Kuu Hae Hawaii, Volume I, Number 9, 4 July 1913 — Page 9

KUU HAE HAWAII   9

                "E ka pupule, ua kono mai oe ia maua i hope nei, me kou makemake maoli e hoolilo mai ia maua ame ko maua kulana kanakamakua i mea hoohupoia e oe, a ke ike lea nei no au ma na ano apau he mau hana kolohe wale iho no keia au o ke ano eepa maoli.
                A no keia mau olelo ae la a kekahi o ua mau kanaka nei i olelo mai ai i ka makaikiu i hoopaila ae i ke koko e holo ana iloko o na aakoko o ka makaikiu a hui iho hoi me ke ano hikilele o ua makaikiu nei ua oni pono ole na mea paahana oloko o kona lolo ia wa, a ke ninau ala oloko ona ua hoonee a lawe ia ke kino make o ka wahine opio, a owai la ka mea nana i lawe a ahai aku nei i kela kino make.

MOKUNA III.

                Ke kino make i nalowale—Na hoomakau ame ke kue ana i na mea hoomakau—Ulu ka manao paio—Hloomaka ka paio ana—He hana koa wiwo ole—Ka lanakila haaheo o ka Makaikiu—Loaa he moali hou.
                O keia nele a nalowale ana o ke kino make o ka wahine opio, ame keia hoohokaia ana o ka Makaikiu, ua lilo ia i mea o na kanaka i olelo ia ma ka mokuna i hala, e noke loa ai i ka akaaka henehene ia Keaka ka makaikiu, ame ia ano aka haalo'ulo'u no o kekahi o ua mau kanaka nei i kamailio mai ai i ka makaikiu i ka i ana mai:
                "Ua olelo mua mai nei no hoi au ia oe, ua moeuhane ia oe ma kau mau mea apau i kamailio mai nei ia maua, a ia hele io ana mai nei keia o kakou elike me kau kono ia maua he neo iho la ka maua mea i loaa a e hauoli no hoi paha oe i ke kanaka opio oiai ua loaa ia oe elua kanaka makua i puni i kau moeuhane palaualelo."
                Ua pii iki ae la ke okaikai o ka makaikiu a olelo aku la i ke kanaka nana na olelo hoohenehene: "E lohe ko mau pepeiao piha kokuli, aole loa au i moeuhane ma kuu wa i kamailio pu ai me olua a hoea mai i keia wa a e hiki no iau ke hoohiki no ka oiaio o keia mau olelo a'u ia oe."
                Ia wa i pane hou mai ai ua kanaka nei, "Alaila e hiki io ana anei ia oe ke hoohiki he oiaio kau mau olelo i olelo mua ae nei ia maua, no ka loaa mai he kino no kekahi wahine opio maanei ia kakou?"
                Ia wa i ae koke aku ai ka makaikiu.
                Pane hou maila no ua kanaka nei, "Alaila e hiki ana no ia oe ke hoohiki ua ike oe ia maua e huli ana i ke kino make au e olelo nei?"
                Ae aku la no ka makaikiu me ka olelo pu aku ua hiki holopono loa iau ke hoohiki ia mea elike me ka ike pono ana o ko'u mau maka hoopunipuni ole iau."
                O ka wa no ia i pane koke mai ai kekahi o ua mau kanaka nei, "Ea e ka hupo, e akahele loa oe ma kau mea e kamailio nei."
                Ua olelo aku no ka makaikiu, "O, aohe o'u makau iki i ka hai ana ia mea he oiaio."
                "E uoki, aole he oiaio o kau mea e olelo nei," i puoho mai ai kekahi kanaka.
                Pane aku la no ka makaikiu, "E like me kou ike ana he ihu kou pela no ka oiaio o ka'u mau olelo e olelo aku nei ia olua, a ua ike no olua he oiaio no ka'u mau olelo e olelo aku nei ia olua a ua ike no olua he oiaio no kou mau olelo apau a ua ike maopopo loa au ia mea me ka oiaio apau."
                "Heaha kau i ike ai au e paakiki mai nei e keia wahi keiki omo waiu."
                "O ua ike au na olua i kauoha i kekahi poe e kii mai a e lawe malu a huna aku i kela kino make."
                I ka lohe ana o ua mau kanaka nei i keia mau olelo a ka makaikiu ua hoike mai la laua i ko laua ano huhu i ka makaikiu.
                A pane okoa maila kekahi o ua mau kanaka nei, "Ina oe e olelo hou mai ana pela ia maua ua hiki loa ia maua ke hoolei aku ia oe iloko o keia mau nalu e poi mai nei, lohe aku la oe a mai noho oe a hoonana hou mai!"
                Ia wa no i pane koke aku ai ka Makaikiu Keaka i ka olelo o ka hookuku ikaika o lakou, ma o ka elua lauala a hookahi no keia:
                Aole paha e ko kena mau olelo au, nokamea aohe o'u manao e hiki ana ia olua ke kiloi ia'u iloko o keia mau nalu e poi mai nei."
                "O, ua hiki loa ia maua ke hana aku ia oe pela oia ka'u hoohiki," i pane mai ai kekahi o ua mau kanaka nei ia Keaka.
                A o ka wa no ia o Keaka, ka makaikiu, i pane aku ai: "E hoao mai no paha oe i ikeia ana ka hiki ia oe o kau mea i olelo mai nei."
                Ho, ho, alaila ke aa mai nei anei oe ia maua ea e ka hupo? Me ko ike no aole loa i lawa kou mau wahi uwala e kue mai ia maua!" i olelo mai ai kekahi kanaka.
                "Ae, ke aa nei au ia olua aole e hiki ia olua ke kiloi iau iloko o ka nalu," wahi a ka Makaikiu Keaka i pane aku ai, " a aole no o'u wahi mea a makau mai i ko olua elua ana," i hoomau aku ai o Keaka.
                "O, ua ike au he mea hewa kekahi i hanaia maanei a ua ike hoi olua ia mau mea apau."
                Ke hoowaopopo la no oe e ka mea heluhelu no na mea i hoakaka muaia aku no ke kulana lawa o ka makaikiu i ka ikaika, a aole hoi oia wale no; aka, he maa ka makaikiu i na hana hooikaika o na ano apau, a ua maopopo no hoi iaia na hopena apau e hoea mai ana ma o keia mau kukai olelo oolea ana ana me na kanaka ana e hooiaio loa nei, he mau kanaka ino loa keia o ke kulana haahaa loa, a i mea nae e hookoia ai kana mau mea i manao ai e loaa mai mai keia mau kanaka mai, nolaila ua hooholo e oia (makaikiu) i kona manao e hana hoohaehae aku i keia mau kanaka, a oia ka kaua e ka mea heluhelu i ike ae nei, a iaia o ka aa ana aku i na kanaka, ua ike no o Keaka aia iloko o keia mau kanaka ka manao e pepehi ia ianei a make loa.
                Eia nae, ua nui maila na olelo hoomakaukau a kekahi o ua mau kanaka nei i ka makaikiu a ke ike la no hoi ka makaikiu aia na manao pepehikanaka iloko o keia mau kanaka, a oia ka laua e hooulu nei i na olelo e hakaka ai, a ke hoomaopopo la no hoi ka makaikiu he karaima nui kekahi i hanaia e keia mau kanaka, a i mea e nalo loa ai ka ulaaia ana ae o ia mea, oiai, ke ike nei laua ua ike lihiia laua e ka makaikiu, a nolaila ua manaoio laua he mea pono e make keia mea i ikeia laua oia ka makaikiu, a ke houluulu la ka makaikiu i na mea hoike apau i loaa iaia e pili ana i ke kino make o ka wahine opio, a ke manaoio la no ka makaikiu na na hoa hui o keia mau kanaka i lawe i ke kino make o ka wahine opio, oiai, ua loaa no i ka makaikiu ka hoomaopopo ana, e nana ana keia mau kanaka i kekahi mea mai ke kai mai, me ka manaoio loa o ka makaikiu o keia mea a ua mau kanaka nei e nana ana oia no ke kino make o ka wahine opio a i hoopaeia mai hoi i ka aeone e ka nalu.
                "E, ke kanaka opio, o kau mau olelo i hoopuka mai nei imua o maua he mau olelo maikai ole loa ia, a e hoouluia mai ai he manao inaina mai a maua aku." Oia na olelo a kekahi o ua mau kanaka nei i pane mai ai i ka makaikiu.
                "Aole au e hoao ana ma ke kamailio ana, aka e hoike maoli aku ana au i ka loaa ana o ke kino make a e hoike pu aku ana no hoi au elike me ka'u e manaoio nei o olua kekahi mau mea i ike i keia mau mea apau o ka make ana o ka wahine opio, a he mea maopopo maoli no pela ko'u manaoio ua hanaia he pepehikanaka hilahila ole, a e ho-