Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXIX, Number 46, 7 March 1945 — NA MEAHOU O KE AO NEI [ARTICLE]

NA MEAHOU O KE AO NEI

MAKE MA NA TAUSAXI E3 like me na lono i hoike ia mai no ka nee ana aku o ka mahele 3 o na koa Marina a ma kahi e aneane ana he ekoluhapaha mile mai ke kukulu akau loa mai o ka mokupuni o Iwo Jima, me ka hooili ia o -kekahi ' kaua hahana loa, me ko lakou I nee ana aku he 700 i-a.

Ua hoouna aku o Kenelala Erskine o ka mahele 3 o na matina ma kekahi hooili kaua an*a aku mahina o ka» enemi.

! Ua- hahau aku la na pualikoa marina maluna o na laina kaua ō r.a Kepani, e nee ana no ka akan ame ka hikina malalo nae hoi o na ki poka an-a aku a na pu kaua Amelika nunui.

Ua pii aku la lakou no luna o kekahi ahua o 362 kapuai ke kiekie ma ke kukulu akau o ka mo-kupunl—-a. nee aku la a poholo iloko o "na laina kaua o na Kepani.

Mamuli o keia nee mua ana a keia mau puālikoa marina, ua hoea aku la lakou ma kahi o ka 1,400 i-a mai ke kukulu mai o ua mokupuni ala, a he 900 i-a hoi mai ke kukulu hikina-akau mai. Eia nae hoi aia lakou ma kahi o 600 i-a wale no mai kekahi pali kuhoho e ku ana ma ka hikina o ua mokupuni la. O ka huina o na Kepani i make i helu ia ai ma ua hooili kaua ana la, ua hiki' akn n ka 7,127, a he 2,432' hoi ka oi ae i ko ka huina nui o na make 1 helu i*a ai ma kela Poakahi aku. Aole nohoi keia e hoike ana i ka nui maoli o na Kepani i poino, me he mea Ia nae hoi ua hiki aku maluna o ka hapalua—a i ole ekolu hapaha paha—o ka. huina nul maoli o na Kepani ma ua mokupuni la i ka wa a na Amelika i pae aku ai ua hikl aku i ka 20,000 a me he mea ala, «a pau loa no lakou ,i huluia ia.

Ma kela kaua ma ua mokupuni la, he 32 wale no mau Kepani pio i paa mai i n-a Amelika.

Oiai no nao hoi e waele ia ana ke alahele o ria e na pu kaua nunui a na Amelika, ua halawai aku no lakou me ka paio liahana -ana mai a ka enemi. NELE NA KEPANI I KA WAI E hoike ana k«kahi lono kaua, o kahi mokupuni o Iwo Jima, he aina panoa a aole he kahawai a i ole m-au luawai paha, akā, e loaa ana ka wai i ua wahi mokupuni ala mai na moku e halihali mai ana'no na poe e noho' •ana ma ua mokupun; nei. No ka mea he mokupuni kela i hana ia e ka pele.

I ka wa keiā a na pualikaua Amelika i pae aku ai, ua kuemi aku na Kepani me. ka wai i hoolako ia aku ia lakou. No ka ikaīka loa o keia nee ana aku a na pualikaua Amelika, ua nele iho 1-a lakou i ka wai, oiai no nae hoi na Amelika ua lawa i ka wai. He mau manawa lehulehu ka na Kepani i hoao mai ai e komo ma-lu ma na kahua e hooluhi ana

Amelika i na hora o ka po, ka manao ana i kii aihw i ka wai o na Amelika. O ka apiki nae hoi, jiole i ko ko lakou roaiiao, a no ka e ku m&kaala ana ma jVmelika, a ua hooauhee ia aku lakou. Miuuuli uohoi.o.ka |>ae ana «*>ku a na Amolika ma nVōk-«pimi nei, ua Wkl 010 i na moku Kopani ke komo mai mo ka na koa Kepaiu. l r a I xiq paha im ali\kai nul o na Kepani, lie makehewa ka hoonaho.i ana mai imua o na moku Amelika c ku iu\a ma ke awa.

LEI,F X V MOKrt FI.F 4 HOOFAIir VT N'n Vsx kio maila na nxokuioto uunul n\ai ko lakou kaUua mu"Tnhi a hana hou maila ia |Singapor£ no ka liwa o ka wana swa, ;x o iolo ana hoi ho milo |liclo a hoS hou aku no Ito lakon ( kahua l\OvV,i\ou\na, T"a hahau ia 'nolioi na "kahna hana o ka onor.-s'. U liko me na 3oho i hoīko iPk j inAila o ka o ; \hav,a kaua. Va ho|kip«.nw nohoi ka lakou huakai hooix\ hu. t'a hoopoino ia ho !mau n\okuloto ( t*a Iwiko maita ra<lio To}Mo no ka Mo »na oku o na 'mokuloio Amolika a >,ahau i ka ' wokvipuni $ ku ana o Sin£ajotv

jUa hooia pu mai no'hoi no ka | loaa, ana o kekahi poino n>ai keia ! mau mokulele aku. Nolaila, l:e ike Ia no kakou i ka hana a na mokulele Amelika. OKOA NA KELEMANIA Ua lohe ia aku ka radio Kelemania e hoike ana eia na pokd a na Amelika ke h-aule nei a ke pa-hu nei maloko o k« kikowaena o ke kulanakauhale o Cologne, a ua hiolo iho la na hale holookoa mai no i na puali kaua o ria aoa Amelika.

Ua kukala ae la ke alakai apana o Cologne ma ka radio, "he ano kaumaha maoli no maluna o kakou, aole no ka ikaika wale no o na kanaka o ka enemi ame na lako, aka, ma o ka palUkulūku ana iho a na mahele kaua lewa me ka menemene ole."

Ua ike no la hoi keia poe he oi pakel-a aku ka ikaika kaua o na aoaō huiia, eia nae hoi, kaua mai no i na puali kaua o na aoao huiia. . ■

KULU NA WAIMAKA O KENELALA MAKAAKA : I ka hehi hou ana aku keia o na kapuai o Kenelala Makaaka i ka lepo o Manila, a i kona ike ana aku i na makaainana Pi- . lipino ame ke kulana o ua kula-! nakauhale .la ua kulu iho la kon-a mau waimaka. Ala maila na hoomanao ana iloko ona i na l-a. ana e noho ana ma na aina Pilipino a pela nohoi oia, "e hoi hou mai a na au a hoopsfee!e i keia mau aina mai na Kepani ae." Ua, hooko nohoi oia e like me kan-a i hoopaa ai, a ua ko nohoi kona iini. V I. kona hehi hou ana i ka lepo o Corregidor, , oia haawina pu no kai hekau aku maluna ©ria. Ua hoom-anao pu ae ,Ia nohoi oia i kona mau aliikoa malalo aku ona ana i haalele aku ai, e paio aku i ka enemi, a i lilo i mau pio na j k-a enemi. . . ] Ua hauoli no nae oia i ka haulepio ana o Corregid,or i na Amelika a ua kaa hou maila inalalo 0 Amelika, He pule kakīUkahi wale no ka, na Amelika lele kaua ana aku maluna o ka k enemi a lilo hou maila o ,Corregidor ia kakou, a he mau malīina ka na Kepani o ka lele kaua ana aku maluna o ua wahi moku pohaku nei a hiki i ka haulepio ana. - ... LILO HOU MAILA lIE MAU MOKUPUNI U, ! E3 hoike ana kekahi lono mai 1 Manila mai no ke komo a pae hou I ana aku la o na pualikaua A¥he'lika a lilo he elua mau mokupuni I liilii ma na aina Pilip'no. O ka j2O ih<T la nohoi keia o na moku- | puni o na aina ■ Pilipino i lilo hnvt I maila i na pualikaua malalo o I Kenelala Makaaka.

O keia mau mokupuni ī lilo hou maila oia no na mokupuni liilii o Ticao ame Buriaifs ma ke Kai Slbuyan ma ke komohana aku o Bic<sKka pualiaina o Luzon,

kaua ma ka hikina \kv 4 © MANW.A na pualikoa Amel\'ka ke nee malie loa nei maluna o !ia I o na kepani ma ka ihlkina aku o Mani!-\. Eia nohoi lna ft*pani ke kaua mai nei me jfea Ik«ika !oa mV ka nana o!e ac" |5 ko lakou ola, e kaua aiia no ka i m*ko ame ke ola.

Eia lakou ke hoolei mai nei i ko īakou ikaika-apa*i mai na ana ame na lua kimeki i hana ia a paa maloko o na kuahiwi ma kahi he 30 mile mai ke kapakai hikina aku o Luzon. Ua lilo pu maila nohoi ka mokupuni Lubang: ma ke kukulu komohāna o ke ala o Verde, i kekahi mau pualikoa Amelika e aku. Aole no he ikaika loa o ke kue ana mai a na Kepani. LILOPIO MAILA HE ELŪA KAONA Ua hlopio maila i na koa o ka Pualikaua Rukini Keokeo na kaena o Rumme!sburg ame Pollnow m>a Pomerania hikina, e iy<e meia i Ilamuku Joseph Stalin i kukala ae ai. Aia" keia mau kaona ma ke kahua o na puali kauā Rukini, a o lte. al-ahele hoi e oki pu ia ai na laina kauā o na Kelemania^ Ua hoike pu maila no na Kelemanja no ka lilo ana aku o keia mau kaona ia Rukia, a ua o"ki pu ia hoi ko lakou alahele e pakele aku ,ai mai ka umii ia ana e na Rukini.

LUKU WALEIA HE 150 MAU AMELIKA Ua loaa maila kekahi lono m-ai ke keena kaua mai o Kenelala Makaakaa, no ka luku hoomainoino ia -ana he 150 mau pio kaua Amelika e na Kepani ..ma Puerto Princesa, ma ka mekupuni o Palawan. E like me ia i hookuu ia maila ua hoike ae ke kenelal-a o na ike pakui i hua'i ia ae e ka mahele kaua aina 41 o na Amelika ma Puerto Princesa, e hoike ana i na moolelo no k-a hana a na Kepani maloko o ke kahua hoopaahao, ma o ka ninini ana i ke kaka-

lina maluna o na pip Amelika,

ho'a ae la i ke -ahi, a i ka holapu ana ae a ke ahi maluna o na kino 0 na pio, ua ki aku la na Kepani 1 na pio'na pu mikini, a i ole hou •aku paha ia lakou me na elau pu i kekahi poe e hoao ana e holo aku no ko lakou palekana. He elima o keia mau pio Amelika i pakele aku a i hoea aku i na lain-a o na koa Amelika. Ua hoike ae ka papa pa'i, no ka loaa ana aku o na iwi kanaka ame kekahi m<au apana lole i a ia e ke ahi a i paa hoi i ka lepo ame ka opala maloko o kekahi o na lua pee ma kahi e kokoke ana i ke kahua hoomoana, a o na hoailona hoi ia o na hani pakana wale a ka enemī. Ua hoike ae o Ēlmo D. Beal, i |paapio ai ma Bataan i ka makahiki 1942 a hoihoi ia aku no ke 'kahua hoopaahao ma Palawan: ' "Aia ma kahi o ka 150 mau koa ' Amelika, kela, ame manna ma | Palawān. Iloko o Dēkemaba ua loaa aku k» lohe i na Kepani aia 'kokahi mau aumoku nui i waho I moana. t*a manao lakou e holo | ana keia mau aumoku no ka mo- ' kupuni "Mindoro, e holo mai -ana |la no ko lakou kahua e hoomoana ana, a ua ulv.p\mi ae la lakou nie ka weliweH mii. t T a ho-a aku lakou ina pio no lalo o na lua pee ma kahi e kokolw ana i ke kahna hovMnoana. Aole i waopopo, o ke aWkoa K<-pani hoa la kv\i haawi aku i ke kauoha, oka, ua ninini ia aku la •ke kakalinn maluna o na pio a • puhi ia i ke ahi. Vvt hoao aku ! no na pio e holo ma kekahi aoao laku o ka !na peī>, oia nae hoi «a* īki ia mai lakou me na rri?&i nī -