Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXIV, Number 48, 27 March 1940 — He Kaao No Laieikawai [ARTICLE]

He Kaao No Laieikawai

I mai'la kela. 'Alia wau e hooko i kau kumu plli a hoi mai wau mai kuu huakai kakakai kaapuni niai, alaila, hookoia ke kumu pili au e ke aliiwnhine.' A no keia olelo maikai aia nei, ua holo lfcce ia ia 'maua, a no keiA mea, noho puupaa wau me ka maluhia a hiki mai i keia manawa, A no kuu lohe ana ae hei he wahine ka iala, oia ko'u hiki mai nei i Kauai nei, a komo maila i ko aha lealea e ke alii, oia la." Ia manawa o na kanaka e lioopuni ana i ka papa kilu, ua pii ae la ko lakou ano huhu a hoahewa loa ia Aiwohikupua. Ia manawa a Hlnaikamalama e hoike ana i ka moololo, na hoopii ia ae la ko Poliahu inaina, a o komi huli hoi aku la no ia i Maunakea, a Hailn oia i noho ai a hlkl wale maila no i koia la. Mahope o ka hoike ana a Hinaikamalama i na moa apau. ua ho<>maka hou iho la ke kilu ana, a aia ia Alwohikupua ma luua o Makawo. H ke kilu ia manawa. Ua ku hou maila ksi m£a uiiie u hooili hou i ka malie uialuna o Hauailikl me Hfnnlkania:imn, a ku ae la o Hauailiki. n ku malla nohoi o Hlnaikamalnmn. Ma keia ume hope ana, hal malla o Hinaikamalama i kana olelo imua o Hauailiki, *'E ke Alii e, ua hoohui ia kaua e ka mea ume ma ka me amaa mau o na hana lealea. Aka nae hoi, aīia wau e ae aku, ala a ae niai o Aiwohikupua e hooko maua i na hoohiki a maua, a pau ko m«ua manawa alaila, ma ka po lealea lfou a ko Alii, e hooko ai ka ume o keia po no kaua." Aiaila. he mea maikai loa ia i ko Hauailiki manao. A no keia olelo a Hinalkamalama. lawe ae la o Aiwohikupua ia Hinalkaiaalāma no kn hooko ana i ka laua hoohlki. Ia po no, iloko o ko laua manawa hoomahn no ka hooluolu i ka hoohiki ana, ua hoomaka maila ka anu maeele. im ka mea ua kuu maila o Poiiahu i ke anu o kona kapahau maluna o kona enemi. la manawa, ua hoomaka ae la o Hinaikamalaimi e kanaene i keka hl wahi olioii pokole: "He anu e he a-nu He anu e wale nohoi keia, Ke ko nei I ke ano o kuu manawa, Ua heWa ka paha loko o ka nohonahale, Ke kau mai nei ka halia i kuu manawa, No ka noho hale paha ka hewa-e. E kuu hoa-e, he anu-e. MOKUNA XIX I ka hooki ana iho o ke oli aiia a Hina ikamalama. olelo akn 1a oia la Aiwohikupua. "Auhea oe, e apo mai hol oe ia'u a paa i mehana iho hoi au, uaheie mai nei au a make 1 ke anu. aohē wahl atra ole." Alaila. hooko maila nohoi o Alwohlkupua 1 ka ka wahine i»lel«\ alaila. loaa maila ka mahnua e lik*> me mamua. Ua hoomakaukau iho Ja laua e hooluolu no ka hooko i knlaua hoo hiki ma ka hoopalau nna. alailn. j hikl Ihmi tnaila ko anu maluna o HiI naikamalama. a o ka lua nohoi ia o I ka loaa ana o lĪlnalkamalama i ko i anu. | Ia niaimwa. hapai hou ae la oia [he wahi mele penei: I"E ke hoa e, fce a-nu, IMe he anu hau kuahiwi īa keia, rKe anu mai nei ma na kapuaī, i Ke homi nel i kuu manawa, | Kuu manawa hiamoe-hoi, I Ke hoala mai nei ke anu ia'u, II kuu po hiatno#4iōi. w t I keia manawa, 01010 uku la «Hi I naikamalama ia Aiwohikupua. I "Aolo anel o«« i iko I ko kunm o i keia anu o kaua? I na uu Iko oo l ike kumn o keia anu. alaīla o lia'i ' i mai; mai huna oo." ! I I aku ia o Aiwoliikut»ua, "Xo ko | I punaluu keia auu. \ia huhu paha ia 1 kaua. nolaila. aaliu ae la i ke kajm | h«n ona» nolalla na anu."' j l CJa pane aku ia uao hoi o Hinal* i ; kamalama. "Ua pau kaua. no ka «uoa. uh pili ao h\ uo na klūo o ka-' u«. « m ko ao la m ka hoohlkl a ! kaun nn ka hōopalau ana.' * ! I mall* nohoi o Aiwohikupua.l T» oki kaua 1 keia manawa, o Wo ' k»awak> kaua. ma ko awnkoa o k.*' 1« upwo, «lalla. o ka wa auiinol hoj j mt h«oko !a aua o ka hoohlkl a ka * ■m" ; wah( a Rln»tka<uaU(n\a I i pao»> (tkti ai. x kaawa)* iho la noiu»t laua. alal ia. Inaa IIm» ha !« Tlloalk;Hi»}\l*ui;j * ka tbw oluolu ā«a Iā Wna }h» ,i hl ' kl \ ** ao iu ae I Ma I» «wakoa. !a\v<- hmi ao U o O h<M>k»i \ V;> nuvi ' l ai ia po iho. ■ Hok»» oko laua manaw ; » J «

ka al no ka hooko ana i ka hoohiki, nlaila. ua pono ole ia inea i ko Poiiahu mauuo, Ia munawa, lawe ae la o Poliahu i kona kapa la, a aahu iho la, ia ma- | nawa ka hookuu aoa aku u Poliahu j i ka wela maluna o Hinaikamalai ma. la manawa, hapai ae la oia ) he wahi mele, penei: | "He wela-e, he wela, Ke pōi mai nei ka weia a kuu ipo ia'u, Ke hoohahana nei i kuu kino, i Ke hoonakulu nei hoi ,i kuu manawa, No kuu ipo paha keia wale—e." | I aku la o Aiwoliiliupua, ' Aule no*u na wela, malia paha no Poliahu no'ua wela, ua hiihu palia ia kaua." I aku la u Ilinaika.malaiua, 'E hoomanawnnui hou kaua, i ua e hiki hou mai ka wela maluua o kaua ea, nlaila, haalele mai oe i,a'u." īlaliope iho o keia mau mea, hoao liou ae la laua i ka laua hana uo ka li«oko ana i ka laua hoohiki. In maiiawa, kau hou maila ik» ka welu maluna o laua, ālaila, hapai hou ae la <>ia ma ke mele: "He wfela-e he we-la, Ke apu mai nei ka wela a ka po [ •a'U, ! , j Ke ulili anapu nei i kuu ] Ka wela kukapu o ka .hooilo, 1 JI haoa enaena i ke kay. f t Ka la wela kulu kahi o ka Makalii, Ke hoeu mai nei ka wela ia'u e hele . e hele no-e." | la munawa o ke ku ae la no ia o ! Hinaikamalama a hele. | I maila o Aiwoliikupua, "Kainoa i o ka haawi mai i ka iliu, alaila he-: le aku." . j 1 aku )a o Hiuaikamalama, "Aoie j ■l-e iuiawiia ka ihu ia oe, o ka haol j aua uiai ia o ka wela o ua wahine j |ia au, pouo oie. Aloha oe. 1 ' i j (E waiho iho iioi kakou ike ka-! Imaiiio ana uo Aiwohikupua maauei.' i E pono e kamailio pokole kakau uo j Hinaikamalama). 1 ] ilahope iho o koua kaawale uua I uiai ia Aiwohikupua mai. liele aku ' La oia. a noho ma ka hale kamaaiua. j Ia po ilio 4 he po lealea hou ia m> j ilauailiki me na 'lii ma Puuopapai. 1 Ia po, hoomanao ae la o iliuaikamahuua no kana kauoha ia Ilau- j ailikl, luahope ilu» o ko .laua uiaoia ' ana, a mamua hoi o kouu )u>oliul . aua me Aiwohikupua. j I koia po, oia nohoL ka luu o ku . po lealea, ua hele aku la o llīuai- i kamalama a noho Iho la mawaho o ; iku aha. = i !Ia mauawa, na Kauakahiala iuua , uie Kailiokaiauokekoa ke kilu mua. i Mahope iho, ua Kailiokahiuokekoa j nie Makaweli, ka lun o ku iealea. Ia la«a e kilu ana ia manawa l kouso mai ai o Poiiahu, Ilo.ko o ka aha lealea. la Hauailiki me I'oiia- i hu ke kilu hope oia po. -\"o ka ike ole aua o ka mea ume ia llinaikamalama ma ua po la, uoiaila, aole e liiki i ka mea uiue ke j hoomaka I kaua hana. Xo ka uu>a. ua oleloia 3 ka po mua, no II iuaih jki ame Hinalkamalama ka leaU>a j mua oia po. a uo ka lona ole i ka j maka o ka meu utue, ua lilo ka lea- | leii i na mea e ae. j l iw kok >ke aua eao ua i»o «ei, ihuli la ka mea ume iioko o ka j aha ia liinai kamalamu. a loaa Iho jla. j Ia Kauakalualii me KaiUokulauo. j kekoa lua Pihanakalani, uuihoi>e iho . o ko laua hoi ana luai ko laua mau j la hope. I la manawa, kauolia ae la o Kaul akahialii i 'kiina aikaue ia Kekaluj kaluokewa. i kana olelo hoopoma*j kai nnUuua ona. a eia uo ia: , "K kuu aikane aloha nui, ke waiI ho «ku nei wau i olelo h<mjHimaik»ū i maiuna ou, no k« ;ke kokoke ! inai nei ko'u mau la ho{>« a Ihm aku | i ka a<»ao mau o ka honna, j } "liookahl no au malaiua o j j ka wahlne « kaua. aia a haule aku < \ wau i kahi hiki ole ia'u ke ike mai j jla olua ka wahine a kaua, alaila. ku oe 1 ka moku. o oe no malu . I b«u o ka wahlne a kann malalo, e| j like no me ka ka.ua uei ana i ka j j moku i puni ai, pela uo <«? e uoho! j aku ai me ka wahine a kaua ; i "A uiake wau, a manao «e iviha i oe i w«titue uau, mat law oe i ka i kaua waUUw*. e »HU>ao i oe iaia o kau wahine ia, no ka mea. I ua 1110 la la kaua. , "Ala kao wahln? ekU o kuu w* hlue i akn nei < llawaii. o i LaMkawal. i ua o kau wahine U. j «*« k* kt«o a kaukiv* uohM. A ma ! , oe ekU aku. hookaM au mes, e ! > «wlama ka nh* a kaua, a)« mala j tna tH«H> oe i ka ohe. aiaiU wahme! oia ko ka\h4is U 1 Ma kela kauoha a Kauaka)viaht,! ua pono iko lee aikane ! i (A«i*> I pau> |