Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXIII, Number 19, 7 September 1938 — Holo Ku-e O Kome Hulo [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Holo Ku-e O Kome Hulo

lloko o na ninau kalaiaīua t; nee. uei i kei» mau la. .o ke kau kolio balota haliaua ana keia. oka weua lapalapa o ke ahi a ka Waliine., lva kalaiiea aei o KOME HULO . (,T.om . Cuunip£liam) i kona Uolo ku-e ia Samuei Mahuka .Speucer, Jia.X<unaho.oiaalu o ke Ka- , lana. a Hawaii. , , h i ilanau ia, oia ma Honoiulu ma ika ia 31 o Okatoba 1894, lioouaaui.ao ia oia ma ke Kuia Nui o Kaaahoea. mai i Hawaii nei 25 makahiki i aui aela, awaialulu ia iloko oka beri(.a maemae o ka mare i.ke kaikamaUiue a William A. 1 Tod<£ (iluio) auae Sarah CogsJiell Todd, ke K.uini Seuetoa o Hawaii Hikina jMis. Sarah Todd Cunning- ; . Kinikini na makahiki o kona luaui makuakaue Hulo iloko o na «inau kaiaiaina o Hawaii Kalana. ] lioko ona makahiki mua oiyc Ka- j i»aa he lunakiai, a anu-u aku ike" kulana luuahoomalu, he mahi no{ ke keeua apualii. iiamuku paualūi no ke Kaiana o Hawaīi, *

— :-***- [ lk.i mahahiki 1936 hoohanohano I ka I; ka Mahi, ka Palena na I£aI kumakaainana o Hawali Kalana iaia ke Senetoa wahlne mua lo£ i ike ia oka Mokupuni a Keawe, a ma kiMia kulana, luipa miliona dala i loaa ma' ma kona liooikaj,ka ana no keia kalana. * » O ke Kuini Senetoa wale no ke scnetoa kau loihi o keia kalaaa. a o kona manao paipai ina mana koho, e komo nui na wahine ona ninau kaiaiaina lioonee aupuei. O Kome Huio he luaui makuakane oia no 5 keiki, 2 kaikamahia» ame 3 kamakane. I kona hoea a na mai i keia kalana, he kiko *|a oia no kekahi oiia mahiko. o kG,ia he lioaainp |iom«hookuonoono oia no ka mokupuni .o Kauai maniua o kona hoea aOa mai i Hawaii nei. rmikumalima makahiki i hala aela, ku aela na pou. na o'a t> kaha oihana kalepa halihali ukan& e ike ia nei ma ka inoa o Cilir, Xrausl'er a iit>lojuua e ike ia q4gl L keia manawa, a ma ia lioiomua, o kana oihana kalepa, ke ike. i*

n.ei, lie hokeie hookipa kekahi e pili pu ala me koua ua oihana. He hoike ana keia no ka hoiomua o kang, oihana kaiepa, kikop koua noonoo imua. ike 1& aoia % hiki ia kakou e iiooiaa'e he kanaKa' makaukau oia iloko o kana hana, 4 huipuia aku me kona makaukae maluna o ke kuiana hanoh&no akā leliuiehu } papahi aku maluna ona, iunakiai no Hawaii & l kauwa na ka iehulehu, e liana ika hana me ka maikai a hoiomua na hana apau iioko ona ke'ake'a o* kona mau hoa lunakiai. AKA, aola •I haule ka makee o kona maoae* e hana akā lehuleliu. -■% I lke kau mua ana i holo lunakiai | ai, liaule oia ma ia holo ana, 4* iika makahiki 1832, hoao hou oia e , holo» » ma ia hoio aua loaa ka la- ■ nakiia, a iloko o 6 makahiki ko-

na paa ana ika hae o ka lanakila | I kauwa na ka lehuleliu. Iloko o keia mau maiiahiki, ke koikoi o kona manao, aia maluna oka ho-lp mua oke kalana, me ka hoho hoomakauli'i ana ina dala aka lehulehu, aole ona makemake e noho ale ke kalana ma ke kuai ana I na bona a uku aku ina* uku pane kiekle, AKA, e nee ke kalana ina na elala imua oke alo mai na' uku auhau mai. Mamuli ona kanawai a ka ahaoleio i kau ai no keia kalana, loaa akula ka mana iloko oka Hma o ka lunahoomalu, no ka hoohana aua ia mau dala, a ma ia hana ana e pii nei ka uku auhau aka lehulehu e uku nei, a ku ka ninau, "pii loa ka uku auhau."Ua hiki ia Kome Hulo e ku la'ela'e maluna o kana mau hana maikai ana e hana nei no ka pono oKe Kalana o Hawaii, iloko ona uluao-a, ku-e a kona mau hoa lu/iakiai.

He eono miliona elala ka noho aie oke Kalana mamuli opa Bona i kuai sa ai, a e uku ia ae me ka uku pu ana aku ina uku panee maiioko mai o hapalua o na loaa ohi auhau maluna oka auliau aina, a e uku ke Kalana i keia mau aie iioko ona makahiki apau. Ua hoopapau oia ika hapa nui o kona manawa, maluna o* ka hana a ka lehulehu i hookau aku ai maluna ona 1 kauwa na ka lehulehu, no ka holomua oke kalana. Iloko ona makahiki" ana i paa ai i keia kulana, oia wale no ka lunakiai e makaala ana no ke kiko la ana i na <iala aka lehulehu, a he elua makahiki oia kona noho ana i iaia no ke Komite Waiwai oke Kalana.

A o ka iini o kona puuwai e o-u oia ike kulana a Samuel M. Speneer lunahoomalu e paa nei, mamuli o kana mau mea e hoike nei, ua hiki loa iaia ke pailakā ike Aupūni Kalana, me ka holomua, a e ku kiai ina manawa apau iria miliona dala ake Kalana, a ua liiki iaia ke hooemi ina uku auhau e «ku ia nei, me ka hoopii pu ike kuiana ohaoha oke Kalana, a hooeml iho i kanakolu pakeneta oke dala, aole hoi e like me ko keia manawa. : Iloko oka lima oka Lunalioomalu Spencer, he elua miliona dala ana e hoonee ai no na hana oke Kalana, ake manao nei o Kome Hulo malalo o kana pailaka ana i ke aupuni Kalana e noho aie ole ke Kalana. I na kau i hala akula nonanona ka hana a na lima hana, a 1 keiamaaawa, liilil ioa na Hma hana e hoohana ia nei.

Nui na dala aka lehuiehu i lioonee ia, aka ia manawa hookahi aole mea e hiki e hoike a'e ma na hana hea i hoohana ia ai, ia mau huina dala. Ke hoike nei o Kome Hulo oka wa keia e waele ai na pulu oi kau ka la ika hono, e hoea mai ana ka manawa, e mahae ai na kokua ana mai aka WPA, a oka manawa keia e liuHu ai na poo aupuni no ka makaala ana i keia puka liu. He hoaloha oia no tia lima iiana, Do na Poe maka liilii, uo na poe lloko ona oihaaa kalepa, no na poe apau o keia Kalana aie ka aana ole a'e ike kulana a ili oia ka naka.

Nui no na hoopahenehene ku-e ia K«ne Hulo i keia uinau, ma waena oua ame Saniucl Mahuka Spencer, owai o laua ka ka iehulehu e wae ai 4 kapae paha ia Kome Hulo oiai ke 44 keia o kona inau makahiki, a kapae paha ia Samuel Maliuka Speueer ike 64 o kona mau makahiki, u iua e o u a kapae ka iehulehu iaia, he mea oiaio loa, e loaa aua iaiu (Mahuka) he makana mai ka waihona uku hooiwm »250.00 oi a emi mai e 10-: «» iaia oka mahina hookahi, ua hikl e loan īata keia huina dalal kom ia, a oia hui na daia e loaa ai iaia, aoie hiki e kanaki i tt oia no kekalii kumu al e paha ana i aie al, a kukulu aku ia koi noi ai-e imua ona aha kaukanawai.

Ke nol Ikaikia nei o Kou« Hulo ina Hakumakaaiuaua, e kaaua kii »»n*o aie ke akahoK». Uo u«i mau hwliio «ke Kaluuu e houiilo tit»l» R»« ka maopopu o i,- mHh«a u Uuo haiialA nel, iuuu lnuiua Uaīa, K* maknukau. holuiuua,, kt> pili is m«u hoailo»<i niu Koaie Ualo. K« hoike a t >i g Koiuu lluio ia»| mnua koho, nu k<> ana. uka; wu.hu loaa lai», hooknhi haiou 1 ka oi mnluua oka i>ua l»a j lol» I koho i&, loiu ia,la .ui iaiu IH> kakou lu* umikui:Mwah« Uu««ni baiota, i?hiku Uuu*ui u»<i book*lti bftiou po KoiUi' Uuiw k«! l«n«kHs». « k;UMu~iUt> ulu k« ithu l*fcu tu*nft koho. Ra Utw HI ? LEHV KO KA LANAKIUA O KOWS \tVUOS

TOM CUNN!NGHAM