Kuu Hae Hawaii, Volume I, Number 7, 6 June 1913 — Page 2

Page PDF (463.43 KB)

2  KUU HAE HAWAII

 

KA NUPEPA
KUU HAE HAWAII
Hoopukaia ma Honolulu, T. H., i kela ame keia Poalima.

NA LUNA NUI

J. A. AKINA.... Lunahoohana
W. K. POAI.... Puuku
L. K. KAKANI.... Lunahooponopono

KA AUHAU O KA PEPA:

1 Makahiki.... $4.00
6 Mahina.... 2.00
3 Mahina.... 1.00
No ke Kope Hookahi.... 10c.

                E Hoomanao i Keia:—O na hoouna dala apau no ka Pepa, e hanaia no ia ma ka inoa o ka Puuku. A o na kauoha Pepa ame na manao no ka hoopukaia, e hanaia no ia ma ka inoa o ka Lunahooponopono.

Na Keena Hulahula he Punana no ia no ka Hoolaha Ana i ka Ino.

                Elike me ke kiowai halana hoolaha naioio, a loaa mai ka makika e lawe ana i na anoano mai a hookomo aku iloko o kela ame keia kanaka; pela no na Keena Hulahula, he punana hoolaha no na manao hewa iloko o ka noonoo o na opio wahine ame na opio kane. A ina ke ike maopopoia nei ia ano iloko o na Keena Hulahula i aeia e ke kanawai o ka Papa Lunakiai, he mea pono e ae aku i ka manao oia hoa o ka Papa, e hoopauia kela kanawai, e hiki ai no ke ike lea ia aku, oia kekahi kumu nana e hoemi nei i ka lahui Hawaii ponoi, i hoouluia e keia Kiowai Halana hoolaha mea ino, a puka aku ma kekahi aoao. "Ke emi nei ka lahui Hawaii, wahi a Kiaaina Frear ma kana hoike makahiki. He oiaio no, he mea hoohauoli na hana hulahula, he mea hoolauna na hana hulahula, he mea hoolaulea na hana hulahula, a he mea hooikaika kino no hoi; aka, ma o aku o keia mau maikai i manaoia he maikai, e hoea mai he hopena awahia.

Makeeia na Keena Hulahula.

                Ina i minamina nuiia na keena hulahula, no ka manao ana he wahi ia e hoohalaia ai kekahi mau hora loloa o ka po no na hana hoolauna a hoohauoli, alaila, he mea pono paha ka hana ana o ka Papa Lunakiai i kanawai (ordinance) e kaupale ana i ke komo kaokoa ana o na kaikamahine iloko olaila mai ka 18 makahiki a emi mai, ke ole na makua, a kahu hanai paha e hele pu me lakou. A no ka pono o keia poe, e imiia kekahi mau kahua, a hale paha i wahi no lakou e paani ai no ka hoohauoli ana. Ke hoikeike nei keia pepa i kona manao no ka makee aku i ka pono o na wahine opio, e lilo lakou i poe makuahine maikai mahope aku.

E Kuaiia Anei ke Kino o ke Kaikamahine no ke Kikiki Hulahula i Mea e Ola ai Oia ma ka Noho Ana ma Keia Kulanakauhale?

                E na makua e hookuukuu nei i na kaikamahine e kuai aku i kona pono no ke Kikiki Hulahula, mai hookuu hou aku iaia e hana hou pela! A e ke kaikamahine; ina aia iluna ou ke koko o Hawaii aloha, e hoomanao, he makuahine oe no Hawaii Lahui, a aia iluna ou ka manaolana o keia lahui ame kona mau ana no ka wa e hiki mai ana, a e hoao hoi e hele ma ke alahele e hiki ai ke holoiia ae keia huaolelo e loaa mau nei i keia mau la:
                "Iloko o 20 a i ole 30 paha makahiki, e nalohia aku no ka lahui Hawaii mai ka hoomanaoia ana ae he lahui Hawaii ia. A ina eia iloko o keia kulanakauhale he mau Ahahui Kokua a Hoopakele i na kaikamahine makua ole iloko o kekahi Home i hoomakaukauia no ia poe, me ka hulipu ia i hana i kupono no lakou, a o kahi hoi e huikau ole ai me na kane. Aole he mea kupono ka huipu ana o na kaikamahine ame na kane iloko o kekahi hale hana, ke ole e hookaawaleia ko lakou keena e hana ai."
                Ma o kekahi kukai olelo i hoolahaia ae i ka nupepa puka kakahiaka o ke Sabati i hala mawaena o kekahi kaikamahine ame kekahi mea imi mea hou o ua nupepa la—ua ikeia eia kekahi Hale Hulahula ma alanui Kukui e hana ana i na hana ku ole i ka maikai, a he mea hoohilahila no hoi. I ka wa e kii ai kekahi keonimana i kekahi kaikamahine e hulahula ua uku mai oia he 15 keneta no ia hulahula hookahi ana me ke kaikamahine, he 5 keneta na ke kaikamahine, a he '0 keneta no ke keena. A elike me ka nui o ka manawa e kii ai ke keonimana i ke kaikamahine, pela ka nui o na hapaumi e loaa iaia. A wahi a ke kaikamahine ma ia kukai olelo ana—"Ke imi nei kekahi poe kaikamahine i ko lakou ola ana ma keia kulanakauhale ma keia ano." I ka pau ana ae la oia hulahula ana, ua haawiia aku la he kikiki ulaula i ke kaikamahine no kona kuleana o 5 keneta no kela ninau hookahi ana.
                I ka nana aku, he mea la, e kuai maoli aku ana ke kaikamahine i kona pono no keia kikiki ulaula nona ka waiwai io he 5 keneta.
                Aole i pau maanei; i ka pau ana ae o ka hulahula, aia na kaa mawaho ua makaukau, no ka lawe ana aku e holokaa i keia poe hulahula no waho o Leahi, a hoi wawae mai lakou i keia loa.
                Ke lohe nei kakou i na hana o keia ano ma Amerika; a i kapaia he "White Slavers," a i keia wa, ke ike a maka nei kakou ia ano hookahi.
                Ua lawa ke kanawai no ka malama ana i na mea ino wale "Public Nuisance" e kau aku maluna o ka poe e malama ana i keia mau keena hulahula ame keia poe kahu kaa na lakou e lawe ana i keia poe i ka po.
                E makaala e na makua i na kaikamahine a oukau!

John Wise no ke Komisina Hooponopono i ka Buke Wehewehe Huaolelo Hawaii.

                He mea e mahalo nui ai i ke kau ana ae o kekahi opio Hawaii nana e hana i keia hana nui no ka hooponopono ana i kana olelo makuahine e aneane aku nei e olelo Kepani ia mai, a e olelo-hapahaoleia mai e ka hanaunahou o Hawaii i keia la. I ka nana aku i ka manao o ka Ahaolelo ma ka hooholo ana i keia kanawai, me he la, e hanaia keia buke no ka hoomaopopo ana ae i ka olelo Hawaii, a waiho aku iloko o ke Keena Buke o ke Aupuni no kona hopena; a i ole, e lilo paha ia buke i pono no na Keena Aupuni wale no; me ka loaa ole he manao no kona lilo ana he olelo makuahine iloko o ka lahui, e hiki ole ai ke olelo hapaia mai; alaila, aole no e lilo ana ia buke i mea e ola ai ka olelo Hawaii; a e hiki mai no ka wa e ko ai na kamailio—"O ka olelo Hawaii he olelo make ia," nokamea, ua hoomaopopo ia ae kona make aku ma o keia kanawai la. Aka o ka olelo Hawaii aole ia he olelo e make ana, e ola ana ia, elike ka loihi elike me ke koe ana he koko Hawaii iloko o kekahi kane a wahine paha; a i ole ai hoi e kamailio hapaia mai e ka hanauna hou, eia he ekolu mau alahele no ka hoomau ana i ka olelo Hawaii:
                Akahi—I Buke Wehewehe Huaolelo Hawaii piha pono ame ona Pili Olelo Hawai i hanaia mai na olelo mai i maa mau i ke kamailioia i kela la keia la.
                Elua—E lilo ka olelo Hawaii i ma-