Kuu Hae Hawaii, Volume I, Number 9, 4 July 1913 — Page 8
8 KUU HAE HAWAII
KEAKA AME GILA
KE KUPANAHA O NA KUPANAHA
hoike ana i ka loaa ana o ke kino oiai ia olua ka loaa mua ana, o ua kino make nei.
Ia Keaka nae e kakahe nei ma ka olelo ana ia wa pu aia kona mau maka piha akamai i ka noii ana i na helehelena o keia mau kanaka, a ke ana la hoi oia i ka loihi o na kino o ua mau kanaka la mamuli o kona hookokoke loa ana a pili me ua mau kanaka nei, oiai ua maopopo ia ianei na kapuai ame na iniha o kona kiekie a pela i maopopo ai iaianei ka loihi o na kino o ua mau kanaka nei, a laua e ike ole mai la eia ke uholaia aku nei ka upena na-e e komo pono ai laua i ka ai a ka lua i ke alapii a ka opae, o ua maopopo pu aku la ia Makaikiu Keaka ke ano o ka leo o keia mau kanaka pakahi e hiki maalahi ai no iaia nei ke ike ia laua me ka hoohewahewa ole ma ko laua mau leo, i hana ka kaua makaikiu e ka mea heluhelu i keia hana moeau loa, i mea e ike pono ia ai keia mau kanaka ma ke au o ka nee ana aku o keia moolelo makaikiu imua.
A eia ka olelo a kekahi ou mau kanaka nei i pane mai ai ia Makaikiu Keaka:
"E auhea oe e ke kanaka opio, ua opulepule ia oe, nokamea aole loa maua i ike iki i kekahi kino."
"Oia, ua ike io oe," wahi a Keaka.
"Eia oe ke moeuhane nei," wahi a ua kanaka nei.
"Aole, aole loa au e moeuhane ana. Aia no hoi ma o ae nei la kahi i waiho ai o ke kino make," wahi a Keaka.
"Mahea kahi i waiho ai," i hoomaoe mai ai kekahi ou mau kanaka nei.
"Ma ka aeone," i pane aku ai o Keaka.
Ua u akaaka hoomauea ae la ua mau kanaka nei, a ninau mai la kekahi o laua:
"He oiaio anei aia io anei he kino ke waiho la ma ka aeone?"
"Ae, aia io he kino," wahi a ka makaikiu.
"Mahea." wahi a ka ninau hou ia ana mai.
"Me he la he hapalua mile paha ma keia alahele ma ka hikina aku nei." wahi a Keaka.
"Ea, eia anei oe e ke kanaka opio ke olelo hoomakeaka wale mai nei no ia maua?" i pane mai ai kekahi o ua mau kanaka nei.
"Aole, aole au me ka manao e hoomakeaka aku ia olua, a e ike no olua no olua iho aole au me ia mau manao ana," wahi a ka makaikiu me ka hoomau ana aku no i ka olelo.
"Aia io no he kino ke waiho la ma ka aeone, a ua ike mai nei no hoi olua, ae, ua ike io mai nei olua mamua o ko olua hele loa ana mai nei a hiki i keia wahi."
"Heaha ke ano o ia kino he ilio make anei.'' wahi a ka ninau o ua mau kanaka nei.
"Aole, aole loa pela. Aia he kino make no kekahi wahine opio," i pane aku ai ka Makaikiu.
"He kino make no kekahi wahine." i kamailio hoohikilele mai ai kekahi kanaka, me kona manao nae e nalo ana ke kaona o kona manao, ame na hoikena ma kona mau maka i na maka ame ka noeau kuliu o ka Makaikiu.
Ia wa i pane hoomama wale aku ai no ka Makaikiu:
"Ae, oiaio no, he kino make no kekahi wahine opio ke waiho la ma o aenei."
O keia ka wa o ka ninau hou ana mai o kekahi kanaka:
"Hiki anei ia oe ke hooiaio mai elike me kau e olelo nei?"
O ka wa no ia i pane oolea aku ai ka Makaikiu, "Ae, hiki loa iau ke hooiaio aku ia olua, elike me ka hiki iau ke hooiaio o olua na mea mua loa i ike i kela kino make!"
Na keia mau olelo a ka Makaikiu i hoopii paumi aku i ka wela inaina o kekahi o ua mau kanaka nei i ka Makaikiu, a ninau mai la oia i ka Makaikiu.
"Pehea oe e hooiaio mai ai ia maua."
"Penei," wahi a Keaka, "ma ko'u lawe aku no hoi ia olua no kahi o ke kino make e waiho mai la, a kuhikuhi aku ia olua, a e ike no auanei olua no olua iho."
"Ano e ke kanaka opio," wahi a kekahi kanaka i ka Makaikiu. "Ke ike nei au he mau olelo kuio loa kau e kamailio mai nei ia maua; eia nae hoi, aole loa maua i ike i kekahi kino make ma ka aeone, malia he mau kanaka okoa no paha kau i ike mai nei, a nokamea hoea mai nei oe a hui me maua, maanei no maua i loaa mai nei ia oe, a pehea la oe e kauhihi mai nei ua ike maua i kela kino make ma ka aeone, a he mau mea hou loa no hoi keia a maua e lohe nei mai kou waha ponoi mai e ke kanaka opio, a malia ua ano ona paha i ka lama i hiki wale ai no ia oe ke olelo mai i keia mau olelo au i olelo iho nei."
"O, ho! ke olelo aku nei au ia olua i na mea oiaio wale no, a e hele aku ana imua me keia mau oiaio apau a imua aku o na maka noii o ke kanawai e ku pale ai olua no olua iho, eia nae mawaena o na hoopunipuni ame na epa nui, o ka oiaio no ke hanaia a haule mai na lani," wahi a ka Makaikiu i ua mau kanaka nei. "A e hele mai olua me a'u ano i hooiaio aku ai au ia olua i ka'u mau mea apau i olelo aku nei ia olua."
Ia wa i ae ololaika mai ai ua mau kanaka nei ina io aia he kino io ma kauwahi e olelo nei ua makemake loa maua e ike maka.
Iloko o keia wa apau a ka Makaikiu Keaka e kukai kamailio pu nei me keia mau kanaka, ua hoike maoli aku no oia imua o ua mau kanaka nei i kona ano hoopono o ke kulana keonimana, a olelo aku no hoi oia i na kanaka e u haele hoi paha kakou i kuhikuhi aku au ia olua i ua kino make nei o ka wahine opio.
A ua ae io mai la ua mau kanaka nei, a alakai aku la ka Makaikiu mamua a o na kanaka aku no hoi mahope me ka mamao loa ole no nae, a ke alawa mau maila no ka Makaikiu i hope me ka ike ole aku o ua mau kanaka nei i keia hana a ka Makaikiu.
Eia ka mea nana i hoohikilele mai i ka Makaikiu oiai ua maopopo pono loa no iaia ua hiki pono lakou ma kahi i waiho ai o ke kino make o ka wahine opio, eia nae aole iho la malaila ke kino make a ka Makaikiu i ike ai he hapalua hora wale no i hala ae, a no keia nalowale honua ana o ke kino i hookanaaho wale aku ai no ka Makaikiu i ka olelo ana i na kanaka, he kupanaha maoli keia, oiai maanei iho nei no kahi i waiho ai o ua kino make nei, a ia kakou ka hoi i hiki mai nei aole iho nei ka hoi.
Ia wa i puoho ae ai ka leo akaaka hoohenehene a na kanaka a pane maila kekahi o laua i ka Makaikiu.