Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 5, 29 January 1898 — HE MOOLELO WALOHIA -:NO KE:- Keikialii Alabati Ke Kaeaea o Peleane. —:A ME KA:— Ui Madelina. Ke Kukui Uwila o Ainapo Hoohenoia no KE ALOHA AINA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA -:NO KE:Keikialii Alabati

Ke Kaeaea o Peleane. —:A ME KA:— Ui Madelina.

Ke Kukui Uwila o Ainapo Hoohenoia no KE ALOHA AINA

0 keia hana nui, i* lawelaweia i ia hora elima oia kakahiaka, aole i kani ka hora ehiku, aia hoi> aohe hana i koe a ua mea hana paleumauma kila la e kali iho ai. Nolaila» ua hoihoi ponoi Rku la oia i m mea & pau, i ka ona noua ia waiwai, a niamua hoi o kotia hele ana, ua uku aka 3a oia i kona mau paahana a paii, i ka huina o elima «iala, e palima aiia hoi i ke kauwa hookahi, he uku makana kiekie loa a ko lakon haku i haawi ai uo hoofcahi hora wale uo a 02. Ua hoea aka la kanaka haoa paieamauma kila imua oka U&ku 0 ke Kakela 0 Tamesa, me na mea a pau ana i makemake ai, a i kona kilohi ana iho, aohe ,vahi a kona maka e hoohalahaia ai. Kakahiaka nui maoh kau hana, a ua hooko ia hoi elike me ka kaua j kuka pu ai nolailai ke makaoa hou aka nei au la oe, i keia huina dala, i like me ka mea rriua, a rne he mea la, oia no pahft ka piha pooo ana o fee kumukuai o kela kapa. 1 ka pau ana o keia mau mea a pau, a hoi aku la hoi ke kanaka hana kapa kila me ka hauoli, 0 ka wa no ia 0 ka makuakane o ua kaikamahine la i hele koke aku ai e hoike, ua pau na mea a pau ika hana ia, a o ka mea wale no i koe, oia kona hoao ana, iaa paha xia kupono elike me kana i manao ai. I ka wa i lohe ai 0 ka ui 0 ka Lokowai i keia mau olelo a kona makuakine, he mea e kona hauoli nui, ano kona piha loa ika hauoli ua haalele koke aku la oīa e ikemaka i na mea a nau a kona makuakan« i hooko ai. I ko laua wa i hoea io aku ai maJoko 0 ka rumi a lakou i kuka ai ma ia wanaeo, aia hoi, e waiho ana , n&mea & dbu me ka makaukau, a i kana nana ana iho, ua kuhke loa ia La mCi aua I niakemake ai. Ia wa, pane koke ia aka la oia i 1

kona makuakane, e kii koke ia aku ko&a makuahine, e hele mai maloko oia rumi, no kona hoao ana i na paha ua hiki kupono iaia ke aahu ia mau mea, no ka hele ana ma keia huakai hoolauna me ke aloha. Hemea oiaio, ua hooko ia la makemake o ua kaikamahine la, a ua ",r>ea io mai hoi kona makuahia.. eiike me &ana olelo, a oia hoi

ka wa a un kaiknmahine la i lnlau iho aii ua oaan anhu nei an» i uuikemake ai a p«a ae lā ma kona t lima. A 0 na aahu hoi ana e kahiko ana wēhe ae la oia fa mau eae.i mai kona pankn kino aku, a o kona mau owili lauoho hoi ? ua boop«A ia iā me kēkahi pine omau gula, a o kuim wa kok« no ia i komo ih» ai i na aahu a pau ana i kauoha ai, a me kona kau ana ae "1 kona papale ki|a maluna o kona poo e hoike mai ana i kona oiwi kilakila o kulana keikikane, hoi he kaikamahine e iike me kona hanau ana. X ka wa i paa ai na mea a pau maluna o kona kino, ka mea hoi a kaua e ka mea heluhelu e, menemene iho ai, mamuli 0 ka iini i haaieie ia ai ka hiehie oka nani, ake imi nei hoi i ke «lahele e hei ai k« manu pili kepau i kana alihi. He oiaio, o ke kilakila ame ke kulana Koa, oia kana e mili lima nei imua o ke alo o kona makua" kaoe, me ke kulana, me he mea la ua aloaio mua iloto 0 ke ehu kakahiaka o k&kahi mau hoouka kaua weliweli. Lalau iho la oia me kona mau lima palup&lu, i kana pahikaua grula, e ku ana imua o ke alo o na makua, a hoohulihuli āe la elike me ka hana ana a keiki i piha kona maa elona i ke oolea. A oiai hoi oia e mili lima ana me keia mau mea, oia no ka wa a ua ui la o ka Lokowai Tameßa i pane aku ai me ka malie, i kft i ana aku: Ke hele nei au tna keīa huakai hele, no ka hooko ana i kou makemake e kuu ahonui, a ke moni nei hoi au i na hoino ia mai a pau e alai mai ana mamua o ko'u alahele no ka pono o ke kumuhana a kakou i hoolala ai. A o ka manawa a'u e hoi m&i ai, he mea hiki ole ia ia'u ke hoike aku o ka wa hea laja, he wa paha no kekahi wa pokole, a i ole, no kekahi manawa loihi aku paha. Aka, e hoomanao no nae olu.a, a mai hoohewahewa, o ka hana a'u e lawe nei, he hana ia na kekahi keikikane, aole hoi na ke kaikamahine, e like me ko'u ano nei. Aka, oka iini i hui ja me ka i makemake, oia ke kumu nana i hoe- ■ _ \ lilo ia'u i kane, i mea no'u e launa pu ai a kuka oielo pu me ka ui opio okekuahiwi. īka pau ana o ka lakou mau kamakamaiiio ana, ua liuliu liks ae la lakou no kona hele ana a kau aku maluna 0 kona lio. oiai hoi kona mau makua e hoike mai ana i ke aloha walania iioko 0 ko laua mau puuwai. Iko lakou wa i hiki afeu ai m» kahi a kona lio e ku ans, aia hoi, ua hoolawa ia na mea a pau me ka makaukau, e laa na pono ai, a me kekahi ie ili i piha i ka waina maemae i wahi 0 hoi no keia huakai hele.

I leia \va 110 hoi i \ ii hc ai fc kau iluna o koua lio, me ka honlpu , ana aku 1 ka .hu o koaa mau ioakua, oiai boi na Whimaka e iho makawalu um ana mai kona mau pnpplina mai, a rae Kona inak tin mea hoi i hooi pr !■ a ia aku kc kaum&h? a iuc ka ehaeha ii) Miit a o itona. 0 k«-ia wa <>ia no ka hora H ponm o ke kftVahiakn, k.i wa hoi an» ni la o ka lokowai 1 haalele īho ai i na paia eehia o ke Kakela ana i noho ai mai kona mao la opio 1118!. A iloko o na puili aloha hope loa ana i kau ae ai eia maluna o kona Jio. a hele aku Ia ma ke alahele una i hoomaopopo ole ai, aka, o ka iinl, oia ka mea nana e pailaka nei iaia, | oia ka mea nana e hoopololei i kana wahi e hele nei. | Kialo hope aku la na wehi pua ! olono o koua home kuahiwi, a eia I hoi oia ke holo aku nel iloko o ka | huikau o ke kaona o Ladana, me j kona uhimaka kila i hoopaa ia malana ona. A oiai hoi oia e niaalo ae ana- ma-1 ] mua o na poe e hele ana ma ke ala- I nui ua huli mai la lakou a nana j maluna o keia holo'io o ke kapakila | e kamoe anf» no kahi i maopopo ole i ia lakou kana wahi e hele nei. Aka, aole nae oia i kaohi mai i j ka holo ana o kona lio, a ua like hoi kona maalo ana iho mauauu o o ke nlo o na poe a pau o aana mai ana iaia, rne he aka kino wailua ula no keka'.ii mea kino uhane. ī ke kani ana ae o ka wati o ka hora 12 o ke awakea, mai ke towera I mai o ke kalanakauhale o Ladana, . . . 'amoiaia wi rat ke kua aku o ke ! kulanakauhale, e kamoe ana hoi no ke alahele kuahiwi, kahi ana i makemake ai, malaila oia i hoomaha iho ai no keknhi mau hora, i hiki ai iaia ke hoonee aku i kana apana | hana i hoolala mua ai. i 1 kona komo pono io ana aku | iloko o ka wehi o ka ululaau. ua lele iho ia oia mai luna iho o kona lio, a haawi pu aku la hoi i wa hooI maha no kona holoholona ahonui, me ka hoolala pu ana, i kahi a ka huakai a ka Hooilina Moi a me ke . keiki opio e hele ai. Aka, oiai no nae oia o noonoo ana iloko ona, aia hoi, ua ike aku la oia i keia poe e holo mai nei maluna o ko lakou mau iio, ma kahi ana e hoolulu nei, a o ua poe la aia no hoi ke Keikialii Alabati a me kona mau ukali, malalo o na hoo» kele ana a ke keiki opio noho kuahtwi.>^ Holo pololei mai la lakou ma kahi ana e noho ana, a na ia raea hoi i kaolii mai i ua poe hololio uei e ku iho no ke kainaillo p« ana me kela hololio o ke kapa kila. I ko lakou ku ana iho, ua haawi koke mai !a lakou i na panai ana o ke aloha, a pela no hoi oia i haawi aku ai, elike me ky aao mau o ka hui malihini aua 9 kekahi a me ; kekahi. j

Ua kaa mea mai la na hookaau olelo ana, mt ka aoao o ke Keikialii i ka ninan ana mai penei: E ke kanaka malihini, e hele ana kau huakai he*e no hea, a i ole, mai hea mai nei oe? 0 kela ninau a ke Eeikialn, oia kana i houluulu koke ae ai i kona j mau manao maikai a pau, a pane j aku la i ka mea nana ka ninau, i ka 1 nna aku: H« malihiui au mai na apana mamao mai ko oukou ha!e nei aku, aka, no ka manao e ike i kekahi mau wahi mamao mai ko'u one kulaiwi mai, oia ke kumu nana i kono mai ia'u e hele auwapa ma na wahi mehameha kanaka ole. Ua halawai no hoi me na inea ma ke alahele. aole nae ia he mea,e hoenii ia mai »i 0 ko'u huakai hele, a hiki w<de iho la no 1 ko. k&kou halawai pu ana he alo a ±ie alo. Aole anei oe e oluolu ana e "hele pu ma ka makou huakai hele, no ka hele hoolanalana ana ma uas?ae mauna 0 Pelekane nei, uo ka hele ana ma hana alualu holoholona, a pela aku. He mau manao" malkai kela, a 0 kekahi no hoi ia 0 na hana a ko'u luaul makuakane i a'o saai ai ia'u, a ke hauoli nei ko'u uhane, ua loaa ae la ko'u mau hoahele no ka huli hope ana aku ma ke hiwi. 1 ka wa i pau ai o kana kamailio ana, ua kau ae la oia maluna 0 Kona lio, a oia no hoi ko lakou wa i hele pu aku ai, me ke komo pu no hoi 0 na manao hoohuoi iloko o ke Keikialii a me kona mau ukali pu. j Aka, ua hiki ole nae ia lakou ke ninau, oiai, aole ia he haua maikai i mamuli o ke kahiko piha ana o i keia hololio iaia iho me ke kapa j kila. Ua ulu mai ?io iioko o lakou ka hoomaopopo aea, hv mea keia, ua lehia i ka milimili ana 0 ka pahikaua a me ka laau ihe, ma ke ano o koaa kuiana, a me ke kulana hiehie maopopo □' ko kulana kot'. Iloko o keia wa a lakou e holo nei, ua komo pono aku Ia lakou iloko 0 na laau loloa 0 ke kuahiwi a ke iho aku la hoi ka ia i ka ilikai. Ua kaa aku la ko lakoa pailaka na w —» . * ke t

keiki opio iiono kuahiwi, e | ana ika hihijpea ona laau loloailip | kuahiwi, me ka pilikia ole. , r i Iko lakou kau ana aku iluna 0 kekahi aliua, e kiei ana ilalo 0 kekahi oawa hohonu, ua nonoi |,ku la ke Koikiahi, q hoaumoe lakou ma ia wahi &po h hiki ike ao ana, a » ualilo no hoi ia he mea maikai i ka manao o ke keiki opio. Ua imi hele aku )a lakou i wahi kup A no no lakou e moe ī ka wa x loaa aku ai p kekahi laau nui, i hoopuni ia kona kino'me na wahi kupono 6 hiki ai ie moe iho ia po a biki i kē ao ana.