakai pololei ia maikou mau kapuai wawae ma ka meheu a'u i hele mai ai, a hiki i ko'u loaa ana ia oe ma* loko o keia ana. Ma keia wahi, e waiho kaua i ke kamailio &na no ka Ui Madelina, a e nana aku hoi kakou no ke kauwa loikoino e kalamoe >a ma k?kahi aoao ae o ka ululaau, kahi hoi a laua e noke nei i ka naku iloko • ka naele o Alakai, me kona manao, o ka pahu bopu hope loa ia ana e hiooko ai i kona manao lili maluna o kona haku opio. 1 keia wa āna e kuupa» nei i ka holo o kona lio, aia no kona mau maka ihope kahi t alaalawa mau ai, i mappopo āi iaia, he aloha io paha ko ke kaikamahine alii iaia, ao!e pa'ra. _ Aka, o kana mea nae i ike mai, oia no ko ke kaikamahme Ui hai mau aku mahope o aona meheu i na wa a pau, so!e hoi he wa i hoololi ia ae at ke poo 0 kona lio hiki iko laua wa i komo iike ai iloko o ka hihipea o ka uiuiaau. A akahi no hoi oia a kaoni mai 1 ka hoio o kona iiō, a mina iho la oia i kona w«ht holoholon<« hoomanaw-uun ua hele a auau i ka hou. aole nse cna nana ia mea, au wah »o a ia feona makemake, ai ;;..-, pau kona iili. Haawi ae ia eia i wanawa hoemaha no iaua a elua. n>a o kona iele ana iho mailuna tho o k<ma lio, a y?ebe ae ia i ke kauiawaha mai kona waha mai, a hoalu ae ia hoi i ke kaula opu o k»u«, noho, i hiki ai laia ke hamu iho i nī iau nahelehde e ulu ana. I kona ike ana iho ua maha, a ua lawa hoi ka wa no kona ho e at ai, la wa oia i li hou at ai i ke ka»la opu o kona noho lio, a ike iho ia oia ua oaa e pu paha tua ta mau oawa e kau tuai aaa msmu* o koua m&ka. Rau ae ia oi* * heie aku la, ine ka manao, e haUwai koke ana ota me ke kaikamahme alu 4 maloko o ua wlūlaau aia, oui, ua noke oia i ka huli inai ia po A hiki t ke ao aoa, nole uae ou i i»aa kcke % auuiuU o ke aUi a ua. ku aaheleheU o loku o ka uiulaau kahi 4 Uu» a dua e bolc like ne; t ka hu'i. Av>k uo . h>K mahA * <.oua Uuu AUi 4 Utkt t ke *C *tti, t >4 «* WUA 1 kau |k *ku «t a o iua kck«bt aoao utat,a ke k*tkaauhtnc : i\i e uiv v c r.ct i'.oko eka Uau Nao* *e t4 ot* i k* U. ek i* ke eui «« u ke kuahiw « a aeie hookaiu au« mea t tk< aku av» he, ikv *ilc uo ia au; o& e, , he maalo ae maaiua e - ■ i- - j ua tu*k*.

,j- - — ,n 1 2 ' - Ku iho la oia ma]#i!a t a noopoe iljola i kana e hana ai, a t ka hope loa o kona oounou ana, hopholojh» la oia e iho ilalo o ke>a. oawa ana e, ku oei e nana, a me ia manao oia i hooko aku ai e l«ke me_kooj makemake laia e nei ma kekahi aoao J3aaj» aia nQ ke, kaikaojahine alii r ke ana kahi i hiamoe ai, .aka, mamuH q ka one o ua wahine oei ī ka wai 4 uolaila, ua hooinau aku ta oia t ka iho ana a hiki i kahi o ke kahawai e kahe ana ilalo o ka oawa. Lete iho.ia oia maiiuna mai o ka Uei, a wehe ae la i.Jte Uo, a inu like īho ia Uua t ka. wai, oiai ka lono e ana īka puu a hiki i jko laua . j Nara ae la oia ma u a maaneu aobe ana tneaJ»ooKehi i ke» a la wa i hqi i, huoi la ae ai k< na huhu no ke kaikamahine ali», nr,e k<;na hoohiki pu iho [hoi, ma kihi e loa» aku ai laia o ke - aiiiahii'e malaila ota e hogko i i kona m tnao awahua m,aluna on„9. I keia wa i haale_e iho at oia i kooa ho ma kekahi aoao mai o ke kahawai, a hoomaka hou aku la oia i ka he!e ana e huli lioko oia nahele ioioa e hihipea ana, e kolo ana, e ha-lo apa ne he popoki ia e boom<tk2k}u ana i ka lole, iloko o kona lua iho» A oo kooa ike ole i kekahi mea e ptlt ana i ke kaikamahine hoobolj tbo la o»a ua hoi ke kaiiiamahioe ahi ke kulanakauhale ali', a ipanao ae ia oia e hoi e hana i ka nohg jq kooa lio, a hoi aku no ke kulanakauhale. Afca, iaia nee e boi mai nei ma kahi ana t pii aku ai, aia ha, ua ike koke mai i* ka Uo o. ke kaikamahme alij, i ka maalo apa ae keia wahine uia kahi koKoke i kpaa w.-.hi i hoopaa u ai e kana haVa,opio'. Oia no Sjooa i puiwa ae ai me ke kani .<n t o .'<pna ihu, oo keia aoa.L ike ai, oia jca wa » ike aku. al qka iia-, hine o ka Uq keii_o # ke kaikamahine aiii j4 ae ia oia aele ao i huh ho' ke k2lka(r.ahine alii no ke kuianakauhaie a'.u. Hele aku la o?a a ma kahi o ka Uo^e ku ana, !ke aku la 5 Ya washo mai o ka ! - ' " ** * noho tne n% oon<» a pau, a ltomo tho 1& ka manao ili>ko ona, aia la ihea ke kaik*msht!ie alii/nolaila, hoohol® iho !a oia <» hele e imi m i kekahi mau wa— bi leaawale iku mai ka ho aku? Ma ka hookuku kinipopo o ka To«ono oei oka Hoku a m<U ive£iattßa, u* iuo ka eo i ka. moa ttope I ,:iiaua % ,kj.a loaa iau he 10 ! a o Iti»na he I