Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 4, 17 October 1861 — Page 4
KA HOKU O KA PAKIPIKA
POAHA, OKATOBA 17, 1861.
He Mele no Keaopolohiwa.
Keaopolohiwa he inoa—la,
Kapuaikalehua he makua—e,
E hoi ka wai i Kemamo—la,
I ka lihilihi o Kaonoi—e,
Aia Limaloa i ke kula—la,
I ka hale lai o Mana—e,
Me Lohiau ipo i Haena—la,
Kuu ipo aloha i na pali—e,
Ke hao mai nei ka makani—la,
I ka Mikioi hoi o Lehua—e,
E miki e palu oi ala—la,
I ka wai halau i Wailua—e,
Ua ae no Haupu—la,
I ke kii mai a Nounou—e,
Ano wale mai no ke aloha—la,
I ka inu wai o Niihau—e,
Alai ia mai e Kaula—la,
Paa mai Nihoa i ke kai—e,
Hanai ka inoa i lohe—la,
O Kealipolipo he inoa—e.
Na Mrs. KAMAKA.
Keaopolohiwa he inoa—la,
Kaulaikaonohi he makua—e,
Hoi mai kaua e pili—la,
Me kuu hoa hoi i kaliko—e,
I ka wao nahele i o Laa—la,
Ua laahia a'u i ka noe—e,
I ka hoomalu ia e kaohu—la,
He makani anu hoi no Puna—e,
Noenoe aloha i Heeia—la,
Kuu lei lehua i Haili—e,
Ilaila ka manao me oe—la,
I ka lai wale o Hanakahi—e,
Akahi hoi au a ike—la,
I ka ua nui hoi o Hilo—e,
Haina ka inoa i lohe—la,
O Kealipolipo he inoa—e.
Na Mrs. NAWELU.
Keaopolohiwa he inoa—la,
Waihoikaeha he makua—e,
E hoi na manu i ke kula—la,
I ka Wiliwili o Kaiona—e,
I ka ohia o Kaupea—la,
I ka ulu kanu a Leiwalu—e,
Me kuu pua nani laha ole—la,
Laha ia anoano ilaila—e,
Anoai ke aloha ke hiki—la,
Koiawe ka ua i na pali—e,
Pali nui mai oe i ka ike—la,
Hala ae ia leo mawaho—e,
Komo i ka iwi hilo puukani—la,
Mea ole ka ua o Nuuanu—e,
Haina ka inoa i lohe—la,
O Keaolipolipo he inoa—e.
Na Mrs. K. WAIHOIKAE.
Keaopolohiwa he inoa—la,
O Mokulehua no he makua—e,
E hoi kaohu i Kaala—la,
E ala na eu o ke kula—e,
Na kupu kai olaila—la,
Ilaila aku au, mei nei—e,
Me kuu pokii ana ole—la,
Ana ole kaua o Kamaoha—e,
I ka hone ne a Kaopua—la,
A kaua naulu i ke kula—e,
I ke kula aku o Kemoo—la,
Kohu ole ka ua o Halemano—e,
A he manomano aku oi-ala—la,
A ka Lio punuku paa ole—e,
Haina ka inoa i lohe—la,
O Keaolipolipo he inoa—e.
Na Mrs. K. KANOHO.
Keaopolohiwa he inoa—la,
O Uwekahuna he makua—e,
E hoi kaua i Haupu—la,
I ka limu pehu o Hanalei—e,
E lei no a'u ia oe—la,
E kaohu paa mai na pali—e,
Pali mai na maka e ke hoa—la,
Pilipili aina ole mai—e,
E ake hoi a'u a ike—la,
I ke one kani o Nohili—e,
Hili hewa kaua i ka nahele—la,
I ka nahele o Lakai—e,
Alakai ana oe ia'u—la,
I ike ia aku Limaloa—e,
Haina ka inoa i lohe—la,
O Keaolipolipo he inoa—e,
Na J. W. KANAANA.
Keaopolohiwa he inoa—la,
Kapuahaiwale he makua—e,
Hoi mai kaua e ka noe—la,
Oiai ke aloha i ke kino—e,
Oi pili paa mai ka manao—la,
I ke ao naulu i ke kula—e,
Ua ike aku a'u i ka manu—la,
Ua hia ai wale i ka lehua—e,
Ua hai amu i ka nahele—la,
I ka uka o ke ahi a Laka—e,
Ka nahele a Hiku i noho ai—la,
Ua hoolaa ia ua laa—e,
I hoa kui lei no lia—la,
I pua hoonani no ke kama—e,
Haina ka inoa i lohe—la,
O Keaolipolipo he inoa—e,
Na Mrs. JOHN MELE
Keaopolohiwa he inoa—la,
Kaonohiokala he makua—e,
E hoi ka nani i Makua—la,
I ka ulu wehi o Koiahi—e,
Ahi wela i kala Keau—la,
Komo i ka haupo ka hahana—e,
Auku ka manao e ike—la,
I ka nani o Maunalahilahi—e,
Akahi ka ono o kuu puu—la.
I ka uhu maalo i kuumaka—e,
Makamaka Ilio no oe—la,
Aia ka ike i kahuelo—e,
Ka welona aku ia i pono—la,
Kapahuna i ka ulu maika—e,
Haina ka inoa i lohe—la,
O Keaolipolipo he inoa—e,
Na B. W. LAKALO.
Keaopolohiawa he inoa—la,
O Puahau no he makua—e,
E hoi ka ua i Nuuanu—la,
I ka uka wale o Hapuu—e,
Hapuu ko'u kini nolaila—la,
I ka luna aku o Lanihuli—e,
Huli mai kaua e pili—la,
Ua lai kaua i Eleao—e,
E ao mai oe ia'u—la,
Ouhau kaeha ia aku—e,
Kaeha kaluna i Waolani—la,
I ka hoonani a ka lehua—e,
He lehua aki pohe na ka manu—la,
Na ke kini lawaia ouka—e,
Haina ka inoa i lohe—la,
O Keaolipolipo he inoa e, Na S. W. NAHAU.
J. I. W. KAOLIKO, Kakauolelo.
Wanakoua, Kauluwela, Oct. 17, 1861.
No ka pilikia o S. K. Kuapuu i ka hana, nolaila, aole i paa ka mooolelo o Kawelo, a me Keaniniulaokalani iloko o keia Helu.
No ke Kaona o Honolulu.
E ka Hoku o ka Pakipika—Aloha oe:
No ko'u ike ana he luna hou ae i kohoia e na kanaka o keia mau aina i mea nana e lawe aku i na manao o lakou, nolaila, owau no kekahi e hooili aku i keia wahi manao, a nau ia e lawe mai Hawaii a Kauai.
Eia no ia, no Honolulu. Eia no o Honolulu ke Kulanakauhalealii o ko kakou Aupuni, ke kaona nui hoi o keia pae aina, o ka heke keia i oi ae mamua o na Kulanakauhale o keia mau mokupuni, ka ilina keia a me kahi hoahu o na waiwai mai na aina e mai, ka ihu nui no hoi keia o na moku Manuwa, Kalepa, Okohola, ka hale kipa no hoi keia o kakou na kanaka, a me na moku pili aina, ke hai aku nei au ia oukou, aole i poho o Honolulu.
Ka loa a me ka laula o Honolulu ke mau nei no ia, ke mau nei no ke ku a na hale laau, hale pohaku, a o na alanui hoi ke mau nei ka maikai, a ke hoopiha ia nei i ka mea e apaapaa ai, na uwapo aole i wawahi ia, eia no ma Honolulu nei na hale hana o kela ano keia ano, hale kupa pahu, hale hana piula, hale wili palaoa, hale hana mea hao, a pela aku. Aohe i emi ka waiwai iloko o Honolulu, ke mau nei na hale kuai o kela ano keia ano, na mea lole, na mea ai, nolaila, ke manao nei au, ua lilo io no keia kulanakauhale he mea nui i ka manao o ka poe e manao ana e holo ilaila, piha lakou i ka olioli i ka lai o ke Kaona.
Aole no hoi i nele, o Honolulu nei i na mea hou, ke kukulu ia nei iloko ona he mau Ahahui Hoopuka Nupepa hou, he mea hou keia ma Honolulu nei i ka nana ana, nui ka hoihoi o na kanaka i keia mau Nupepa elua.
E ninau mai paha auanei oukou, heaha la ka mea i emi ma Honolulu? Ke hai aku nei au, "o ke dala" a malaila wau e wehewehe iki aku ai ia kakou, a e hai maoli aku ai no hoi au ma ko'u ike ana i kekahi mau mea kuai i pili ia kakou. Ke hai nei a ke olelo nui nei na haole ma Honolulu nei, ua emi ke dala iloko o keia kulanakauhale, a pehea? i na emi ia mea ma Honolulu nei, aneane no paha ua nawaliwali loa aku mawaho, ke olelo nei na haole, no ka nele i na moku ole ka mea i emi ai o ke dala. Ua ike au i ka mea i hoakaka ia ma ka Hae, a pela hoi au e hai aku nei.
Eia hoi kekahi mea a'u i manao ai he oiaio, ua emi ke dala o keia manawa, nolaila ka emi ana a me ke poho o na mea kuai a'u i ike ai he makepono mamua.
Penei ka moa i keia wa, hapaha wale no, Koloa, hapalua, Palahu, hapalua, a hiki i ka ekolu hapaha, ka puaa i ka iwilei a oi ae eha no dala a oi iki ae, a emi iho i kahi la, ka maia he hapaha, a hapalua ma ka ahui, ka wahie, eha a hiki i ka elima dala no ke koda, ka pepeiao laau, mamua ewalu teneka a hiki i ka iwa, a i keia wa, ua emi mai, a pela no hoi ka lala mano.
Ke hopohopo nei au i o'u makamaka i ka hele huluhulu mai i Honolulu nei, me na mea kuai i hai ia maluna, e nana oukou i ke ano o na mea kuai, a me ke dala no ua mau mea la maanei, a ina ua ike oukou, ua like ia kuai ana me ko oukou wahi, e kuai aku oukou, makehewa ke holo mai a lilo i ka moku, a lilo i ka noho ana ma Honolulu nei, a lilo i ka la, a lilo i ke kaa, a lilo i ka hoolei ana ae o ka ukana a waiho loihi loa.
He nui wale na kanaka ma Honolulu nei, e imi hana ana, a i kekahi wa loaa ka hana, a o ka uku he emi nae, aole e like me ka wa nui o ke dala. Eia wale no ka mea emi ole i keia wa ma ko'u ike maoli, o ka Ia. Aohe emi iki o ka ia, ina nae he ia hou ka ia o kela ano keia ano, aole emi ke kuai ana.
Auhea oukou, e hai aku no ka Hoku Pakipika i ka makepono a me ka ole o na mea kuai i keia wa. A mahope aku, e hai ia ke ike ia ua emi, a e hai ia aku no ke ike ia ua makepono ke kuai ana, alaila ua pono paha ke lawe hou ma keia kulanakauhale i ko oukou mau mea kuai.
O wau no o S. K. KUAPUU.
Honolulu, Sept. 28, 1861.
E ka Hoku o ka Pakipika:—Aloha oe:
He manao aloha ko'u i na keiki kupaa o ka aina hanau. Oahu o Kuihewa, mai ka lae o Makapue, a ka lae o ka Oio, pau mai ka palena o Koolaupoko nei. He leo kahea ia oukou e na keiki opiopio maka palupalu, o na pali hauliuli o Koolau. E ala kakou iluna; mai moe ilalo ke alo; mai pupue i na lima; mai hookomo mau i ko oukou mau lima iloko o na pakeke wawae, me he poe ona la; ke kau o na maka iluna; me he poe pitimana la ka paa i na miki lima; me he mau alii nui la ka noho wale o na kino puipui.
Mai kanalua kakou i ka mahiai, o ke pokela ia o na hana a pau ma ka honua nei; mai lilo nui kakou i ka hololio, i ke Paniolo, i ka pepa, i ha inu lama, i ka inu awa; mai hoopili wale me kekahi poe keiki palaualelo, a mau makua palaualelo wale, noho wale. Nui wale na keiki au i ike ai ma Kaneohe nei, aole ola ko'u hana me ko lakou mau lima, ke waiho nei ko lakou mau kuleana, me ka nahelehele a paakiki loa. Oia ka ka waiwai wahi a lakou, kainoa o ke kanu aku i ke kalo, uala, ipuhaole, maia, ko, kulina, papana, raiki, oia ka mea kanu hope a kakou i kanu iho nei o ka raiki, ua maikai pono ka ulu ana, eia ka hewa, o ka makani.
Ua hoomaka iho nei ka ahahui mahiai ma Kaneohi nei, i ka la 7 Oct., 1861. Ua olioli ko'u manao i keia hana hou maanei. Akahi wale no i keia makahiki ka ulu ana mai i keia mau la. O na mea i oleloia o ka pulupulu a me ka raiki, oia na mea i kanuia o ka raiki kai oi.
Oia ke holo mua ana i keia mau la, a e ohi auanei makou i kona hua me ka hauoli. Ke makemake nui nei au e kanu nui i ka raiki, eia nae ka hemahema, o ka aina ole. Ke makemake nei au e loaa ka aina hoolimalima me ka uku oluolu.
Ina e lilo ana kakou i ka hanauna hou, i poe hana, e ike no kakou i ka waiwai a me ka lako, a me ka noho kuuonoono ana maluna o ka aina, aole no kakou e aihue wale; ke lilo maoli kakou i poe mahiai; aole no kakou e makilo wale i ka hai. Ke pau pono na la eono, i ka hana mau ia, e like no me na haole. Ua like no ka kakou mahiai ana me ka mahi a kamalii, kanu aku, a pau kii aku no huhuki mai, pela anei ka pono, aole loa, i mai la o Pauloma kana olelo, i kuu wa kamalii hana wau e like me ka kamalii, i kuu wa kanaka makua, hana au e like me ke kanaka makua, i ke kanu no a o lawe mai no e ai.
Ua mahalo wau i ka maikai o ka pa kanu, ma kahi o Kana, ma Heeiauli, ua uliuli maikai na ko a me na maia, a me na laau maloko o kela pa, no ka loa o kana makuahine o ka wai, ua hiki no i ke aa o kela mea kanu keia mea kanu, ke omo aku i ka momona o ka lepo, alaila hiki wawe mai ka ulu ana. Pela no ma Kaneohe nei. Ua hemahema na kanaka i na pa hale; ua olohelohe wale iho no na hale e kuu nei; aole wahi laau malumalu iki e pono ai.
Oia no ka pilikia nui o keia lahui kanaka o ka hoomaunauna wale i ka manawa o ka la, o ke kamailio wale no ma kela hale keia hale a po ka la, o ka hele nui i kahi o na luna kanawai me he mau loio la. Ke ano a me he mau maikai la, a me he mau hoike la i ike pono. Oia ka hoopau manawa la i lohe oukou, eia no kekahi mea e ilihune ai kakou, o kawale o na maka i ka hiamoe o ka lilo no ia i mea nele a pilikia maoli.
Eia na kumu a kakou ke noho nei me ka lako, a me ke kuonoono maoli a me ke ao pinepine mai ia kakou, i kela la keia la, e nana aku kakou ma ko lakou mau pa hale, ua piha pono i na mea kanu a me na laau, ua oluolu maikai; na maka ke ike aku, e like me kahi o Rev. B. W. Pareka. Ka maikai pela no kakou e hoopili aku ai i ke kumu. Alaila, lilo kakou i lala hua nui ma kona ekalesia a pau. E hoopiha pono mai oukou e na kai kuahine ma ka onaona o Kaneohi nei, i ka hana me ko oukou mau lima palupalu, i nani ai kakou, elike me na kaikamahine o Siona. Ua ike iho nei au i kekahi mau wahine, e humuhumu ana i na papale palahei he hapalua ka uku, 50 keneta, ua pomaikai kakou ke hoomau malaila, e like me Kaapauku, wahine, ma Waikalu, a me Upai, wahine, ma ka Luaahuawa, a me Nawahine, wahine, a me Haahaa, wahine, ma Kaopulolia, e hui oukou i poe hana mau mai hoopalaleha.
Ia oukou hoi e na kane kakou paipai nui, o ka mea i ike i ka hana pono aole nae i hana he hewa ia no na pela mai ka olelo a ke akua ia kakou e hana kakou oiai ka la, ma ka lua kupapau kahi a kakou e hele aku ai. aole hana ilaila, i mai la ka olelo ake akua ia kaina, me ka mana ma kona waha; ke hoolilo aku nei au ia oe i kanaka aea wale a me ke kuewawale maluna o ka honua, pela no kekahi poe e noho nei iwaena o kakou; he poe hoopili me ai wale kakou ma kela wahi keia wahi a puni ka moku.
Eia kekahi mea hai aku ia kakou, ua ike au i kekahi elemakule e noho nei ma ka pa H. H. Hanale Pareka ma Kahalekauila, ua oi loa aku kona ikaika mamua ka poe ui, ua mahalo pu paha me Hanale ma, ua mau kona hana ana i na la apau loa, ua maikai loa kela kihapai, ke nana aku, no ka hoomanawa nui loa o Waikiki, nolaila ka maikai. Ua pau me ka aloha no. J. WE.
Kaneohe, Koolaupoko, Oahu, Okat. 8, 1861.
He manao hoomaopopo no kakou.
I ka Ahahui o na keiki mau ma Hawaii nei, ke ike nei kakou i ka Hoku o ka Pakipika, e loaa ia kakou kona aloha, no ka mea, he mau keiki kakou na ke kinana moa hookahi i hoomoe ia ekolu hua a ua kiko: ke kai nei, ke io-io nei ka moa, ke kani pokeokoe nei ka Palahu, ke au nei ke Koloa iloko o ka wai, o na keiki e hele nei ma ke kula, eia no ke naholo nei, a o ke keiki Koloa aia no i ka wai kahi i au ai, ke kahea nei ka Moa, a me ka Palahu i kekahi keiki o ko lakou ohana e hoi mai e noho pu, aole i ae mai, ua hookuli no ia, no ka mea, he ana komo hewa iloko o ka punana, he hua kelewai, a ke luu nei no iloko o ka wai, ke mau nei no kona noho opili ana, no ka mea, aole e hiki ke lele, aole i niau ae, ke hu hewa nei no ma waho o ka puka aniani, pela ke ano o na keiki makua ole, ke holo wale nei i o a i anei. Auhea ka makua o keia mau keiki e alala nei? e noho malie, aia ko makuahine i kolealea, e huli ana paha i ko lakou makua aole nae i loaa, ua hele i ka manuahi ka makua o na Koloa luu wai. Ke huli hou nei lakou aole i loaa ko lakou makuahine, ua lilo loa i ka Leitini i ka ai lohelohe. Aloha ino lakou e hele nei e ami pu me na Enuhe o Lanai, a e noho pu ma ko lakou makalua, akahi no akaaka na ohana a Kaululaau, pa-papau lakou i ka po-piapia, o ka ohana ia a Mahulu auwana aku a auwana mai, oia na keiki a ka Mamona, pela wale no Kauau ka manu hua hookahi.
E ka Hoku o ka Pakipika, aloha kakou e ou mau makamaka mai Hawaii a Kauai, mai hoohewahewa mai oukou, he mau hua elua i hoomoepono ia i ka punana o ke aupuni, ke koukou mai nei no ka makuahine i kana mau keiki, ke kolokolo nei ka makuakane i kana mau keiki, ua loaa no kana keiki ua helu i ka Elelu. O keia mau keiki a na makua i hanau ai he mau keiki mahoe, hookahi no makuakane, a hookahi no makuahine. O ke ano o ua mau keiki nei, he pilikua, a he pilialo. O ka inoa o kekahi keiki o Kauhelemoa, o ka lua o ke keiki o Palahu—ke hana nei no o Palahu—i kana hana, kona ikaika a me kona koa, no ka mea ua nui no na keiki ia ia, ke ao nei i kana mau keiki ma kana oihana, ke hoomakaukau nei lakou i ka hana a ko lakou makua ma kona punana, ke hoopahaha nei oia i kona eheu, a hoohakui iho la i mea e ikaika ai kana mau keiki, a o na keiki a Kaauhelemoa, a ke malama nei oia iloko o o ka eheu, a ke alakai nei i kekahi mau keiki ma Fatuhiva, Maisonitia, nolaila, eia no ko lakou makua ke malama nei i na keiki i koe, ke ao nei, ke kuhikuhi nei, ke alakai nei ma ka Baibala, a o ko lakou makua, ke malama nei i ko lakou aoao, ke pukoko nei o Kaauhelemoa, ke hookokoke mai nei o Palahu,— ke paio nei na makua ma ko laua ano, e hai ana kekahi i kona moolelo akua, a pela no hoi e hai nei ka aoao Katolika e hai i ka oiaio o kona aoao akua ma ka oiaio, ke huai nei oia i kona kumu, a me kona mole o kana oihana, ke hai nei i na kumu kauoha o Petero, mahope mai no ia o Kristo, a o ka puka ia o ke ola, malaila ko lakou hilinai ana aole mamuli o Maria, he mea hoailona wale no ia, he mea hoailona na kii ma ka luakini, aole malaila ke ola, ma ka oiaio imua o ka Haku, e kuhihuhi ana ma ka inoa o ka makua, a o ke keiki, a me ka uhane hemolele, amene, oia ke ola wahi a na kahuna. Pela na ekalesia a pau, nolaila, ua ike ia no ka nui o ka pono, ua kuhikuhi mai lakou i ka maka mua o ka ike, ua heluhelu ia ma ka A, ka hua mua ia i ike ai na kanaka Hawaii, i pau ai ka naaupo, i hiki mai ai ka naauao, a me ka ike, a me ka noiau iloko o ka Baibala hoopau ia mai ka oihana a Revi, pau ko laila oihana, pau ko laila mau mohai, pau na kii laau o Hawaii nei, hai mai ke Akua oiaio o Iehova Sabaosa, hai mai i ko lakou kumu Kahuna ana. O ka olelo a ke Akua maloko o ka Balapala Hemolele, oia ka lakou i hai mai. Auhea olua e na makua o kela aoao o keia aoao? mai moe kakou i ka poli o kanaka, e hilinai kakou i ka poli o ka uhane. O ka hoopaapaa e pau ia, o ke kue e pau ia, o ka hoino aku a hoino mai e pau ia, o ka opu keueue e pau ia, o ke aloha ole i kekahi i kekahi e pau ia, no ka mea, aole o kakou mau kanaka i hanau kino ma ka lani, aole makuakane kino malaila, aole makuahine kino malaila, aole kaikuaana, aole kaikuahine malaila, e lilo ai la i hoike kuhikuhi pololei no kakou, e hoike pololei mai ai ia kakou no Kalavina ke akua, a no Pope ke Akua, a no kahi keiki makua ole ke akua, aole loa no he hoike kanaka mai ka lani mai, hookahi wale no hoike o ke akua kiekie loa maluna o na hoomana, nana hoi e hoole mai i kekahi mau hoomana, nana hoi e hooiaio mai i kekahi mau hoomana.
Nolaila, ua lohe ae la no oukou i ka hoike nui ma ka lani, a ma ka honua, a ma na wahi a pau. Ke hai aku nei au i ka lua o ka hoike ma ka honua nei. O kamehameha I, ua hooholo ia i ke kuikahi mai Hawaii a Niihau, ua pau ka noho kuokoa ana o na 'lii, o Kamehameha I, wale no maluna o keia Pae Aina Hawaii, a hiki wale mai i kana mau moopuna a kakou e ike nei, a o ke akua wale no hoi ia maluna o na aupuni o ka honua, aole akua e ae a hiki loa aku ia ole, ole kukahi, ole kulua, ole kukolu, ole pau, o ka pau ia o ko'u manao. O wwau no me ke aloha.
Na J. D. A. KOLEA-HAI-INOA.
Honolulu, Ocetoba, 12, 1861.
He mau keiki ekolu.
Ma ke Kulanakauhale o Ladana, e noho ana kekahi poe keiki ekolu, mai ka wa kamalii mai a i ko lakou wa i nui ai; he ekolu wale no mau hua olelo i loaa ia lakou ia manawa. O ka hua olelo i loaa i ka mua, mai kona wa uuku mai a hiki ia manawa, (Kakou ekolu,) ka kona muli mai hoi; (No ka eke dala,) a o ka muli loa mai; (He pono ia makou ke hele.)
A, ma ia hope mai, lana ae la ko lakou manao e hele i ka makaikai, ma ka loa, a me ka laula, o ka aina; a i ko lakou hele ana, a hiki aku lakou i kekahi ululaau, ike iho la lakou i kekahi kino kupapau make o kekahi kanaka e waiho ana; lilo iho la ko lakou manawa i ka nana ana i ke kino o ka mea i make. A ia hoi, halawai mai la me lakou kekahi kanaka hele, a ninau mai oia ia lakou. Nawai i pepehi i keia kanaka? Pane aku la ka mua i ka hua olelo i loaa ia ia.
"Na makou ekolu." Ninau hou aku la ua kanaka nei ia lakou.
No ke aha ko oukou mea i pepehi ai i keia kanaka? Pane aku la ka lua i ka hua olelo i loaa ia ia. "No ka eke dala." Alaila, olelo mai la ua kanaka la, no keia mea a oukou i hana'i, a i hoopunipuni hoi i ke ola o keia kanaka, e like me ka oukou olelo hoike paa; nolaila, ua makaukau au e hopu aku, ae hoopaa i ko oukou mau kino mau kino maloko o ka Halepaahao. Alaila, pane aku la ka muli loa i ka hua olelo i loaa ia ia. "He pono io makou ke hele." A, ia manaka, ua lawe ia lakou, a hoopaa ia iloko o ka Halepaahao, mamuli o keia mau olelo naaupo a lakou. Pipi holo kaao.
J. W. KAHALAU.
Kokua hewa o ka Hae Hawaii.
E ka Hoku o ka Pakipika:—Aloha oe:
Ua ike maopopo loa ia ka ae ana o ka Hae, ma kona kokua ana i na olelo maemae ole o Punimaemae i hoike ia ma kona helu 28 o ka Hae.
Eia mai no ia. "O keaiwa loa aku ka ia o kana hana pupule, a ku mai me ka maka keleawe hilahila ole, a kou ka waha i ke apono i kana hana kolohe, a he Magoi, me ka olelo mai, "he maka nae ko lakou, aole nae ike. O ke ano o keia mau olelo, he mau olelo hoino, kuamuamu i ka Hoku o ka Pakipika, ua puka wale mai no ia ia na olelo pelapela me ka hoike ole mai i ke kumu o na huaolelo i oleloia ai he pelapela. A he kumu no ia e noonoo ia nei ka ae ana o ka Hae Hawaii ia mau olelo, mehe mea ala o ka manao maoli
ia o ka Hae e hoino i ka Hoku o ka Pakipika, ma kona ae ana ia olelo pelapela, kuamuamu, i kuehu ia ma ke akea. Aole nae i hoike ia ke kumu kupono, nolaila, ua kokua hewa ka Hae. Pela wale ko'u manao, a ma ke ano i ka nana aku, he oiaio no, ua hui lakou e hoino a e kuamuamu mai i ka Hoku o ka Pakipika.
E Punimaemae e, pela iho oe e ku ai, e ninau ae au i na makamaka o kaua e noho nei. E nana ae oukou i ka olelo a Punimaemae maluna. A ma ka helu 28 o ka Hae Hawaii kekahi, oiai e waiho ana kana mau olelo imua o ko lakou alo, he mea pono i na mea a pau ke hoomaopopo mai. Eia mai ka olelo a ua kanaka makamae la a hemolele hoi. "O keaiwa loa aku ka ia o kana hana pupule, a ku mai me ka maka keleawe hilahila ole, a kou ka waha i ke apono ana i kana hana kolohe, a pela aku. E Punimaemae e, ke ike ae la oe i ka mea au e olelo nei he pelapela, ua walea paha kou waha i ke kuamuamu ia hai, i puka wale mai ai kela mau olelo o kana hana pupule, a ku mai me ka maka keleawe, a ko'u ka waha, i oki oe ia oe e Punimaemae i ka mea au e olelo nei he pelapela, kai noa! e hoohalahala mai ana oe i ka pelapela o na olelo o ke kanikau o ka naauao, Eia ka! o oe aku ke keu. Hu ae la ka waha o ua o Punimaemae i ka lapuwale i ka mea ana e olelo nei, "Maka keleawe" a kou ka waha i kana hana kolohe, me ka ninau ana iho i ka Hae. He hoahanau ka paha ka Hoku o ka Pakipika nou. "E piapia hoi ha anei ka maka o ko kaikaina."
Auhea oe e Punimaemae e, hoolohe mai paha oe la, ke haohao nui ia nei, ka mea au e olelo nei i ka Hoku o ka Pakipika, "he pelapela, lapuwale, he mea hoohaumia i ka naau o ke kanaka," i hoopukaia ma ka Helu 26, aoao 102 o ka Hae Hawaii, no kou hoopuka ana i kela mau olelo pelapela i hoikeia maluna. Eia ka haina, aole loa e puka ana ia mau olelo ma ka waha o ke kanaka maikai, aole no hoi noloko mai o ke kanaka maemae. "O ka waha o ke kanaka pono, he punawai hoola," pela ka Palapala Hemolele. O keia mau olelo au maluna ua pili loa i ke kuamuamu i ka maka keleawe o ka Hoku o ka Pakipika, i ka maka piapia.
E Punimaemae. Eia ko'u manao ia oe, e lilo ana keia pepa au e hoino nei, i kumu e ao ai ia oe, mai hoopuka hou i na manao pelapela ma keia hope aku. Pela ka Hoku o ka Pakipika, e mihi oe i keia hewa ou.
E Punimaeinae. Ua minamina loa au i kuu ao aku ia oe, no loko ae o ka hana pono no kekahi mea au i kue mau ai i ka rula mau o kau Oihana, ina oe he kahuna pule, a he puuku ekalesia, a he hoahanau paha, a he kumu no ke kula nui paha, he kumu ao paha, ua mai au i ke aloha nou.
Ke kupinai nei keia ninau. Owai oe? Aole paha e loaa ia oe ka pane mai e hai i ko'u inoa? Ua like pu paha kou manao me lakou nei? Ma ko'u hookamani ole, e hai no wau i ko'u inoa me ka oiaio.
E aloha auanei oe, a me kou Kahu Hooponopono. Ina paha e pane ia mai au, alaila, e pane hou no kaua.
SAMUELA B. KAULIA.
Honolulu, Oct. 12, 1862.
Koho ana i na Lunamakaainana.
Ua kokoke mai ka wa koho Lunamakaainana o kakou; nolaila, e noonoo kakou me ke kupono o ke koho ana i ka mea kupono a pololei, iluna no kakou mamua ae o ka wa koho balota, mai hilinai nui kakou i ka poe waiwai hanohano, a kiekie ma keia noho ana; mai nana kakou i ka olelo hooikaika ma ka waha wale no, me ka huna i ka oiaio maloko, mai koho kakou i ka poe manao nui ma ka puni dala, he mea ia e ano e ai ka noonoo ana a loli wale, mai koho kakou i ka poe lokoino, huhu, ano pono ole, mai koho kakou i ke kanaka hooiaio ma ka waha e apono ana me ka manao e koho ia.
Nolaila, e nana mua kakou i ke ano, e kie, e halo, e hoomakakiu, e noonoo, e kuka, e ninau, e hoolauna, e ninaninau a akaka he pono, he kanaka naauao, he noonoo, he haipule io, he makau i ke Akua, ma ka nana aku, a ma ke ano, he loli ole i na la a pau, me ka launa ole i na ano ino he nui, he hoowahawaha i ka launa i na mea i hoopailuaia e ka ponoio, he kupono a he pololei ka olelo, ka manao i ka noho ana a me ka hele ana.
He kanaka i alohaia, i mahaloia e ka lehulehu, i maa i na olelo pono a pau e pane ai, e hooponopono ana mawaena o na mea elua me ka oluolu, a me ka ponoio. Oia kanaka ka kakou e makaala ai, mai poina oukou e ko'u poe hoa noho o keia ao luhi. Pela e pololei ai ka olelo imua o ka aha kau Kanawai. S. D. KEOLANUI.
Niuhelewai, Kapalama, Oct. 11, 1861.
Make.
Ka Hoku o ka Pakipika—Aloha oe:
I ka la 10 o keia mahina make loa o Kaehu ma Niuhelewai. O ke kumu o kona make; he hapai keiki, he 8 mahina wale no, hanau ke keiki ua make, paa ka iewe iloko, a mahope hemo, make loa ka makuahine, aohe mai, me ia kino ikaika maoli no, a o ka lilo no ia, me he powa la ka hoi ua mea he make la, ko ka olelo a ke Akua ia Eva. "I mai la oia i ka wahine, me ka eha hoi oe e hanau mai ai i na keiki, Konohi 3:16." Ke hamo nei ke kane mawaho me na hoa a pau i ke kino palaho wale e iho ana i ka opu o ka honua. He mau lalani kanikau aloha nona malalo iho.
E! ka make auhea kou palena?
E kalua ahea paa kou waha?
Ke ola o kakou he maha no ia e nalo ana,
Ke lele nei na la me ka manawa,
Ke kulu nei me he wai la o ka paihi,
E hele ana no kakou i ke ala hoi ole mai,
A e haalele kakou i keia onehanau,
Ua holo ka make me ke kanalua ole,
Ua makaukau na elele e hoonele i ke kane,
Ua hoohoka mai o make i na hoa o Kaehu,
Ua lele ka uhane ma na pukaihu,
Waiho ke kino he mea palaho wale,
Lawe ke Akua i kana waiwai makamae,
Aloha ke kane me na hoa,
S. D. KEOLANUI.
Niuhelewai, Kapalama. Oct. 11, 1861.
LOIO! LOIO!!
INA MAKEMAKE KEKAHI E KOHO IA
J. W. H. KAUWAHI
I LOIO, e pono no ke hele ma ka hale hana o HALAKI (C. C. HARRIS,) kokoe i ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, mawaena o ka hora 9 kakahiaka a me ka hora 3 o ke ahiahi.
OIHANA LOIO!
JOHN L. NAILIILI, AIA KONA KEENA Oihana Loio ma ke ALANUI NUUANU, ma
kai iho o ka Hale Kuai o A. S. Cleghorn, ma ka Hale ai o na kanaka Hawaii, i kapaia o "HALEOLA," ma Honolulu. Ua makaukau oia e kokua ma ke ano Loio i ko oukou mau pilikia ma ke Kanawai no kela hewa keia hewa i hoopiiia'i oukou, a ua makaukau no hoi oia e hana me ka maemae loa a me ka pololei i ko oukou mau palapala kuai o kela ano keia ano me na palapala hoolimalima, me na palapala haawi waiwai paa a waiwai lewa, na olelo ae like o kela ano keia ano, na palapala hoopaa o kela ano keia ano, na palapala moraki waiwai paa a waiwai lewa, o na palapala hoohui o kela ano keia ano, a me na palapala hoopii i na Ahahookolokolo no kela hewa keia hewa Kivila a Karaima, a me na palapala kauoha a pau, a me na palapala a pau o kela ano keia ano. E ninau no ia ia no ka uku.
Honolulu, Augate 31, 1861.
OLELO HOOLAHA.
PIULA WAI! PIULA WAI!
O ka poe e makemake ana e hookomo i ka Wai Piula ma ko lakou wahi, pono no ke hele lakou imua o ka mea nona ka inoa malalo nei, no ka mea, ua hiki ia ia ke hana i na Piula me ke ano paa, aole noha koke, no ka mea, o kana hana no ia ana i ao ai a maikai.
Aia no ia ia na lako a pau e pono ai keia
–HANA, OIA HOI–
Na Ki Wai o na ano a pau!
KA PIULA WAI
A ia mea aku ia mea aku e pono ai.
Aia ma ko'u wahi hana ma Alanui Kaahumanu,
Ka Hale
Hana Piula Maikai Loa!
Mai kuhihewa oukou, no ka mea, ekolu na hale hana piula ma ia Alanui, a o ko'u hale, oia ka Hale mauka loa.
2-tf J. J. O'DONNELL.
OLELO HOOLAHA.
HUMUHUMU PEA!
KE HAI AKU NEI KA MEA NONA KA inoa malalo nei, i kona mau makamaka a i ka lehulehu hoi, ua makaukau no oia e hana i ka hana a pau i haawiia ia ia e hana ai MA KE ANO MAIKAI! A ma ka Uku Emi loa! E pono no ke hele e imua ona, mamua o ka hele ana io hai. E ninau hoi no kona ano, ia Kimo Pelekane a me Paulo Manini.
1-3m. WILAMA G. WOOLSEY.
OLELO HOOLAHA.
KA LAKO H ALE A ME NA Pahu Kupapau!
AUHEA oukou, e ka poe e makemake ana e kuai ma ke ano makepono wale! Eia no ke waiho la ma kuu hale paahana, ma Alanui Papu.
NA PAPA KAUKAU! NA LAKO HALE! NA PAHU KUPAPAU!
A ua makaukau no hoi au e hana i ka hana kamana, ke manao oukou e hoolimalima mai ia'u, a ma ka uku emi loa. E hele koke mai i pau ko oukou kuhihewa. H. ALENA.
2-tf Alanui Papu.
POHAKU LUA KUPAPAU!
AUHEA oukou, e na kanaka maoli e makemake ana he Pohaku e kau ai ma na lua o ko oukou mau makamaka, eia no au e hoolako ia oukou e like me ko oukou makemake. Ke waiho nei ia'u kekahi mau POHAKU MAPALA MAIKAI LOA, a ina e hele kino mai oukou imua o'u e kamakamailio no au i ka mea e pono ai. Eia ke kumukuai; mai na dala He $20.00 A pii ae. Nolaila, e wikiwiki e hele mai; no ka mea he makepono loa keia. J. T. DONLEN.
3-tf Alanui Alii.
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na kanaka a pau ma keia palapala, ua haalele kumu ole mai o Aikuna, ka'u wahine mare ia'u a me ko maua wahi moe, nolaila, ke papa aku nei au i na Pake, na Haole, na kanaka maoli, mai hoaie mai oukou ia ia, ina oukou e hoaie ia ia aole au e hookaa ana ia aie, a maluna ona ko oukou poho. E lilo keia olelo i kanawai paa a hiki i ka la e kaawale ai ko maua berita mare.
S. N. E. KAHOLOKAI.
Pauoa, Honolulu, Oct. 5, 1861. 3-3t.