Kuu Hae Hawaii, Volume I, Number 2, 2 May 1913 — Page 4

Page PDF (450.80 KB)

4  KUU HAE HAWAII

 

e malama ana i ka waiwai o kona ohana, a ua hookipaia aku oia me ka maikai, me ka hana ana mai o kela kanaka ame kana wahine oluolu ma na mea apau e pono ai ka laua malihini kiekie.
                Ma ka aoao o ke Duke o Hawada, ua haawi aku la oia i ke kauoha i na kamaaina, no kona makemake ole e hookipa mai i na malihini i makemake e ike iaia, oiai nae he mea maa ole ia ma kela wahi, koe wale no paha ke kahunapule, o ke kanaka ano nui a koikoi wale no ia e noho ana malaila, he poe haahaa wale no ka nui, e manao ole ai e hele mai e ike i ka mea i kuleana i kela waiwai a lakou e noho la.
                Ua noho malie ke duke ma kela wahi, a hiki i ka noho ana mai o ka ahaolelo, alaila ua hele mai la oia no Ladana, no ka waiho ana mai i kana noi i ka ahaolelo no kona hookaawale loaia mai kana wahine mare aku.
                Aole he mau aha hookolokolo oki mare o kela manawa, a ma o ka ahaolelo wale no e hiki ai ke hookaawaleia ke kane mai kana wahine mai, ma o ka hanaia ana mai o ke kanawai e ae ana i ko laua noho kaawale ana.
                Aole i lilo kela noi ma ka aoao o ke duke, i hana paakiki, oiai he maalahi loa na ike apau ma kona aoao, a aole hoi i hoea mai kana wahine a o kekhi poe e ae paha no ke kue ana mai i kana noi, nolaila ua aponoia mai la ke noi oki mare, a kaawale loa mai la ke duke mai kana wahine mai e hiki ai iaia ke mare hou aku i na manawa apau, ke manao oia e hana pela.
                He kanalima na makahiki o ke duke i kela manawa, a ke hopohopo loa la oia no ka loaa ole o kona hooilina mahope iho o kona make ana aku, no ka mea ma ke kanawai o ka holo ana o na hooilina, ina aole ana keikikane, alaila e holo aku ana kona inoa, i kekahi ohana okoa loa, aole hoi maluna o ke keiki a kona kaikuahine, he ohana nae kela ana i makemake ole loa ai, e kau aku ka inoa duke maluna o kekahi o lakou, a pela pu hoi me kona waiwai.
                He hookahi wale no hana pono ma ka aoao o ua duke nei, elike me ia ana o ke koho ana iho, o ia ka mare ana aku i wahine hou, malia o loaa mai he keiki nana, o ka holo no ia o kona inoa hanohano maluna ona, a pela pu hoi me kona mau waiwai apau.

Hoolauna aku la ke Duke o Hawada iaia iho iloko o ka pohai o ka poe kiekie, me ka manao no e hoo-
HE MOOLELO NO
ELA WINA
A I OLE
Ka Hooilina o Wilikilipi Ame ka Ui Ekika Kalakona, Kana Aloha.
(Kakauia e Na Lehua o Lihau)

                Aole nae au i pane aku, aka, ua kulou iho la ko'u poo ilalo me kuu puliki ana mai i ko Ekika mau lima a olelo aku la:
                "E kuu lei aloha he keiki, e hai mai oe ia'u i kou la i hanau ai."
                "E Ekika, ke kauoha nei au ia oe mai noho oe a hui hou me kela wahine." A no ka piha inaina loa o Mr. Kelekona, ua piha oia i ka haalulu mai ka piko o kona poo a hiki i kona mau wawae, a uwe iho la. Ame na helehelena puiwa, ua nana ae la o Ekika mailuna a lalo me ka i ana aku:
                "He oiaio no e papa, aohe no ia he mea pilikia ke hai ae au i ko'u wa i hanau ai," me na maka e kau mai ana iluna o'u, ame kona mau lehelehe haalulu, i olelo mai ai oia, "Ua hanauia au i ka la 24 o Okatoba, 1843."
                "O kuu keiki ame ka Likeke Poleka, kuu wahi kaikamahine maka bulu, me kona lauoha apiipii, a kona makuakane hoi i kapa aku ai i kona inoa o Ekika, no ka hauoli i kona hanau ana iaia. Ua hanauia oia i ka la 24 o Okatoba, M. H. 1843.
                "E kuu aloha, aole anei he mea i kamailio aku ia oe no kou like pu ana me Likeke Poleka?" i ninau aku ai au iaia, oiai au e puili mai ana iaia iluna o ko'u mau lima, nokamea ua ike no au na'u no oia, ke ole oia e hoole mai aole owau kona makuahine mahope o kona hoolohe ana i ka'u moolelo e hahai nei.
                "Ae, he mea no ia i kamailio pinepineia, aka nae, he kamailio mau no o Mama, aole no ka ia he mau malihini oiai o anakala Likeke no kona kaikunane."
                "Aole o anakala Likeke, e kuu aloha," i olelo aku ai au pela, "aka o kou makuakane ponoi no."
                "Kuu makuakane? A o oe kana wahine? A o oe ko'u makuahine?" i olelo aku ai oia.
                "He hoopunipuni loa kela!"
                E Ekika e hele koke aku oe mai keia rumi aku, he hana ka'u me keia poe.
                Ke olelo nei au e hele, o kela wahine aole ia he hoa kupono no kuu kaikamahine! Hooho ae la o Mr. Kelekona me ka leo nui, a lele, mai la imua o'u, me kona mau lima e puiki ana, ame na helehelena i piha i ka inaina.
"Mamuli o ka nui o kona inaina, aole au e loaa mai iaia, oiai ke kahe la ke koko ma kona ihu, a hina maule iho la oia iluna o ka papahele.
                He mea oiaio mamuli o keia mau ano aluka ame na mea hoolele hauli no kona kulana, ua poina pu iho la na mea apau i hanaia.
                Ua lilo keia i ma'i nui nona, a ua olelo ae ke kauka, aole he manao lana no kona ola mai; aka nae, he ikaika no kona kino, a hala kekahi mau pule, ua hoihou mai la kona ikaika, a wahi a ke kauka, ina e malama pono oia iaia iho e ola no oia no kekahi wa loihi.
                A i kekahi wa mai, ua hui pu ae la ka makuahine me ke kaikamahine iloko o na kipona o ke aloha makua ame ke keiki, aka nae no Mr. Kelekona, ua mumule loa oia, aole hoike mai no kekahi mea. A i kekahi la, ua loaa hou oia i keia pilikia elike me ia mamua, a ua manaoia, aole oia e ola loihi ana. A no kona makemake e kamailio me makou maluna o keia kumuhana, ua hele no o Ekika e hui me ia, a noi aku la iaia e hoike mai i ka oiaio o na mea apau. A ua hai mai la oia, ua like no me na mea a'u i manao ai, a mamuli o kona ike ana ma ke kii ia Mr. Poleka, pela oia i ike mai ai ia'u ma Nupoka. Ua olelo mai oia, i ka wa i hoi mai ai o kuu kane mai Europa mai, me kana wahi kaikamahine liilii, ua lawe aku la oia iaia i kona kaikuahine, a oiai aohe ana kelki, ua noi aku la oia iaia e hookama iaia nana. Ua hai mai la oia i ka moolelo apau no kona mare ana, ame na poino i loaa iaia mahope mai, a wahi ana, aole oia i makemake i kana keiki e lohe no na poino i halawai me ia i kona wa bebe; ua makemake oia iaia e ulu ae oia me ka hauoli, a kaawale hoi mai na mea mai e hoopilikia ana iaia, a e hauoli no oia e waiho loa aku i ka manao ana e kapa aku iaia nana no ia keiki a oia no hoi kona makuakane. A i mea e panai aku ai i ka makemake o Mr. ame Mrs.