Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 12, 19 March 1898 — HE MOOLELO WALOHIA -:NO KE:- Keikialii Alabati Ke Kaeaea o Pelekane. -:A ME KA:- Ui Madelina. Ke Kukui Uwila o Ainapo Hoohenoia no KE ALOHA AINA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA -:NO KE:- Keikialii Alabati

Ke Kaeaea o Pelekane. -:A ME KA:- Ui Madelina.

Ke Kukui Uwila o Ainapo Hoohenoia no KE ALOHA AINA

He oiaio* o ko'u hanao una ooai m* k»-ia wah) i kupono ole . i;ou ibiibi alii niai ka po mai s he home oiaio ia no ko'u «īlo ana i makaamana malalo o kuu m&kuakane aiii, a he lepo noiio kuewa do hoi ma keia vshi a kaua a me m elemakuĪ3 i noho aiA pe'a do e hoohihi nei e noho oea keia wahi a na'u no hoi e ioii aku iaolue, oiai, ua meopopo ja u hf* ku3'*ana ko'u e hiki ei imua eu a m<- ka īehulehu a pau o ke ftloa!ii ; ].<• apouo mnī ni»e hoi oe i keia wau o!e!o a'u e kamaiho nei imua ou, aole no hoi ]j<- honwuhawaha ia o3ua na makua a rne ka lehulehu. Aka ; no ke aioha i kahi e holoholo ai ; a ua lilo hoi i mea punahele loa iloko o ko'u puuwar, 1 oī aku kona auoi ia e a'u s mauiua o na uaea a pau i loaa ia'u, mawaho ae ou e kuu makua aloha. O keia mau oleīo a ke keiki opio imua o kona inakuahine, oia kana i apono koke omi ai s me ka hui & kuk& pu ole r.m kana kane. aka, ua maopopo no iaia kana mea e hana ai ; a oia no lioi ke o kona «e ana. H.'ii aku ia oia a hu'.pu iūh ke Keikialii Alah&l', a inahope o ko laua hui ana ae no ke kuka ana no ko lakou hoi; oia hoi ka wa i hoike' aku ai o ka Ui Maeleiina i ka inanao © &a laua keiki, e hoike ana s aole oia kekahi e hoi pu ana ma keia huakai. Iloko no hoi o keia mau la a na poe a pau i hooluana ai ma keia wahi a ka Ui Maelelina i noho ai me kana keiki, ua lilo na hoaloha elaa, oia hoi ke keiki noho kuahiwi a me ka opio o ke kapa kila, a ua kulike no hoi kona manao, e noho uo oia ma ia wahi me ko ka opio. Mamuli o keia ae ole ana o ke keiki opio, e hoi pu me ka huakai a ' ka moi, nolaila, ua hoonoho ia iho la kekahi mau mahele kaua lio s no j ke kiai ana i ke ola o ke Keikialii opio. A mamuli hoi o ka manao o ka Moi Uiiaina, ua hooholo iho la oia., 6 kuahaua ia ka lahui no ke iiukuiu ana i mau hale noho no ke keiki opio a me kona mau kanakaUa hooko io ia ka liana iloko o ka wa pokole, a nnnuia ae o ka piha ana o ka pule, ua ku a iehulehu na hale i paa 1 ka hanaia malalo o ke kauoha a ka Moi Uilama, a me

m iiihU. iak« i liaAk'i*.» iīio ni 8 I,» I, umt aī Ih's "k a i kft k > s t ni' « •:unh w; u ki- op*<> i » <» ua a jii«u e iīuUu ruu no [ ka ho' ana, ai* lioi ke aloha wela I iloko o na makna a me ke k«ki, ke | han» toao oiela īioko o ko laua I puuwai, a ke hauini la hit»i na wai--1 maku n ke aloha kvipilikii mai Ko i liiiia ma« lihilihi ihmi. ! | iiii! a# lā iukou u > ka mamwa | hopē l'»u, h kamoī- aku I» ka huakai I alii no ka hoi aui i ke k'ulanaknu-j j halo o lA<laūa, a i ukali ia tcai iio j hoi e ke keiki noho ki ahiwi, ka oiwi opio o k$ kapakila a me ko laua mau ukall pu hoi, Ma keia wahi, e h<K>kuu aku ana j kaKOu i ka Moi Uilaioa ka walune, j ke Keikialii Alabati a me ka Ui J Made!ina, e hoi no lakou no ka boi me, a e huli ae boi kakou no ka | nana ana i ka noho ana u na hoai ioha o'.ua, a oae na kanaka iiialola 1 0 laua. ] Ua hoonanea mau ia na opio noho kuahiwi rue ka hoohala mau ana i elua manawa no laua e bele ai iloJko o na nlulaau, ma ka hahai ana i na holoholona, a p#!a aku, a iloko hoi o keia man manawa, me he mea j I:?, ma ka nana aku & na mea a pau j hookahi o laua manao, a hookahi hni ka hana s ma na mea a pau e j haua ai a kekahi o laua, e kokua • aku ana kekalii ī ka hana ana. I kekahi la, oiai ka opio me ke i kapakila e kau ana maluna o ko»a j lio, no ka heie ana iioko o na uluj iaau, ai> no hoi kona kokooiua ke j liuliu mai ia no hoi i kona lio, no j ka heio ana ma kona wahi i manao j ai. elike no hoi me ka kona hoa e | he]e nei. ' Kau ae laua maluna o na ho, a I kamoe poiolei aku la no na wahī j like ole oloko o ka ululaau e lohe j ana hoi i na leo mele ikuwa o .na j manu, maiiuna mai o na [ala laau '< like oli?. j O keia mau mea a iaua e hoohihi t nei, he mea hooi aku ia i ka hauoli iloko o ka puuwai o ua mau opio la, | ma ka lohe ana i ko lakou mau Uo i mele like ole, a me ka nani makalapua hoi o ko lakou mau hulu. 0 ko laua kamaama mau i ka maka o na manu a me na holohoiona, me he mea la, ua hoolakalaka ia lakou a pau imua o ko 3 ikou alo, a ua hiki hoi ia laua ke miiimili i ko lakou mau kino, elike me ko. iaua makemake. 1 ko laua komo pu ana nku iloko o ka hihipea o na laau e olokea ana ko lakou moe ana, le'e iho la ka opio o ke kapakila mailuna iho o kona lio, a hoopaa nku la j knna lio > ma kahi kupono, $ o ko„a kokoolua I hoi, hala aku la oia m.i kekahi aoao 0 ka ululaau. Halo aku la na maka hiaal o ua, opio la o ke kapakiki, a īke aku Ja ■ oia i ke kahe uliuli ae o ka wai oke' kahawai, noK.ila, hooholo iho la oia 1 koua manao, e iho oia e inu wah: i

wai, &v. auau pu Lo», oL) ku la e hoopuiuīhaua aua i nft 1 u 1 HU <»!oko otu Wiilii la HiiA cs bc!; a'^u neu I koiia biki ana aku raa kap* o ua kahawai Ta e kahe a»a o ka wa ; , naaa ae la oia a maanoi, a ike iho la, fto!e mea nana e ike mai kona aut»u ana Nolaila, wehe a« la ola i koqa aahu e uhi aoi i kona kiwo, 6fc hoi k« k«paki)a, a koe iho la kona mau aahu maioko !o.i, ou» lioi koua' aahu wahiue,A me kona ouanao hauoli no ka uliuli lipolipo o ka wui o ke kaha- j w&i e iaua ana, no'aila, awiwi iho la t oia i ka wehe a&a i kon» mau 'ole a pau e uhi ana iaia, me kona nooooo ole ae, e aoea mai ai>a kekahi mea mahope ona. A oia no hoi ko'na wa i lele «ku ai iloko o kekahi kiowai i hele a uliuli lipolipa naa h nana iho a kona maa maka. a ua lilo hoi ia i mea e haooli lo» ai o kona n«'0noo. A oiai hoī, ua hele koua kioo a m&luhiluhi i ka We ana,.a me ka j īkliki wela hoi oka laj na ia mea i hooloihi aku i kona manāwa e auau 'ai iloko o ka wai. f Aka, iaia nae eau ana ioa ia ' nei, me ka hookuuwelu ana i is.ona |lauoho e pnlelo ana ilokn o ka wai, ! a oia no hoi ka wa ana i puiwa ae ai ike pohapoha mai o kekahi mea halulu maluna mai o kahi ana e auau ana. Aka, aole nae oia i haupu ae, he kino kanaka ua mea la ana e lohe aku nei ī ke pohapoha mai o kona raau kapuai wawae, a hiki i koha wa i īke mai ai o ua rnea la aua e ike mai nei, aole ia he mea okoa, aka, o koni hoaloha no ia oloko oia uiunahele. Oiai nae hoi, aohe ana hana e ae e hana ai, nolaila, honmau iho la.no oia i ka auau ana, me ka nana oie mai i keia mea e hele aku nei> me he mea la, e hoike okoa mai anano oia, aole oia i ike iaia, a i ole, nana no hoi ia e kahea aku iaia, i hiki fiki iaia ke noonoo i kana mea e pane mai ai, i ka wa e ninau ia aku ai. O ke keiki opio hoi, aole no oia i manao a i haupu iki ae hoi, eia kona hoaloha oke kapa huna ke auau ■wahi wai nei ma kona alaheleehele aku nei. Aka, iaia nae i kokoke loa aku ai ma kahi o ke &owai a kona hoa e noke nei i ka akahi no, oia a hoohikilele ia ae, mamuli o kona ike lanaaku i na owili lauoho uliuli e maewa ana iluna o ka iliwai, i ku i like ole hoi me ko na kane. ; Oiai hoi na maka oua mea la e aua.u ana, ua uhipaa ia iho ia e kona mau owih lauoho, a ua, hiki ole i kekahi mea, ke ike mai owai la ua mea la e auau ana. A no ka naia o!e naai o ke kaikamahine opio o k,e kapa kiia, ka ui nohea o ke kapa huna, ua kalioa maoli aku la ua opio nei, me ka einau pu ana aku i keia mau huaolelo >e hiki ai i ua ui la ke mvna mai.

E k» ui nohenohea o keia la malie, ka mea hoi nana i hooki i ke kani ana o na leo himeni o na manu ai kaohi aku hoi i ka aoa o na leo ahiu weliweli o na holoholona o loko o keia ululaau kauaka ole. Mai ko'u wa uuku mai o ko'u holoholo ana maloko o keia mau uluI laau, aole 10.% au i ike i kekahi mea i kino wahine, i oi aku kona ui a me j ka uani mawaho ae c ko'u makuahij ne elike mo oe, ka mea hoi a'u e kai ena nei, oua lua ma ke ao ho- | lookoa. I Aka» ua kuhihewa nae :a iuanao ; ani o'u, oia ; , ke hojke mai nei kyq i mau owili lauol.o uliuli, a me kou j nani nohea, i ka oi palua ana aku o| i kou mau helehelena maaiua. o na! ; mea a pau i ikemaka ai -mn 'keia ili- ! honua, a pehea 3a oe i h;ki mai ai makeiawahi? I ka wa o ka wahine opio i lohe j pono mai ai i keia mau hua lainau I a kona hoapili hoi oloko oia uiuna- | hele, a laua hoi a elua i manao ai, o j ko laua wa iho ia ia e ike ai kekahi jft me kekahi me na hiohional ! huna o ka ui o ke kapa kila. A Oia no hoi ka wa a ua kino wahine opio la i wfehe pono ae ai i | na puolo lauoho e uhi ana mamua o kona mau maka, a me ka leo hoi 0 ka mea i piha mua kona mau naau me ka iini, pane mai la oia me ka leo i hele a pepe i ka wai o Niulii 1 ka i ana mai ; E kekeiki opio, nona na helehele* na i hoeha mafi kuu iwi aoao, i na sekoua mua o ko'u ike ana aku nei ia oe, a oiai hoi, o.*u uie<* nui eae e pane aku ai no kau ninau, i haawi mai nei na'u e hoike aku. Koe wale iho no keia, he wahine aui hoopilikia ia ko'u mānao, ma&uli o ke aloha no kekahi mea au i ike ai, a i kamaaina hoi i kona mau helehelena, a malalo oia ua waiho aku la i noho ana pilikia ole me ka ohana, a, hele kuewa mai maloko o kela mau ululaau, me ka noonoo ole i ka luhi a me ka iuea o kc : r r;^v

™ •■ n /7*"""7— 1 -",■■■ : - ~ > Na ka wela a ka la i kouo inai ia'u e kipa mai ma keia kahawai, a e auau iho» i. wahi © hoouiaaliii ia ae ai k.i hahana wela o k* la e aaki aqa maloko o keia mau ululaau, a pela iho la au i ioaa mai la ia oe e auau aoa ma ka wai 0 keia kahawai, i helo a lipolipo. 0 keia inau olelo a ka ui o ke kapa kila, ua hoopahaphao aku ia i ka noonoo 0 keiki nona ia apapa> mamuli 0 kona koho ana inai i ka manao, aia he mea nui ilokoo keia wahine opio no kekahi mea ana i iini nui ai, a oiai hoi na manao uluku e e lapa ana iloko 0 konn houpo ia mauawa, aia ia ke hana mao ole la iloko ona ia manawa, a oifl. Jjoi i -pn»e, aku ai mp ka leo malie, i ka i ana aku. A laila, aia anti maluna 0 ka ili o ka h.>nua ua mea la nai» i hoolilo ia 08 i mea hele auwana maloko o na a ina he mea oluolu i kou manao e hoike mai ia'u, i kona wahi i noho ai a me kana haGa. B hana, no au i na mea a pau e hiki ai ke loaa ua mea la, o ka make ka mea nana e hooki i ko'u huli ana i ua meji U naua u e 1 hoeha akn. A i wahi hoi e hooiaio ia ai ka'u mau olelo, e heomanao oe, ma ka inoa o Alaho ka Mana Loa, aole loa au. e hoi fiqpe ma ka ka'u olelo aae, imua no ka hopena 0 na mea a pay. Ika i lohe pono mai ai oua ui la i keia mau olelo a kona hoa uhaiaholo o na la i hala ae, ua.ulu ae la iloko ona ka noopoo maikai ana, oia hoi, e noi aku oia i ka oluolu o kona hoa, e hoohiki mua mai laua, i na paha hc biki iaia, ke hoike aku i kona mau manao & pau» me ka hiki ole iaie ke hoole mai.