Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 21, 21 May 1898 — HE MOOLELO WALOHIA -:NO KE:- Keikialii Alabati Ke Kaeaea o Pelekane. -:A ME KA:- Ui Madelina. Ke Kukui Uwila o Ainapo Hoohenoia no KE ALOHA AINA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA -:NO KE:- Keikialii Alabati

Ke Kaeaea o Pelekane. -:A ME KA:- Ui Madelina.

Ke Kukui Uwila o Ainapo Hoohenoia no KE ALOHA AINA

I ka vra i ak&kuu mai si o na koa o ka t>cao o n'a eneoii, oia ko lakou wa i hooleaulua Ifei hou iho ai i ka nee ana aku imua. a ia manawa no hoi i ike ia aku ai na laina koa a pau mawaho e hoornaba ana. no ba eooiīoo aiia i kahi r : liiki ai ke wawabi wjaaJ«!ii ift na paia pfta 0 ka ba]«ji]ii irjc ka hikiwawe loa. Ua haawi koke ia &e <a ke kauoha iioko o na iaina koa e paa anā i ka pa aliī tir> ka hooj»alift ana »o Kekahi maa&wā no ko lakou wa ai. a i hikl ai he wa © hooluolu ai no ko lakou mau kino. I ka hiki ana ae i ka hora ekolu.o ka auina la, oia ka wa i ike ia aku ai na koa kaua lio o ka eneini, e holo mai ana me ka puahi' nui, 'a me ka lakou mau laau ihe e kaeaoe poiolei mai ana imua, me ka manao o na paia pohaku e ku mai ana malEua o ko lakoa alo, e hoohanee lakou iaia a hiolo ilalo. He manawa pokole wale no keia hoomau ana mai o ua po6 ne;, aia hoj, ua ike ia «ku la ka owa ana ; tnui o kekahi kihi o ka Paalii i na | koa kaua lio o na enomi. A oia no hoi kn i hooikaika loa &e ai o na koa oloko o ka Paalū me ka hoouna ia ana aku, palua a pakolu na |jO6 kiai e ku ana maloko mai o ka Paaiii, A me ka hakaha ole ua hooun» aku la lakou i na elele o ka make maluna o ko iakou mau enemi, a i ka hora 12 oke aumoe, ua ike ia aku la ka emi hope ana o na pualikoa mawaho mai me ica haalele an.a iho i ko lakou poe make e muu mokaki ana me he lau pala ala. Ua hooi loa ia ae la na manao bo» iloko o ko lakou mau puuwai, ma--0 ka nui hewahewa o na poe make 1 anai ia aku la a pau i ka pahee No keia ike ana o ka We!i o na al? huhu o ka moana, i ka luku pi'uepine la o kona ruau koa. ua ulu mai ia iloko ona r.a manao ano e, no kana hana pono e luku ai i keia poe koa oloko o ka Paahi a me ko na p-ipu pu. Mahope o kona noonoo ana me ke aj£#EFele, akahi no a loaa iaia ka niea e ai ke luku ia lieia poe e hoonahoa mai nei maloko j na elele o ka make me ka weliweii nui, Nolaiia, i ka hora Uoio ka j o hoouna aku la oia i mau elele lawe kauoha no ka hoio ana iluna o ko iakou mau mokukaua, no ka hoolele ana mai i ka elua hapakolu . o ua kaaaka maluna o aa moku.

1 ka wa i loaa aku ai o ke kauohn •wiwi iluaa o na moku a pan, u* ■ hoofeo ia īeal la :a me ka hiklwawe ' uui 4 n>e ka paa pu ana mai ire ko lak»Q iiiau lako apau. | He hapelua !i m « lr tiO k.a mnra#o m*i ka i loaa a» « . kmi*hr», » i k* p«<* «rm mai o • na koa a jmu i makomnko ia uika o ka aina. j Ileiiio o keia }ie!una i l'O' n>ni la, aia he 2'/>OO a oi poe me » t po!r- ! huku k'loi wawalu Imle, ft he 10.000 , me r»a kipikua, a o ke Jjo. me ; na lako kaua o kela a mc keiu ana. ; A ke hui ia ke lakou nui a pau ua ' hiki aku ia i ka heluna o -00,000 _. a o kd koena aku iluoa o na moku he 40,000, no ke ku kiai ana eoai ma kaauao makai. 0 kfaīa iieluna nui h«wabevva i p«e mai U i ka aina, ua no« ke-ke m.' i !a lakoti mo ka «\viwi nui, no ka bonpuui ana ia wabo o ka Faalii a me na pspu, me ka ?ke oīo mai'o ka poe o loko, eia feo lakou fo#ikē ua k-okoke loa i na wa a pau. Aohnkauoha oo ke kali ana a loaa mai na p«ne mailoko mai o na wahi hoolula kaaa o ka aina, oia', oia mau hana, he imi gna ia ! alahele o ka i ke ola o ko lakou mau eneml', 3ea mea hoi a lakou nei e ake aku nei e loaa ia la-, kou ka lanakila. I" ka wa i puni ai o na. wahi a pa« oia no ka wa i boo.ma.ka. koke aku ai o na poe wawahi i ua Jpaia paa o na papu a me ka Paalii, a i'oko o na sekona pokole loa, aa nanee na paia paa o na pa pohak'a i hana ia ai e na poe Pelekane. ' A oia no hoi ka wa i ike ia aku ai na laina koa o loko, e ku ana lakou me ka makaukau nui, no ke pale ana roai i keia make e nee aku eei mamua o ko lakow alo. , He mea oiaio, o ka hanee ana o na wahi paa a pau, mai ka paalii a na papu, he hoikB akaka lQa ia ne ka poino o na poe maloko oia rnau x ahi Aka, eiike no nae me ke ano o k« kanaka Pelekane oiaio, aole oia e ae e haawi pio wale i ke ea o kona aina a hiki i ke kanaka hope !oa, pela no na poe Pelekane oiaio, i ku mai ai e paio i keia heluna n/ii hewahewa o ko lakou mau enem! me ka wiwo ole. Uapaio ia mai keia heluna. uui hewahewa o na enemi, i oi paliūoa aku i ka heluna o na koa o k& 'ain.a. me ka nui, e na'i ana no ko lakou loa. 1 ka wehe ana mai o ke alaula o j ke kakahiaka, aia hoi, ua hamau ka [ leo o na mea a pau, a ua ike ia aku ! la hoi ka hae o ke Keikialii Alavii;a e kau kehakeha mai ana iluna o ka ! pahu 'hae o ka halealii, ! E holke mai ana hoi i na kupa o ka aiua, eia ka mana o ka a'na iloko o kona lima kahi 1 paa i* , ai, a o na hoopoaopono ana a pau, j e hoohana ia aku ana ia iloko o aa j hor» oia la ka h|kali» ole. ;

0 ka nui o na make mawaeua o J | na aoao elua» he lielima toaliuahua | ' no i'a, a o lta oi lo.a atu, om no hoi j na koa o loko o na papu a me 1 | ka paalīi, a ke hui ia ka poe ma.'ke | rna ka no(io o na poe Peleknne. ut'i i I liiki uku ia i ka l|Uma o 23,000, a oia no lioi hb k< a 5 mak«ukau, i ka j wao ktia kaua poiwo a na e L u£riif, j O ka loaa anao ka UnakiU i keia | Keikialū o ka fauna o na poe powi?, ; ua hoiiee ae la oia i kona kanawai 3 naua loa o kona Hlo ana i m.oi maiu,j na o k» lahui Peleknne, e lioomana | īa oia elike ir.e he ekua nui la ma | ka maloko e na halepule a pau j o ka aina, ma o kona kil i. kalai ia, a i ole, ina o kona hiki kinol ana aku paha tna ia mau wahi. O ka lua, i kona wa e hele ai ma j na alanui, a ma na anaina hoonanea I paha, e moe na mea a pn» ilalo, a o I ka mea a mau mea e kue i Jkeia he | make w»le no ko lakou hopenB. O na wahine a na koa i make o ka poe Pelekane/ he mau wahine lakoa na kona po* kanaka, a o ka j lakou mau keiki, e l'lo lakou i mau Bjobai me he bipi a hipa keiki la i ka wa o ka Iseraela. O keia mau kanawai hookaumaha a pau, ua kukala ia aku la ia ma na wani a pāu, ma ka hoouna ia ana o na elele e lawe i ke kuaha.ua alii me ka hakalia ole; . Aole loa e hiki i kekahi mea ke kue mai, oiai, i kola a me koia la aia na moku o ua Keikialii Alavina nei ke hoohonuo mai la ma na awa kumoku a pau o Pelekane, me ka makaukau raau no ka hooko ana i na kauoha a pau noai ko lakou hakn alii mai. He elna makahiki a oi ka noho mana ana o keia Keikialii powa iluria o ka lepo paa o Pelekane, a ua hiki ke olelo ia ak", oole he hookanaaho hou ana aku e hoi hou ai ka mana o ka hoomalu ana o ka aina iloko o ko lakou lima. Ua puni ka aina me naleo kumafeena o ke kaumaha, noa o ka lukv wale ia ana o na keiki opiopīo me he «aau holoholona la i mohai kuni no ka hoomana ana i ko lakou akua iiou, oia hoi ko lakou.moi hou Na keia mau hana maewaewa i ferjoulu ae i na manao hoomokuaJiana iloko o ka lahni Pelekane, ma o ko lakou hoao Uilii ana e kue aku i j ka mana hookaumaha o ko lakou J alii hou. j Aka, elike me ka nui o ka makau- | kau ka ikaika e paa ia ana iloj ka lism <y keia alii, ua oi loa aku j kona hookiekie, aiue ka lnku wale ] ana i na makaainana ma na wahi a i o ka amaj A ua hiki ele h<u ke manaoia, e j kaa liou ana ka noho ana I a uie ka lanakila i'ka laUui relekane, mamuli q |ja make aua o ko laī kou mau haku wo : , ka inea hoi a _ lakou i aluha nui aiI kpj>iha pono ana o na makal.i- . ki eliā,o ka npho&li; ana o ku keLkii i "'

alii ylavioa mnlunn o Pelokano, ala na kiu hoohalua maloko o na ipulia hale o kela a me keia makaainana, e nana pouo anft noka hoolio ia ana o na kaaoha a ke alii, no kon« boomana ia me he akua la, A oiai hoi, aole i ike ia keia mau haoa apuhi a ke alii ma na hnle no> ho, ua noho pu wale no na, mea a pau me ka makemake ole e lawe ae a noor>oo no »a mea* mamuli o „ka hoowahawaha o fta na&u, i keia mau, hana hoojtnanakii, aka, eliko me ka nui o ka hoow.aimwaha i hoike ia ma; e ka lahui, pela ka nui o ka mako e kau a&a maluna o lakou. Ua hoopioloke mau ia ka noho. ana maikai o ka aina, a loii ae Iu ke ano, ame he meft 1», he oia i hookumu īa me na hana īno o ka hao wale, ka pakaha a me. ka .pe.wa, Hoea mailakeia poe mai ua kakai mauea mai, a luku m&i la lakou xne ka weliweli nui maluna o.na.poe a paa e loaa mai ana ia lakau, ina hepoe Pelokane lakou, a.i ole, he poe kuewa paha mai ke kai mui. 0 ktia mau poino weliweii e hekau nei maluna o ka lahyi Pe-lekane ka mea nana i kono aē i Ua mana o kekahi poe, e ku ae lakou ilouu a e hana i na mea e pan'al'&ku'ai maluna o ko lakou poe ējaemfC . O keia uanawa e luilia $ nei e ka pee i aikona i r»a ■ maha, oia no ! piha aua o ka makahiki tfinr>a o i-.a i nohoalii ana o ke Keikialii Alavina | ke Pukonakoua hoi o na ale ! o ka moana. i Ma keia wahi, e huli ae ai kakon i a nana aku i ka hoea &na raai o k«> ' keiki opio o ko kuahiwi a mo koua i hoalolia, ka Euou*fioi o k« kapakila ! a me ko laua mau wahi kau.*ka kakaikahi. i Iko aumoe o Lvpo, heuaaku U, lakuu o ka puk.apa o k& . Paalii* a Uike|c aku ia ika puka, elike me ke auo maa m&u, a e Liki ; ax lioi ke ia&»ao ia mau o ko alii iiO ; palia ke;a a lakou e kikeko nuii u<. i mawaUo. v

A oifti lioi, he k;hv)jshu, manawa a leia alii e lieio ai e, hPk-^lj liiianakii i na.ko'a kiai, a pela i pui- . , . «1 wa koke r.e ax na manao ojga_ poe a ku kiai ano ia wa, a oiai hw, h| Peleknne lakou, ua. , flaai la lakou e uinau. ?sm2s Owai kola mavyaho ? „ A oia n.) hoi ka wa i pane koke aku ai o Alefereda, keiki noho kua- ' hiwi, w he hoopakele no Pelekane,'/ oka lohe pqjm ana paai p&& koa PUekane e ku kiai ana maloko, m 4 y *.,lg i ka huaoielo hoopakele, ua pale ae,Jl3I 1« lau* i, ke kulana ku kiai hq pouo o- hai* a oia no hoi ko laua wa r| i weh« awiwi mai ai i ka puka, a oia no hoi ka wa i komo koke aku ai o Ir j ua opio U, me na lululima pumehaaa ana me ko lakou alli opio, . 0 keia no hoi ka wa i noi koko, aku ai o ua opio la i ea wahi koa» aia la ihei ka moi kahi i noho oia aoi ke keikialii AZaviua, hoi e noho nei me ka manao ole ua kokoke mai koaa hopena e akn iaia. ' Ūa hai maila ua naau wahl koa nei i na mea a pau, me ka hahai mai 0 ua mau wah.i koa nePi hnoo 'na kua 'malihini, he īīplne uliulii nui..la , poohlwi akau papa!e h!v*lu "hea ina ko lakou , e paā an!a naa ko lāk'ou lima ihē me ka pahikaua pokole ma lakou nuau puhaka, a ho mau helē-^^ • —. - j. - • • *-&gSēēē helena ahlu o ano aikanaka e 'haiamu ana maliana^iakou. 1 keia wa, ao!fe o hkou mea kahl e ku kiai aiia, oiai, .eia 1 Pelekane ponoi ka malama maluhia oka paalii ame na pa'pu? a .. _ he Tra keia ho nei e noho, hoomaha ai a hiki i ka nora 4 0 wanāao, raa oka lioohala ana Ikp J; lakou manawa me na niea iau a niQT?jl ka pu lioi, 1 Ua iilo ke eo o ka kwipopo mawaeaa o ka a oie k» ikgiuiaua i ka moa jOAm.aU o ka losn* an« piuii, & o kona hoa lie? 9 ka Poaaao mL .. {